Nisbi Butlan Örnek

Butlan sözcüğü, TDK ve hukuk literatüründe farklı anlamlara sahiptir. TDK tarafından batıl olma hali, hükümsüzlük, geçersizlik, yanlışlık ve haksızlık olarak tanımlanan butlan; hukuk terminolojisinde hukuki işlemlerin vasfını ifade etmek amacıyla kullanılır. Buna göre butlan, kurucu unsurları haiz ve fakat geçerlilik unsurlarında eksiklik bulunan hukuki işlemleri tarif maksadıyla kullanılmaktadır. Makale devamında tafsilatlı açıklandığı üzere mutlak ve nisbi olmak suretiyle iki ayrımda incelenir.

Mutlak Butlan Nedir?

Mutlak butlan, yasanın amir hükümlerine muhalefetin olduğu hallerde söz konusu olur. Mutlak butlana tabi durumlarda ilgili hukuki işlem batıldır; geçerli kabul edilmez. İşlemin batıl olmasına neden olacak sebepler  Sayılı Türk Medeni Kanunu m’te tahdidi düzenlenmiş olup şu şekildedir:

• Eşler arasında evliliğe engel teşkil edecek derecede hısımlık olması,
• Evlilik sırasında taraflardan birinin halihazırda evli olması,
• Evlilik sırasında taraflardan birinin daima ayırt etme gücüne sahip olmaması,
• Akıl hastalığı evliliğe mâni düzeyde olan eşin evlenmesi.

Söz konusu hallerin varlığından savcılığın haberdar olması halinde yine savcılık eliyle resen dava açılır. Dava, işleme taraf veya işlem konusu ile ilgili olan kişilerce de açılabilir. Söz konusu evliliğin sona ermesi halinde Cumhuriyet Savcısının bu davayı açması mümkün değildir; ancak ilgili kişilerce mutlak butlanın karar altına alınması ileri sürülebilir.

Mutlak Butlan Davasını Kimler Açabilir?

Dava, kural gereği her iki eş tarafından da açılabilir. Fakat evliliğe mâni düzeyde akıl hastalığı bulunan tarafın bu hastalığının iyileşmesi halinde ilgili dava sadece iyileşen eş tarafından açılabilir. Evlilik sırasında ayırt etme gücüne sahip olmayan bir iş sonradan ayırt etme gücünü kazanırsa bu durumda ayırt etme gücünü kazanan eş tarafından evliliğin sonlanması adına söz konusu dava açılabilir.

Bazı hallerde mutlak butlan kararı verilmesi mümkün değildir. Bir örnekle somutlaştırmak gerekirse; halihazırda evli olan ve bu evliliği resmen sona erdirmeden bir ikinci evlilikte bulunan kişinin sonradan yaptığı evlilik hakkında mutlak butlan kararı verilmezden evvel ilk evliliği boşanma ile sonlanmışsa ve sonraki evliliğini yaptığı eş iyiniyetli ise bu durumda ikinci evliliğin iptaline karar verilemez.

Nispi Butlan Nedir?

Nispi butlanın mevcut olması halinde eşler, Türk Medeni Kanunu m ve devamı maddelerinde düzenleme altına alınan şu durumlarda dava açma hakkını haizdir:

Yanılma

Taraflardan birinin evlilik isteği olmamasına yahut evlendiği tarafla evlilik arzusu içerisinde olmamasına karşın yanılma nedeniyle evlilik iradesi ortaya koyması halinde veya evlendiği kişinin bir vasfından dolayı evlenmesi ve fakat evlendikten sonra bu vasfın eşinde olmaması dolayısıyla evlilik birliğinin çekilemez duruma gelmesi halinde evliliğin iptali davası açılabilir.

Aldatma

TMK m’de hüküm altına alınan aldatma, evliliğin iptaline konu edilebilecek bir diğer saiktir. Diğer eşin onuru, namusu hakkında eş tarafından aldatılmış ise; diğer eşin namusu, onuru hakkında üçüncü kişiler tarafından aldatılmış ve bu nedenle evlenilmiş ise; eşin kendisi ya da altsoyu için ağır tehlike arz eden bir sağlık sorunu gizlenmiş ise aldatmaya maruz kalan taraf evliliğin iptalini ileri sürebilir.

Ayırt Etme Gücünden Geçici Olarak Yoksunluk

Evlilik sırasında taraflardan birinin ayırt etme gücünden geçici surette yoksun olması durumunda ayırt etme gücünü daha sonra kazanan taraf mahkeme yoluyla evliliğin iptalini talep edebilir.

Korkutma

TMK m’de düzenleme altına alınan korkutma; kişinin ya da yakınlarından herhangi birisinin yaşamına, sağlığına, şerefine, namusuna, onuruna, haysiyetine yönelik çok yakın ve ağır olması halinde korkutmadan ötürü evlenen kişi, mevcut evliliğin iptali talebiyle dava açma hakkını haizdir.

Nısbi Butlan Davası Hak Düşürücü Süre

Nispi butlan sebebiyle dava açılacağı zaman iptal nedeninin öğrenilmesini takip eden 6 ay ve 5 yıllık süre içinde mahkemeye başvurulmalıdır. Bu süreler hak düşürücü süreler olup korkutma nedeniyle evliliğin iptalinde korku etkisinin ortadan kalktığı tarih referans alınır.

Yasal Temsilcinin Dava Açması

Türk Medeni Kanunu evlilik yaşını 17 olarak hüküm altına almıştır. Buna karşın bazı olağanüstü hallerde hâkim kararı ile 16 yaşında da evlenmeye karar verilebilir. Evlenmek isteyen küçükler ve kısıtlılar için yasal temsilcilerinin rıza göstermesi de evlilik şartı olarak düzenlenmiştir. Söz konusu kişiler için yasal temsilcilerin evliliğe rıza göstermemesi halinde evliliğin iptali davasını ileri sürme hakkı mevcuttur. Fakat yasal temsilci rızası alınmaksızın yapılan evliliklerin tamamı için iptal kararı verilmesi mümkün değildir. Evliliğin iptalinin dava konusu edilemeyeceği haller şu şekildedir:

• Kısıtlının kısıtlılık halinden çıkmış olması,
• Eşin gebe kalması,
• Kişinin sonradan 18 yaşını tamamlaması nedeniyle ergin olması.

Butlan Kararının Hukuki Sonuçları

Resmi ve yetkili memur huzurunda yapılan evlilik, mahkeme kararı ile sonlandırılana kadar sonuç doğurur. Bu bakımdan, bir evliliğin mutlak butlanla sakatlanmış olması geçersiz kabul edileceği ve netice doğurmayacağı anlamına gelmez; mahkeme kararına kadar geçerliliğini korur ve sonuç doğurmaya devam eder.

Mutlak butlanla sakatlanmış bir evlilik mahkeme kararıyla sonlandırılmış olsa dahi evlilik birliğinde doğan çocuklar bu evlilik birliği içinde doğmuş olarak kabul edilir.

Evlilik sırasında iyiniyetli olan eşin kişisel durumu, evliliğin mahkeme kararıyla batıl olduğuna ve sona erdirilmesine karar verilse dahi korunur.

Nafaka, tazminat ve mal rejimi tasfiyesine dair boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır. Eşlerden biri evliliğin batıl olduğunu davaya konu etmemiş ve yaşamını yitirmişse, mirasçılarının dava açması mümkün değildir; ancak, kişi vefatından önce dava açmış ve fakat dava sonuçlanmamışsa, mirasçıların devam eden davayı sürdürmesi mümkündür.

Dava neticesinde davalı eşin kötü niyetli olduğuna kanaat edilirse, vefat eden eşe yasal mirasçı olamaz. Bu durumda, kötü niyetli eş lehine gerçekleştirilen ölüme bağlı tasarruflar da iptal edilir.

Evliliğin nisbi butlanı, eşler arasındaki evliliğin kurucu unsurlarının şeklen yerine getirilmiş ve bir evlilik ilişkisi kurulmuş olmasına rağmen, kurulan bu evliliğin kanunda düzenlenen birtakım şartları taşıması sebebiyle batıl olmasıdır.

Nisbi butlanla batıl olan bir evlilik, evliliğin kurucu unsurlarının şeklen yerine getirilmiş olması sebebiyle geçerlidir. Bu kapsamda nisbi butlan halinde evlilik, açılacak davada nisbi butlan kararının kesinleşmesine kadar geçerli bir evliliğin bütün sonuçlarını doğurur.

1. Nisbi Butlan Sebepleri Nelerdir?

Medeni Kanun’da nisbi butlan sebepleri sınırlı sayıda belirtilmiştir. Bu kapsamda şu kişiler evliliğin nisbi butlanı sebebiyle iptalini isteyebilir:

- Evlenme sırasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olanlar,

- Evlenmeyi hiç istemediği veya evlendiği kişiyle evlenmeyi düşünmediği hâlde yanılarak evlenmeye razı olanlar,

- Eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenenler,

- Eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olanlar,

- Davacının veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık kendisinden gizlenenler,

- Kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilenler.

2. Kimler Nisbi Butlan Davası Açabilir?

Kural olarak nisbi butlan davasını sadece eşler açabilir. Nisbi butlan davalarında, mutlak butlan davalarından farklı olarak Cumhuriyet savcısının veya ilgili olan herkesin evliliğin iptali için dava açma hakkı bulunmamaktadır.

İstisnai olarak ise küçük veya kısıtlıların yasal temsilcisi, izni olmadan yapılan evlenmenin iptalini dava edebilir. Ancak yasal temsilcisinin iznini almadan evlenen küçük veya kısıtlılar sonradan on sekiz yaşını doldurmak suretiyle ergin olur veya kısıtlı olmaktan çıkarsa evlenmenin iptaline karar verilemez.

Evlenmenin nisbi butlanını dava etme hakkı mirasçılara geçmez. Ancak, mirasçılar açılmış olan davayı sürdürebilirler. Mirasçıların, açılmış olan evliliğin butlanı davasını sürdürmeleri sonrasında sağ kalan eşin iyi niyetli olmadığını ve evliliğin nisbi butlanını ispat etmesi gerekir. Bu hususlar ispat edilirse sağ kalan eş, yasal mirasçı olamayacağı gibi daha önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendisine sağlanan hakları da kaybeder.

3. Nisbi Butlan Davası Açma Hakkı, Hangi Durumlarda Ortadan Kalkar?

Nisbi butlan davalarında hak düşürücü sürenin düzenlendiği MK gereğince iptal davası açma hakkı, iptal sebebinin öğrenildiği veya korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ay ve herhâlde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle düşer.

Medeni Kanun’da butlan kararı verilemeyeceği haller de düzenlenmiştir. Nitekim MK gereğince kadının bekleme süresi bitmeden evlenmesi, evlenmenin butlanını gerektirmez. Yine benzer şekilde MK gereğince evlilik, evlendirmeye yetkili memur önünde yapılmışsa kanunun diğer şekil kurallarına uyulmaması sebebiyle evliliğin butlanına karar verilemez.

4. Nisbi Butlan Kararının Sonuçları Nelerdir?

Nisbi mutlan ile batıl olan evlilik, mahkeme kararı ile iptal edilinceye kadar geçerli bir evliliğin bütün hüküm ve sonuçlarını doğurur. Nisbi butlan kararının kesinleştiği tarihten itibaren ise taraflar arasındaki evlilik birliği sona erer. Evliliğin nisbi butlan nedeniyle iptaline karar verilmesinin sonuçları ise şunlardır:

- Evlilik birliği içerisinde doğan çocuklar, anne ve baba iyi niyetli olmasalar bile evlilik içinde doğmuş sayılırlar.

- Evlilik içerisinde doğan çocuklar bakımından boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır. Bu kapsamda nisbi butlan sebebiyle evliliğin iptaline karar verilmesi halinde evlilik birliği içerisinde dünyaya gelen çocuklar bakımından velayet, şahsi ilişki, nafaka gibi konularda boşanmaya ilişkin hükümler çerçevesinde karar verilecektir.

- Evlenmenin butlanına karar verilirse, evlenirken iyi niyetli bulunan eş bu evlenme ile kazanmış olduğu kişisel durumunu korur. Bu kapsamda eşlerden biri nisbi butlan ile batıl olan bir evliliğe dayanarak vatandaşlık hakkı kazanmış veya ergin olmuşsa, kazanmış olduğu bu kişisel durumları koruyabilmesi için iyi niyetli olması gerekir. Aksi durumda bu kişisel hakların korunması mümkün değildir.

- Eşler arasındaki mal rejiminin tasfiyesi, tazminat, nafaka ve soyadı hakkında boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır. Bu kapsamda evliliğin nisbi butlan ile iptaline karar verilmesi sonrasında eşlerden birinin diğerinden maddi tazminat, manevi tazminat, tedbir nafakası, iştirak nafakası ve yoksulluk nafakası talep edebilmesi mümkündür. Yine benzer şekilde nisbi butlan ile iptaline karar verilinceye kadar evlilik geçerli bir evliliğin tüm sonuçlarını doğuracağı için eşlerin mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan taleplerde bulunması da mümkündür. Soyadı konusunda da boşanmaya ilişkin hükümler, kıyas yolu ile uygulanır.

5. Nisbi Butlan Davalarında Hangi Mahkemeler Görevli ve Yetkilidir?

Butlan davalarında yetki ve yargılama usulünü düzenleyen MK gereğince evlenmenin butlanına ilişkin davalarda yetki bakımından boşanmaya ilişkin hükümler uygulanır. Bu kapsamda nisbi butlan davalarında görevli mahkeme, aile mahkemesidir. Aile mahkemesinin bulunmadığı yerlerde ise bu davalar aile mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemesinde açılır.

Nisbi butlan davalarında yetkili mahkeme ise boşanma ve ayrılık davalarında olduğu gibi eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir. Ancak bu yetki kuralı kesin nitelikte değildir. Bu sebeple açılan nisbi butlan davasının yetkili mahkemede açılmadığı durumlarda yetki itirazının, cevap dilekçesi ile birlikte ilk itiraz olarak yapılması gerekmektedir. Aksi durumda dava yetkisiz mahkemede açılmış olsa bile, davanın açıldığı mahkeme artık yetkili olacaktır.

Ayrıca nisbi butlan davalarında yargılama usulü bakımından boşanmaya ilişkin hükümlerin uygulanacağı MK çerçevesinde düzenlendiği için yazılı yargılama usulü uygulanır. Evliliğin nisbi butlanına ilişkin davalarda da mahkeme, boşanma davasında olduğu gibi yargılama süresince özellikle eşlerin barınmasına, geçimine, eşlerin mallarının yönetimine ve çocukların bakım ve korunmasına ilişkin geçici önlemleri kendiliğinden alır.

Sağlıklı Günler

Avukat Yaşar ÖKSÜZ

[email protected]

42 44

Avukat Yaşar &#;ks&#;z