Mekanik Dalga Özellikleri

mekanik dalga özellikleri

Enine ve boyuna dalgalar nelerdir? &#;rnekleri ile konu anlatımı

Haberin Devamı

Dalgaların özelliklerini ve farklı ortamlarda karşılaştıkları zaman davranışlarını incelemek için dalganın anlık görünümüne atma adı verilir. Sarmal yayın ucu düzenli bir şekilde titreşerek periyodik dalga oluşturmaktadır. Bu periyodik dalgalarda atma biri baş yukarı, diğer, baş aşağı olmak üzere iki ardışık katmanın birleşiminden oluşmaktadır.

Bir ortamın esnek olması ve bu ortamda atmaların yayılması dalga hareketi oluşturmaktadır. Fakat oluşan her dalga periyodik olmamaktadır. Belirli bir zaman aralıklarında oluşan özdeş atmaların esnek ortamlarda yayılması ile periyodik dalgalar oluşmaktadır.

Boyuna Dalgalar Nelerdir?

Dalgaların yayılma doğrultusu ile titreşim doğrultusu aynı olan dalgalara boyuna dalgalar adı verilmektedir. Ses dalgaları birer boyuna dalgalara örnektir. Enine ve boyuna dalgalar dışında titreşim doğrultusuna göre dalgalar türlerinden birisi de hem enine hem de boyuna dalgalardır.

Yayılma doğrultusuna paralel ve dik doğrultuda titreşen dalgalara hem enine hem de boyuna dalgalar adı verilmektedir. Hem enine hem de boyuna yayılan dalgalar deprem, su ve yay dalgaları olmaktadır.

Bu dalgaların ortak özelliği hepsinin maddesel ortamlarda meydana gelmiş olmasıdır. Yay dalgaları yayda, su dalgaları suda, ses dalgaları ise maddesel katı, sıvı ve gaz ortamlarında oluşmaktadır. Işığın dalga özelliği keşfedildiği zaman dalga hareketlerinin maddesel olmayan ortamlarda da ilerlediği gözlemlenmiş ve bulunmuştur. Maddesel olmayan ortamlarda da ilerleyen bu dalgalara ise elektromanyetik dalgalar denilmektedir.

Haberin Devamı

Enine ve boyuna dalgalar Örnekleri İle Konu Anlatımı

Durgun bir suya taş atıldığında taşın suya düştüğü noktadan dışarıya doğru daireler şeklinde bir hareket yayıldığı görülmektedir. Bu hareket dalga hareketi olmaktadır. Sarsıntı yada titreşim hareketinin bir ortam ile iletilmesine dalga hareketi adı verilmektedir. Dalga hareketi bir titreşim hareketidir. Bir ortama aktarılan enerjiyi başka bir ortama iletme şekli de olmaktadır. B nedenle dalgalar titreşim doğrultusunda ve taşıdıkları enerjiye göre sınıflandırılmaktadır.

Bunlardan birisi enine dalgalar, diğeri ise boyuna dalgalardır. Enine dalgalara örnek olarak yay dalgaları, deprem dalgaları ve su dalgaları olarak gösterilebilir. Dünyanın manto katmanı üzerinde bulunan levhalar hareket halinde olmaktadır. Levhalar b hareketleri esnasında birbiri üstüne çıkabilir veya sıkışabilirler. Bu sırada ortaya çıkan enerji dalgalar şeklinde yayılır ve deprem dalgalarını oluştururlar.

Haberin Devamı

Boyuna dalgalara ise örnek olarak ses ve yay dalgaları gösterilebilir. Aynı zamanda boyuna dalgalar içerisinde deprem dalgaları ve su dalgaları da bulunmaktadır. Buna göre elektromanyetik dalgalar enine, ses dalgaları boyuna dalga sınıfına girmektedir. Deprem, yay ve su dalgaları hem enine hem de boyuna dalga sınıfına girmektedir.

DALGALAR VE ELEKTROMANYETİK TAYF (SPEKTRUM)

Dalgalar

Dalgalar birçok farklı biçimde ortaya çıkar. Sismik dalgalar, deprem olurken zemini sarsar. Işık dalgaları, evreni dolaşarak uzak yıldızları görmemizi sağlar ve ses dalgaları, algılayabildiğimiz sesleri işitmemizi sağlar. Peki, tüm bu farklı dalga çeşitlerinin ortak noktası nedir? Dalga, enerjiyi bir yerden başka bir yere taşıyan düzensizliktir. Dalganın hareket etmesiyle enerji aktarılır.

Dalgaların genel olarak tanımı: enerji taşıyan titreşimlerdir. Dalgaları iki başlıkta inceleriz: Mekanik dalgalar ve Elektromanyetik dalgalar. Mekanik dalgalar yayılmak için bir ortama ihtiyaç duyarlar (Örneğin; su dalgaları, ses dalgaları gibi). Elektromanyetik dalgalar ise Elektrik ve Manyetik alanların titreşimlerinden oluştuğundan yayılmak için ortama ihtiyaç duymazlar. (Örneğin; mikrodalgalar gibi)

Bilim insanları dalgaları tanımlamak, ölçmek ve hesaplamalarında kullanabilmek için dalgalar için belirli terimler kullanmaktadır. Bunlardan bazıları: dalga boyu, frekans ve genliktir.

Dalga Boyu: Dalga boyu, bir dalganın iki tekrarlayan dalga tepesi arasındaki mesafedir.

Frekans: Belirli bir noktadan bir saniyede kaç dalga geçtiğinin ölçüsüdür.

Genlik: Dalga tepesinin sıfır noktasına olan düşey uzaklığıdır.

Elektromanyetik Tayf (Spektrum)

Elektromanyetik tayf tüm ışık türlerini içerir. Bu tayfta gözümüzle görebildiğimiz ışık görünür bölgede yer alır. Bu bölge elektromanyetik tayfın oldukça küçük bir bölümünü oluşturur. Beynimiz görünür bölgedeki ışıkları, dalga boylarına göre farklı renklerde algılar. Kırmızı görebildiğimiz en düşük enerjiye sahip ışık iken, mor görebildiğimiz en yüksek enerjiye sahip ışıktır. Bu sınırlar ötesindeki ışıkları gözümüzle göremeyiz.

Elektromanyetik tayfın bir ucunda, görünür bölge ışıklarının dalga boylarından oldukça büyük dalga boyuna sahip radyo dalgaları bulunurken, diğer bir ucunda ise görünür bölge ışıklarının dalga boylarından oldukça küçük dalga boyuna sahip gama ışınları bulunur. Bu tayfta dalga boyları arttıkça dalgaların enerjileri azalır. Yani radyo dalgaları en düşük enerjiye, gama ışınları ise en yüksek enerjiye sahiptir. Bu iki uç nokta arasında (radyo dalgaları ve gama ışınları): Mikrodalga, kırmızıöte, moröte (ultraviyole) ve röntgen (X) ışınları bulunur. Görünür bölge dışında bu tayfta bulunan diğer ışınları insan gözü göremese de bilim insanları bu bölgede araştırma yapabilmek için çeşitli teknikler kullanırlar. Örneğin; sadece kırmızı öte ışığı geçiren filtrelere sahip araçlar ile kırmızıöte ışınlar hariç diğer ışınlar filtrelenerek bu ışını inceleme fırsatı bulurlar.

Astronomlar, araştırmalarında bu tayfın hepsini kullanırlar. Örneğin; kalın bir gaz tabakası arkasındaki yıldızları görünür bölgede gözlemleyemezken, radyo dalgalar aracılığı ile bu yıldızları gözlemleyebilirler. Astronomlar aynı zamanda yıldızları yaydığı enerjilere bakarak mavi olan yıldızların daha sıcak, kırmızı olan yıldızların göreli olarak daha soğuk olduğunu keşfettiler.

Kaynaklar:

İstanbul Teknik Üniversitesi Astronomi Kulübü

Live Science