Paratoner Nedir
Paratoner
Paratoner veya yıldırım savar, bir yapıyı veya yükseltiyi olası yıldırım hasarlarından koruma amaçlı tasarlanan metal (genellikle bakır) iletken uzun direktir[1][2].
Yıldırımlar çarpacağı bölgedeki en yüksek ve sivri uca çarpma eğilimi göstermektedirler. Paratonerler bu nedenle korunması gereken yapı veya nesne üzerinde kolonlar ya da sağlam sırtlar boyunca yerleştirilir ve düşük elektrik empedanslı kablolarla (10 Ω'dan az, bakır veya alüminyum) topraklama sağlanır[3]. Paratoner direği ve bununla ilişkili topraklama iletkenleri, akımı yapının iletken olmayan kısımlarından yönlendirerek, en az dirençli yolu takip etmesine, çubuk ve kablolarından en az dirençli bir şekilde geçmesine izin verdiği için koruma sağlar[2].
Tarihçe[değiştir kaynağı değiştir]
Elektrik yüklerinin artı ve eksi olarak belirlenip adlandırılmasını sağlayan Benjamin Franklin ( - )'dir. Franklin, yaptığı çeşitli deneylerin sonucunda elektriğin belirli ortamlarda fazla veya eksik ölçülerde bulunabilen bir sıvı olduğu görüşüne vardı. Her ikisinde de elektrik eksikliği ya da fazlalığı bulunan cisimlerin birbirini ittiğini, birinde eksiklik diğerinde fazlalık olan cisimlerin ise birbirlerini çektiğini ileri sürdü. Fazlalığı artı elektrik, eksikliği ise eksi elektrik olarak adlandırıldı.
Leiden şişesiyle ilgili deneyleri de sürdüren Franklin, Leiden şişesinden boşalan elektriğin oluşturduğu çatırtılar ve kıvılcımlar ile fırtınalı havalardaki gök gürültüsü ve şimşek arasında bir ilişki olması gerektiğini düşündü ve 'de, fırtınalı bir havada uçurduğu bir uçurtma ile bir Leiden şişesini yüklemeyi başardı. Franklin'in bu deneyden pratik yararlar elde etme yönündeki girişimleri paratonerin bulunmasına giden yolu açtı. Bu nedenle, yıldırıma karşı bir korunma aracı olarak kullanılan ve toprağa bağlı bir metal çubuktan ibaret olan paratonerin gerçek mucidi Franklin'dir. yılında ABD'nin Philadelphia kentinde paratoner kullanan konut sayısı 'ü geçiyordu.
Kaynakça[değiştir Tesislerde olası yıldırım oluşumlarının zararlarından korunmak için iki tür korumaya ihtiyaç vardır, birincisi yıldırımın ilk etkilerinden korunmak için dış yıldırımlıklar ve ikincisi tesise veya yakınlarına düşen yıldırımların elektrik hatlarında oluşturacağı etkilerden korunmak için iç yıldırımlıklar.
Yıldırımdan Korunma Tesisatı Çeşitleri
Faraday Kafesi
Faraday kafesi ile korunması istenen bina en yüksek yerlerinden toprağa kadar devamlı ve kesiksiz iletkenlerle (yatay ve düşey) sarılmaktadır. Faraday kafesi yönteminin yeterli olması için korunacak cismin birçok yerinden iletken tellerle sarılması gerekmektedir. Bu aşama da özellikle sivri uç bırakmamaya dikkat edilmelidir.
Binalar İçin Faraday Kafesi Uygulaması
Aşağıda ki resimde, Tesla bobini ile oluşturulan çok yüksek gerilimle elektrostatik boşalmanın Faraday kafesindeki insana hiçbir etki etmemesi görülüyor.
Faraday Kafesi Uygulaması
Franklin Çubuğu
Franklin çubuğu korunacak yerin en yüksek noktasına sivri bir çubuk yerleştirme prensibine dayanan koruma sistemidir. Bu çubuk en kısa yoldan indirme iletkeni ile topraklama tesisatına bağlanmaktadır. Bu yöntemle geniş alanları korumak mümkün değildir. Günümüzde özellikle cami minareleri, kuleler, deniz feneri ve bacalar gibi küçük boyutlu alanlarda kullanılmaktadır. Franklin çubuğu veya yakalama ucu sistemleri olarak bilinen bu yöntem basit bir metal uç, iniş iletkeni ve topraklama bölümlerinden oluşan bir yıldırımdan korunma yöntemidir.
Heykelde Franklin Çubuğu Uygulaması
Aktif Paratoner
Aktif paratonerler erken akış uyarı prensibi ile çalışan paratonerler olarak da anılırlar. İngilizcesi olan (Early Streamer Emission) kelimelerin baş harfleri alınarak E.S.E aktif paratoner olarak da tanımlanırlar.
Aktif paratonerlerin çalışma prensibi o anki havanın yüklerine göre elektrik alan şiddetinin arttırılmasına dayanmaktadır. Böylece negatif veya pozitif yıldırım çeşitlerine karşı koruma sağlamış olmaktadır. Çalışma prensibi, yıldırım yeryüzü ile birleşmeden önce yakalayarak deşarjı güvenli bir biçimde toprağa aktarmaktır. Aktif paratonerlerde bu nedenle yakalama hızı önem kazanır. Havada oluşturduğu elektrik alanı sayesinde yıldırıma iletken bir yol hazırlayarak toprağa veren aktif paratonerler havayı iyonize etmediği için gereksiz deşarjlara neden olmamaktadır. Aktif paratonerler kuruldukları yerin etrafında dairesel bir alan için etkin koruma sağlarlar.
Aktif Paratoner Başlıkları
Radyoaktif Paratonerler
Radyoaktif paratonerlerde yıldırıma erken yol oluşturmak için İyon yaymak amacıyla Ra ve Am elementler kullanılmıştır. Ancak başlıkta kullanılan radyoaktif elementler canlıların sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple; Ra radyoaktif kaynaklı paratonerlerin kullanımı dünya genelinde yasaklanmıştır. Am radyoaktif kaynaklı paratonerler de Avrupa birliği ülkeleri tarafından kullanılmamaktadır. Ülkemizde de Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) yayınladığı tarih ve sayılı genelge ile paratoner üretimi için kullanılan radyoaktif kaynakların (Am, Ra v.b.) ithalatına tarihinden itibaren izin verilmeyeceği ve yasaklamanın süresiz bir şekilde devam edeceği bildirilmiştir. Kurum yılında yayınladığı genelge ile kullanılmakta olan radyoaktif paratonerlerin lisanslı firmalar tarafından sökülerek kuruma teslim edilmeleri gerektiğini belirtmiştir. Radyoaktif paratonerler TAEK tarafından gerekli belgeler verilmiş kurum ve kişiler tarafından sökülmeli, özel çantalarda ve korumalı olarak taşınmalıdır.
İç Yıldırımlıklar
Paratoner sistemi, tesisi veya yapıyı direk yıldırım darbelerinden korumaya, topraklama sistemi tesis veya yapıda meydana gelen kaçakları ve biriken statik enerjiyi boşaltmaya yararken; ani aşırı akım ve gerilim darbelerine karşı koruma yapmazlar. Yakın çevreye veya doğrudan enerji hattına düşen yıldırım akımlarına veya trafo hareketleri, elektrostatik boşalmalar gibi nedenlerle enerji hatlarında meydana gelen ani aşırı akım ve gerilimlere karşı elektrik tesisatının ve buna bağlı cihazların korunabilmesi için iç yıldırımlık sistemlerinin kullanılması gereklidir.
İç yıldırımlık sistemleri B, C ve D sınıfı olarak gruplara ayrılır. Bu sınıflar, birbirlerini tamamlayan aşamalardır ve birlikte kullanılmalıdır. Uygulama genel olarak; ana panoya B sınıfı koruma modülü, tali panolara C sınıfı koruma modülleri ve cihaz önlerine D sınıfı koruma modülleri kullanılır. Ancak her koruma grubu için onlarca sayıda ürün olduğu da göz önüne alınırsa iç yıldırımlık seçiminin konusunda uzman mühendisler tarafından yapılması uygun olacaktır.
nest...
Tesislerde olası yıldırım oluşumlarının zararlarından korunmak için iki tür korumaya ihtiyaç vardır, birincisi yıldırımın ilk etkilerinden korunmak için dış yıldırımlıklar ve ikincisi tesise veya yakınlarına düşen yıldırımların elektrik hatlarında oluşturacağı etkilerden korunmak için iç yıldırımlıklar.
Yıldırımdan Korunma Tesisatı Çeşitleri
Faraday Kafesi
Faraday kafesi ile korunması istenen bina en yüksek yerlerinden toprağa kadar devamlı ve kesiksiz iletkenlerle (yatay ve düşey) sarılmaktadır. Faraday kafesi yönteminin yeterli olması için korunacak cismin birçok yerinden iletken tellerle sarılması gerekmektedir. Bu aşama da özellikle sivri uç bırakmamaya dikkat edilmelidir.
Binalar İçin Faraday Kafesi Uygulaması
Aşağıda ki resimde, Tesla bobini ile oluşturulan çok yüksek gerilimle elektrostatik boşalmanın Faraday kafesindeki insana hiçbir etki etmemesi görülüyor.
Faraday Kafesi Uygulaması
Franklin Çubuğu
Franklin çubuğu korunacak yerin en yüksek noktasına sivri bir çubuk yerleştirme prensibine dayanan koruma sistemidir. Bu çubuk en kısa yoldan indirme iletkeni ile topraklama tesisatına bağlanmaktadır. Bu yöntemle geniş alanları korumak mümkün değildir. Günümüzde özellikle cami minareleri, kuleler, deniz feneri ve bacalar gibi küçük boyutlu alanlarda kullanılmaktadır. Franklin çubuğu veya yakalama ucu sistemleri olarak bilinen bu yöntem basit bir metal uç, iniş iletkeni ve topraklama bölümlerinden oluşan bir yıldırımdan korunma yöntemidir.
Heykelde Franklin Çubuğu Uygulaması
Aktif Paratoner
Aktif paratonerler erken akış uyarı prensibi ile çalışan paratonerler olarak da anılırlar. İngilizcesi olan (Early Streamer Emission) kelimelerin baş harfleri alınarak E.S.E aktif paratoner olarak da tanımlanırlar.
Aktif paratonerlerin çalışma prensibi o anki havanın yüklerine göre elektrik alan şiddetinin arttırılmasına dayanmaktadır. Böylece negatif veya pozitif yıldırım çeşitlerine karşı koruma sağlamış olmaktadır. Çalışma prensibi, yıldırım yeryüzü ile birleşmeden önce yakalayarak deşarjı güvenli bir biçimde toprağa aktarmaktır. Aktif paratonerlerde bu nedenle yakalama hızı önem kazanır. Havada oluşturduğu elektrik alanı sayesinde yıldırıma iletken bir yol hazırlayarak toprağa veren aktif paratonerler havayı iyonize etmediği için gereksiz deşarjlara neden olmamaktadır. Aktif paratonerler kuruldukları yerin etrafında dairesel bir alan için etkin koruma sağlarlar.
Aktif Paratoner Başlıkları
Radyoaktif Paratonerler
Radyoaktif paratonerlerde yıldırıma erken yol oluşturmak için İyon yaymak amacıyla Ra ve Am elementler kullanılmıştır. Ancak başlıkta kullanılan radyoaktif elementler canlıların sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple; Ra radyoaktif kaynaklı paratonerlerin kullanımı dünya genelinde yasaklanmıştır. Am radyoaktif kaynaklı paratonerler de Avrupa birliği ülkeleri tarafından kullanılmamaktadır. Ülkemizde de Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) yayınladığı tarih ve sayılı genelge ile paratoner üretimi için kullanılan radyoaktif kaynakların (Am, Ra v.b.) ithalatına tarihinden itibaren izin verilmeyeceği ve yasaklamanın süresiz bir şekilde devam edeceği bildirilmiştir. Kurum yılında yayınladığı genelge ile kullanılmakta olan radyoaktif paratonerlerin lisanslı firmalar tarafından sökülerek kuruma teslim edilmeleri gerektiğini belirtmiştir. Radyoaktif paratonerler TAEK tarafından gerekli belgeler verilmiş kurum ve kişiler tarafından sökülmeli, özel çantalarda ve korumalı olarak taşınmalıdır.
İç Yıldırımlıklar
Paratoner sistemi, tesisi veya yapıyı direk yıldırım darbelerinden korumaya, topraklama sistemi tesis veya yapıda meydana gelen kaçakları ve biriken statik enerjiyi boşaltmaya yararken; ani aşırı akım ve gerilim darbelerine karşı koruma yapmazlar. Yakın çevreye veya doğrudan enerji hattına düşen yıldırım akımlarına veya trafo hareketleri, elektrostatik boşalmalar gibi nedenlerle enerji hatlarında meydana gelen ani aşırı akım ve gerilimlere karşı elektrik tesisatının ve buna bağlı cihazların korunabilmesi için iç yıldırımlık sistemlerinin kullanılması gereklidir.
İç yıldırımlık sistemleri B, C ve D sınıfı olarak gruplara ayrılır. Bu sınıflar, birbirlerini tamamlayan aşamalardır ve birlikte kullanılmalıdır. Uygulama genel olarak; ana panoya B sınıfı koruma modülü, tali panolara C sınıfı koruma modülleri ve cihaz önlerine D sınıfı koruma modülleri kullanılır. Ancak her koruma grubu için onlarca sayıda ürün olduğu da göz önüne alınırsa iç yıldırımlık seçiminin konusunda uzman mühendisler tarafından yapılması uygun olacaktır.
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası