Mikroskobik Canlılar Ile Ilgili Ilginç Bilgiler

İngiliz Daily Mail gazetesi ve Deutsche Welle’nin haberlerine göre, bu minik canlı, güneş var olduğu sürece en az 10 milyar yıl boyunca neslini devam ettirebilecek. Dünyanın mirasçısı olarak adlandırılan tardigrad, sekiz bacaklı mikroskobik bir canlı türü. Hem suda hem de karada yaşayabiliyor. Aynı zamanda çok yüksek ve düşük basınca da dayanabiliyor.

30 yıl boyunca yemek yemeden hayatta kalabilen tardigradların dondurucu soğuğa ( dereceye kadar), yakıcı ısıya (+ dereceye kadar) ve yüksek radyasyona da dayanabildiği belirtildi. Bu minik canlıların dayanabildiği radyasyon miktarının – gy doz olduğu belirlendi. (Bazı kemoterapi tedavilerinde uygulanan dozla aynı). 1 milimetrenin altında bir boyuta sahip olsa da su ayıları dünyanın en dayanıklı canlısı olarak görülüyor.

Dünyamızda milyonlarca canlı türü bulunurken sadece gözle görebildiğimiz kadarını tahmin edebiliyoruz. Gözle görülemeyen, sadece mikroskop sayesinde görülebilen canlı türlerinin sayısını ölçmek neredeyse imkansız. Bu yazımızda "Mikroskobik canlılar nelerdir?" Konusunu ele aldık.

MİKROSKOBİK CANLILAR NELERDİR?

Çevremizde çıplak gözle görülmeyecek kadar çok küçük canlılar yaşamaktadır. Bu canlıları görmek için mikroskop keşfedilmiştir. yüzyılda Hollandalı Anton Van Leeuwenhoek ve İngiliz Robert Hooke tarafından geliştirilmiştir. Mikroskop sayesinde görülebilen canlılara da mikroskobik canlılar adı verilmiştir. Bu canlılar; suda, havada, toprakta ve diğer canlıların üzerinde bulunmaktadırlar. Mikroskobik canlı türleri içerisinde en çok bilineni bakterilerdir. Bakterilerin hem yararlıları hem de zararlıları vardır. Sütten yoğurt elde etmek yararlı bakterilerin sayesindedir. Verem ve zatürre gibi hastalıklara neden olan ise zararlı bakterilerdir.

MİKROSKOBİK CANLILARA ÖRNEKLER

Mikroorganizmalar çok çeşitli canlılardır. Bu tanımlama bakterileri, mantarları, arkeaları, protistleri, mikroskobik bitkileri ve plankton, planarya ve Amoeba gibi mikro hayvanları da içine almaktadır. Bazıları virüsleri mikroorganizmaların içine dahil etse de, bunlar canlı olmayan olarak da kabul edilmektedir.

MİKROSKOBİK CANLILARIN ÖZELLİKLERİ

• Gözle görülemeyip mikroskopla görebildiğimiz canlı türleridir.
• Bu canlılarda diğer canlılar gibi hareket eder, ürer, beslenir, büyür, solunum ve boşaltım yapar.
• Bu canlılardan bazıları besinlerimizin bozulmasına, çürümesine neden olmaktadır.
• Çeşitli hastalıklara neden olabilirler.
• Mikroskobik canlılar; toprakta, havada, suda, toprak altında, insan ve çeşitli canlıların vücutlarında yaşayabilir.
• Hem zararlı hem de faydalı mikroskobik canlılar vardır.
• Mikroskobik canlılar, besinlerimizin bozulmasına neden olabilir.
• Sütün mayalanıp yoğurda ya da peynire dönüşmesini, üzümden sirke oluşmasını sağlayan mikroskobik canlılardır.
• Toprakta yaşayan bazı mikroskobik canlılar hayvan ve bitki artıklarının çürümesini sağlar.

MİKROSKOBİK CANLILARIN YARARLARI NELERDİR?

• İnsanlar için faydalı olan mikroorganizmalardır.
• Sütten yoğurt ve peynir oluşumu, üzümden sirke yapılması yararlı mikroorganizmalar sayesinde gerçekleşir.
• Turşu yapımında etkilidir.
• Topraktaki canlı atıklarının çürütülmesi yani mantarlarla birlikte parçalanmasını sağlayarak minerallerin oluşmasında ve toprağa karışımında görev alırlar.

MİKROSKOBİK CANLILARIN ZARARLARI

Çeşitli hastalıklara sebep olan mikroorganizmalardır.

• Verem, zatürre, kolera, tifo, dizanteri, tetanos gibi hastalıkları mikroskobik canlılar yapar.
• Zararlı mikroorganizmalar besinlerde bozulmasına neden olur.
• Dişlerimizin çürümesine neden olurlar.

Dişlerimizin çürümesine sebep olan mikroskobik canlılar:

Dişlerimizin çürümesine sebep olan mikroskobik canlının adı "bakteri" olarak bilinmektedir.

MİKROSKOBİK CANLILARIN FOSİLLERİ OLUŞUR MU?

Mikroskobik canlıların fosilleri oluşmaz. Mikroskobik canlıların fosilleri neden oluşmaz dersek; mikroskobik canlılarda sert bir kısım bulunmadığı içindir. Bu canlılar gözle görülemeyecek kadar küçük canlılardır. Fosil, oldukça eski dönemlerde yaşamış bitki ve hayvanların sertleşmiş kalıntı ve izlerine verilen addır.

MİKROSKOBİK CANLILAR SOLUNUM YAPAR MI?

Mikroskobik canlılar solunum yaparlar. Canlılar solunum yapmadan yaşayamazlar.

Yaşadığımız evrendeki birçok şeyin gizemini merak ederken, evrim döngüsünde rolleri büyük olan, zararlı veya zararsız birçok mikroorganizma bulunmaktadır. Bilim, en tabii bir şekilde insanla birlikte geliştikçe, gözle görülemeyen mikroskobik canlılar hakkında birtakım ilginç soruları beraberinde getirmektedir. Bazen bir istilacı, bazen de bir kurtarıcı ya da şifacı görevi görerek, bizi biz yapan bu tuhaf organizmalara gelin daha da yakından bakalım. Keyifli okumalar dileriz!

1. Evrenin Kurtarıcısı: Tardigradlar

Su ayıları olarak adlandırılan tardigradlar, dünyanın en küçük mikroskobik canlılarıdır. °C ile °C arası sıcaklıklarda yaşayabilme, hem karada hem suda barınabilme, çok düşük ve çok yüksek basınçlara dayanabilme gibi özelliklere sahiptirler. 30 yıl boyunca yemek yemeden durabilir ve sistemlerindeki suyun tamamını kaybetseler dahi yaşayabilirler. Su yokluğunda, bioglass maddesini salgılayarak kendilerini dondururlar. Suya ulaştıklarında ise bünyelerinde dondurmuş oldukları önemli besinleri tekrar canlandırırlar. Son araştırmalara göre, bu esrarengiz türün 10 milyar yıl kadar hayatta kalmaya devam edeceği ve evrendeki yaşamın devamlılığında kurtarıcı bir görev üstleneceği düşünülmektedir.

2. DNA Hırsızı: Bdelloid Rotifer

İçerisinde farklı tür içeren tekerlekli hayvan sınıfında bulunan bdelloid rotiferler, 40 milyon yıldır partenogenezle (eşeysiz bir üreme çeşidi), yalnızca dişiler aracılığıyla üremektedirler. Partenogenez bdelloid rotiferler için çeşitliliğin devamında yetersiz kalmaktadır. Bu konudaki çözümleri ise DNA yiyerek üremektir. Araştırmalar sonucunda, bu canlıların genlerinin %10&#;unda kendi türlerine ait olmayan genler tespit edilmektedir. Yedikleri canlıları hemen sindirmeyip, genlerini kendi DNA&#;larına katabilirler. Bu sayede hem türlerini koruyabilmekte hem de edindikleri farklı genlerin özelliklerini bünyelerinde tutabilmektedirler. Bu mikroskobik canlılar, çeşitliliği korumak için bize adeta bir yol gösterici misyonu edinmektedirler.

3. Beyin Avcısı: Naegleria Fowleri

Beyin yiyen amip olarak bilinen naegleria fowleriler, en tuhaf mikroskobik canlılardandır. Ortamın sıcaklığına bağlı olarak 3 farklı yaşam döngüsüne sahiptirler. Genellikle serbest yaşayan bu canlılar, amip formunu alabilmek için insanlarla oral yolla etkileşime girerler. Göl ve nehir gibi tatlı sularda yaşarlar, tuzlu suyu sevmezler. Genellikle bakteriler ile beslenirler. Bu tek hücreli canlılar ölümcül derecede tehlikelidirler. İnsanda dizanteriye ve beyin iltihabına neden olurlar. Kirli suyun içilmesiyle değil, yalnızca burundan nüfus etmesiyle beyni mesken edinirler ve kısa bir sürede beyni tüketerek barındıkları canlının ölümüne neden olurlar. Bu bakterilerden korunmak için klorsuz ve kirli sularda yüzmemek gerekir.

4. Deri Tozu Avcısı: Akar

Mayt olarak da bilenen bu mikroskobik canlılar, insanlardan dökülen deri parçalarıyla yaşarlar. Doğada 50 binden fazla türleri bulunur ve tarihleri milyon yıla kadar uzanır. Günümüzde her yerde akarlara rastlanabilir. İnsan vücudunda milyarlarca bulunurlar ve yaşadıkları yerleri yurt edinirler. Yalnızca mikroskop ile gözlemlenebilirler. Bir alt türü olan toz akarları, genellikle yemek yerken ve uyurken ortaya çıkarlar. Oda sıcaklığı seviyesini ve nemli ortamları severler. Halı, yastık, yorgan gibi bölgelerde yaşayabilirler. Gül hastalığına, astıma, alerjiye ve birçok göz hastalığına neden olurlar. Sağlıklı beslenmek ve kişisel temizliğe dikkat etmek, bizi bu tuhaf ve gizemli canlılarla olan savaşımızda bir adım öne çıkarabilir.

5. Balıkların Korkusu: Argulus Foliaceus

Balık biti olarak adlandırılan argulus foliaceuslar, tatlı su balıklarında en yaygın bulunan kabuklu parazit canlılarıdır. Şeffaf yapıları sayesinde kendilerini avlarından usta bir şekilde gizleyebilirler. Balık bitine maruz kalan hayvanlar stresli olurlar. Parazitten kurtulmak için sudan çıkmaya çalışmak gibi agresif davranışlarda bulunurlar. Bir süre sonra halsizlik ve hareketsizlik gibi semptomlar gösterirler. Balığın metabolizmasını anında yavaşlatabildikleri için son derece ölümcüllerdir. Balık bitleri, üstünde barındıkları canlı ölünce başka bir canlıya geçerler lakin herhangi bir balık olmadan da 3 hafta kadar suda yaşayabilirler. Karada yaşayamazlar ve bu sayede insanlara ve diğer kara canlılarına bulaşamazlar.

6. Bakterilerin Düşmanı: Nereis Sandersi

Tuhaf görünümüyle dikkat çeken Nereis Sandersiler, halkalı hidrotermal deniz solucanlarının bir alt türüdür. Elektron mikroskobuyla defalarca küçültülerek fotoğrafları çekilmiş olan bu deniz solucanları görünüm itibariyle son derece ilginç durmaktadırlar. Boyutları atomlara yakın olup gezegendeki en ufak canlılardan birisi olma özelliğine sahiptirler. Temel besinleri bakterilerdir. Bu bakteriler, havalandırma boşluklarında salınan minerallerde yaşarlar ve Nereis Sandersiler bu bakterilerle beslenerek kemosentez yaparlar. Bir süredir bu canların 60°C civarında yaşadıkları bilinirken, son yapılan araştırmalara göre bu canlıların bu sıcaklıklarda bozuldukları ve çok daha düşük sıcaklıklarda yaşamlarına devam edebildikleri saptanmıştır.

7. Beyin Manipülatörü: Toksoplazma Gondii

Toksoplazma cinsine ait bir tür olan toksoplazma gondiiler birçok ilginç araştırmaya konu olmuşlardır. İnsanlarda ve birçok memeli hayvanda iç parazit olarak yaşarlar ve genellikle kedilerin bağırsaklarında bulunurlar. Kedilere çiğ et yemeleriyle bulaşırlar ve onların dışkılarından da insanlara geçerler. Araştırmalar, bu parazitin insan beynine yerleşerek onların dürtülerine yön verdiğini ve daha fazla konakçı bulmak için onları manipüle ettiğini göstermektedir. Aynı zamanda şizofreni, manik depresyon, kişilik bölünmesi ve parkinson gibi hastalıklara sebep olduğu da düşünülmektedir. &#;Özgür irade var mıdır?&#; sorusunu akıllara getiren bu parazit, ilerleyen yıllarda birçok felsefik ve biyolojik sorunun yanıtı olabilir.

8. Diyet Yapanların Dostu: Methanobrevibacter Smithii

Gözle görülemeyen mikroskobik canlılar arasından en ilginç olanlardan bir diğeri methanobrevibacter smithiilerdir. Methanobrevibacter cinsinin bir alt türüdür. Bakteri fermantasyonunda polisakkaritlerin verimli bir şekilde tüketilmesini sağlarlar. Gıdalardan bol miktarda kalori çıkartarak zayıflamaya yardımcı olurlar. Hidrojen aracılığı ile metan üretimini sağlayan anaerobik canlılar oldukları için methanobrevibacteriler denmektedir. Bağırsaklarda bulunurlar. Vücudun besine gereksinimini azaltarak psikolojik açıdan daha az besin tüketilmesini sağlarlar. Yoğurt ve turşuda bulundukları için bu besinlerin bolca tüketilmesinde fayda vardır. Diyetisyen görevi gören bu bakterilerin izini takip etmek, yapılabilecek en kolay yöntemlerden biri olabilir.

9. Böbreklerin Arkadaşı: Oxalobacter Formigenes

Böbrek taşı oluşumunu engelleyen, üriner sistemin kurtarıcıları olarak görülen oksalabakteriler, insan vücudu için en yararlı mikroorganizmalardan birisidir. Sadece insanlarda değil, birçok omurgalının kalın bağırsağında bulunurlar. Oxalobacter formigenes, oxalobacteraceae cinsinin bir alt türüdür. Oksalat miktarını azaltırlar ve fazla oksalatın kana geçerek olası birçok hastalığın önüne geçmiş olurlar. Miso çorbasında ve soya salçasında bulunun bu bakteriler, böbrek hastaları ve bunlara genetik yatkınlıkları olanlar için çare niteliğindedir. Bu gözle görülemeyen ilginç mikroskobik canlılar, üriner sistemimizi korudukça dünyada mineral döngüsü en sağlıklı bir şekilde devinimini sürdürebilir.

Psikolojinin Kahramanı: Bifidobakteri

Bağırsakta yaşayan ve sindirime yardımcı olan bifidobakteriler, psikolojik sağlığımız açısından da çok önemli görevler üstlenirler. Bu bakteriler antidepresan özellikleri sayesinde psikobiyotik madde olarak adlandırılırlar. Tıp camiasında bağırsağın ikinci beyin olarak addedildiği göz önünde bulundurulduğunda, bifidobakterilerin psikoloji için ne kadar önem arz ettiği anlaşılabilir. Günümüzde bakıldığında birçok psikolojik ve nörolojik rahatsızlığa sahip olan insanların aynı zamanda kabızlık sorunu yaşadığı görülmektedir. Kabızlığı önleyen yapısıyla bifidobakteri, depresyona iyi gelmekte ve insanlarda birçok psikolojik rahatsızlığın oluşmasına engel olmaktadır.