Mehmet Şerif Varlık Not Defteri 8 Sınıf

SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 1 / 46

NOT DEFTERİ
8. SINIF FEN BİLİMLERİ
İçindekiler

1. ÜNİTE 4. Bölüm……………………….
Mevsimler ve İklim Asitler ve Bazlar
1. Bölüm………………………. 5. Bölüm……………………….
Mevsimlerin Oluşumu Maddenin Isı ile Etkileşimi
2. Bölüm………………………. 6. Bölüm………………………
İklim ve Hava Hareketleri Türkiye’de Kimya Endüstrisi

2. ÜNİTE: 5. ÜNİTE
DNA ve Genetik Kod Basit Makineler
1. Bölüm……………………….
DNA ve Genetik Kod 6. ÜNİTE
2. Bölüm………………………. Enerji Dönüşümleri ve Çevre Bilimi
Kalıtım 1. Bölüm………………………
3. Bölüm………………………. Besin Zinciri ve Enerji Akışı
Mutasyon ve Modifikasyon 2. Bölüm………………………
4. Bölüm……………………… Enerji Dönüşümleri
Adaptasyon (Çevreye Uyum) 3. Bölüm………………………
5. Bölüm……………………… Madde Döngüleri ve
Biyoteknoloji Çevre Sorunları
4. Bölüm………………………
3. ÜNİTE Sürdürülebilir Kalkınma
Basınç (Katı, Sıvı ve Gaz Basıncı)
7. ÜNİTE
4. ÜNİTE Elektrik Yükleri ve Elektrik Enerjisi
Madde ve Endüstri 1. Bölüm………………………
1. Bölüm……………………… Elektrik Yükleri ve
Periyodik Sistem Elektriklenme
2. Bölüm……………………… 2. Bölüm………………………
Fiziksel ve Kimyasal Elektrik Yüklü Cisimler
Değişimler 3. Bölüm………………………
3. Bölüm………………………. Elektrik Enerjisinin Dönüşümü
Kimyasal Tepkimeler

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 1 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 2 / 46

NOT DEFTERİ
1. Ünite: MEVSİMLER ve İKLİM
1. Bölüm: Mevsimlerin Oluşumu

Dünya’nın eksen eğikliği sonucunda:

Mevsimlerin
 Mevsimler oluşur.
Oluşum Sebepleri
 İki yarım kürede farklı
mevsimler oluşur.
Dünya’nın Güneş
Eksen Etrafında
Eğikliği Dolanma

Dünya’nın Eksen Eğikliği Nedir?

 Dünya’nın ekseni ile yörünge
ekseni arasındaki 23°27' lık açı. Oluşan Mevsimler

21 Haziran
 Kuzey Yarımküre:
 Yaz başlangıcı,
 Güneş ışını dik açı  yengeç,
 Bilinmesi gereken terimler:  En uzun gündüz.
1-) Yörünge (Ekliptik) Düzlemi:  Güney Yarımküre:
Dünya’nın Güneş etrafında  Kış başlangıcı,
izlediği yolun düzlemi.  Güneş ışını eğik açıyla gelir,
2-) Yörünge (Ekliptik) Ekseni:  En uzun gece.
Ekliptik düzleme dik çizgi.
3-) Yer (Dünya) Ekseni: 23 Eylül
Kutuplardan ve yerin  Kuzey Yarımküre:
merkezinden geçen çizgi.  Sonbahar başlangıcı.
4-) Ekvator Düzlemi:  Güney Yarımküre:
Dünya’yı iki eşit parçaya  İlkbahar başlangıcı.
bölen çizginin düzlemi.  Güneş ışını her iki yarımküreye
aynı açıyla gelir.
 Güneş ışını dik açıyla  ekvator

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 2 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 3 / 46

21 Aralık
 Kuzey Yarımküre:
 Kış başlangıcı,
 Güneş ışını eğik açıyla gelir.
 En uzun gece.
 Güney Yarımküre:
 Yaz başlangıcı,
 Güneş ışını dik açı  oğlak.
 En uzun gündüz.

21 Mart
 Kuzey Yarımküre:
 İlkbahar başlangıcı.
 Güney Yarımküre:
 Sonbahar başlangıcı.
 Güneş ışını her iki yarımküreye
aynı açılarla gelir.
 Güneş ışını dik açıyla  ekvator

Gerekli Notlar!
 Güneş ışınları dik açı ile düşerse
birim yüzeye düşen enerji miktarı
yüksek olacağı için o bölgenin
sıcaklık değerleri yüksek olur.
Eğik açıyla düşer ise tersi olur.
 Güneş, kış mevsiminde Dünya’ya
daha yakın.
 Türkiye, Kuzey Yarım Küre’de.

funduszeue.info

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 3 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 4 / 46

NOT DEFTERİ

1. Ünite 2. Bölüm: İklim ve Hava Hareketleri

Hava Olayları Nedir? Kırağı Nedir?

 Dar bir bölgede kısa süre etkili  Su buharının sıvılaşmadan buza
olan hava şartları. dönüşmesi.

Meteoroloji Nedir? Dolu Nedir?

 Hava olaylarını ve tahminlerini  Su damlacıklarının bir araya
inceleyen bilim dalı. gelerek buza dönüşmesi.

Meteorolog Nedir? Yağmur Nedir?

 Meteoroloji ile ilgili bilim insanı.  Su damlacıklarının bir araya
gelerek yeryüzüne inmesi.
Havayı Oluşturan Gazlar Nelerdir?
 Azot (Nitrogen) % 78 Kar Nedir?
 Oksijen (Oxygen) % 21  Su buharının buz kristallerine
 Diğer gazlar % 1 dönüşmesi.

Hava Olaylarını Belirleyen Etkenler? Çiy Nedir?

 Sıcaklık,  Nemin yoğuşarak toprak ve ağaç
 Yağış, dalları gibi yerlerin üzerinde su
 Rüzgâr, damlacıklarına dönüşmesi.
 Nem (Su buharı),
 Hava basıncı. Rüzgâr Nedir?
 Atmosferdeki basınç farkıyla
Nemi (Su Buharını) artıran olay? oluşan hava hareketi.
 Sıcaklığın artması.  Rüzgârın yönü, yüksek basınçtan
alçak basınca doğru,
Su Buharının (Nemin)  Geldiği yerin sıcaklık şartlarını
Yoğuşmasıyla Oluşan gittiği yere götürür,
Hava Olayları?  Dünya’nın günlük dönüş
 Gökyüzüne yakın yoğuşur ise hareketi, rüzgârın sürekliliğini
 Yağmur, devam ettirir,
 Kar ve  Sıcaklık değişimi, rüzgârın
 Dolu oluşumunu sağlar.
 Yeryüzüne yakın yoğuşur ise
 Çiy, İklim Nedir?
 Kırağı ve  Geniş bir bölgede uzun süre etki
 Sis eden hava şartlarının ortalaması.
oluşur.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 4 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 5 / 46

Klimatoloji (İklim Bilimi) Nedir? İklim Değişikliğinden Korunma?

 İklimi meydana getiren hava  Fosil yakıt yerine yenilenebilir
olaylarını inceleyen bilim dalı. enerji kullanımı,
 Ormanların ve biyolojik
Klimatolog (İklim Bilimci) Nedir? çeşitliliğin korunması,
 Klimatoloji ile ilgili bilim insanı.  Toplu taşımanın tercih edilmesi,
 Demiryollarına önem verilmesi,
İklimi Belirleyen Etkenler Nelerdir?  Kaynakların bilinçli kullanımı,
 Ekvatora uzaklık,  Sürdürülebilir kalkınma
 Deniz seviyesinden yükseklik, modelinin benimsenmesi.
 Denize olan uzaklık.

Karşılaştırma

İklim Özellik Hava Olayı

Geniş bir
bölgede uzun Dar bir
süre etki eden bölgede kısa
Nedir?
hava süre etki eden
şartlarının hava şartları.
ortalaması.
Uzun Kısa
İnceleme
(En az 25 yıl (Günlük
süresi?
inceler) inceler)
Az Değişkenlik? Çok

Klimatoloji Bilim dalı? Meteoroloji

Klimatolog Bilim insanı? Meteorolog

İklim Değişikliği Nedir?

 Fosil yakıt artığı olan gazların
atmosferi/havayı kirletmesi
sonucunda Güneş ışınlarının
Dünya’yı terk edememesi olarak
tanımlanan sera etkisi ile
gerçekleşen aşırı ısınmanın
mevcut iklimleri değiştirmesi.

İklim Değişikliğinin Sonuçları?

 Kuraklık,
 Çölleşme,
 Tuzlanma,
 Su sıkıntısı,
 Su baskını,
 Bitkilerin azalması vb.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 5 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 6 / 46

NOT DEFTERİ
2. Ünite: DNA ve GENETİK KOD
1. Bölüm: DNA ve Genetik Kod

DNA Nedir? DNA’nın Görev Birimi?

 Canlının  Gen
 kalıtsal özelliklerini
belirleyen, Kromozom Nedir?
 yönetici  Kromozom = DNA + Özel Protein
molekül.
DNA’da Eşitlikler/Denklemler?
DNA’yı Keşfedenler Kim?  A=T
 James Watson (Ceymis Vatsın)  G=C
 Francis Crick (Fransis Kırik) +____________
 A+G=T+C
Gelişmiş Canlıda DNA Nerede?  Nükleotit = Şeker = Fosfat = Baz
 Çekirdek  Baz Miktarı = A + T + G + C

İlkel Canlıda DNA Nerede? Moleküller Büyükten Küçüğe?

 Sitoplâzma  Kromozom>DNA>Gen>Nükleotit
 Kromozom = DNA + … + DNA
DNA’nın Yapısı Nasıldır?  DNA = Gen + … + Gen
 Çift zincirli  Gen = Nükleotit + … + Nükleotit
 Sarmal  Nükleotit = Şeker + Baz + Fosfat

DNA’nın Yapı Birimi? DNA Farklılığının Nedeni?

 Nükleotit  Nükleotitlerin diziliş farklılığı.

Nükleotidin Yapısı? DNA’nın Eşlenmesi Nasıl Olur?

 Nükleotit = Fosfat + Şeker + Baz 1-) Nükleotitler arasındaki bağlar
kopar ve zincirler ayrılır,
DNA’da Bulunan Şeker? 2-) Çekirdeğe nükleotitler gelir,
 Deoksiriboz 3-) Zincirler nükleotitlerle eşleşir,
4-) İlkiyle aynı olan iki DNA oluşur.
DNA’da Bulunan Organik Bazlar?
 Adenin (A) DNA Eşleşmesinde Azalanlar?
 Timin (T)  Organik Baz
 Guanin (G)  Şeker
 Sitozin (C veya S)  Fosfat

DNA’da Nükleotitlerin Eşleşmesi? DNA’nın Kendini Eşleme Nedeni?

 Adenin  Timin  Bilgilerin/Özelliklerin yeni yavru
 Guanin  Sitozin hücrelere geçmesini sağlamak.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 6 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 7 / 46

NOT DEFTERİ

2. Ünite 2. Bölüm: Kalıtım (Genetik)

Kalıtım (Genetik) Çaprazlama?

 Karakterlerin anne ve babadan  Genetik olarak farklı olan dişi ve
yavruya aktarımı bilimi. erkek arasındaki çiftleşmedir.

Karakter (Kalıtsal Özellik) Gregor Mendel (Gıregor Mendel)

 DNA üzerindeki genlerde tanımlı  yılında modern genetiğin
ayırt edici özelliklerdir. temelini attı.
Örnekler: Saç, göz ve ten rengi,  Karakterleri taşıyan kalıtımdan
boy uzunluğu/kısalığı, cinsiyet vb. sorumlu genleri ilk tespit edendir.

Gen Mendel’in Çaprazlamalarında

 DNA’nın karakteri taşıyan Bezelye Kullanmasının Sebepleri
anlamlı en küçük birimidir.  Yetişmesinin kolay olması,
 Büyük/Küçük harfle gösterilir.  Üreme döngüsünün kısa olması,
Gen Çeşitleri  Taç yapraklarının dişi ve erkek
Baskın (Dominant) Gen organı kapaması,
 Fenotipte her zaman  Karakterlerin fazla olması.
karakterini gösterir.
 Büyük harfle gösterilir. Tek Karekterli Çaprazlama
Çekinik (Resesif) Gen (Bezelye ile Çaprazlama Örnekleri)
 Baskın gen varken fenotipte M: Mor çiçekli bezelye (baskın)
karakterini gösteremez. m: Beyaz çiçekli bezelye (çekinik)
 Küçük harfle gösterilir.  Saf mor ile saf beyaz çiçekli:

Genotip (İç Görünüm)

 Canlıya ait bir karakterin
gendeki durumudur.

Fenotip (Dış Görünüm)

 Canlıdaki belirli bir karakterinin
dış görünüşüdür.

Saf/Arı (Homozigot) Döl

 AA, kk, SS, ss, aa gibi aynı
genetik yapıya sahip gen çiftidir. Birinci Kuşak

Yavrular: Mm Mm Mm Mm
Melez (Heterozigot) Döl
 Aa, Kk, Ss, Bb gibi farklı genetik Genotip: 4/4 = % Melez Mor
yapıya sahip gen çiftidir. Fenotip: 4/4 = % Mor

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 7 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 8 / 46

 Birinci kuşaktan elde edilen Diğer Canlılarda Kalıtım

melez mor çiçekli çaprazlaması:  Bezelye örnekleri ile anlattığımız
karakterlerin çaprazlama ile
aktarım şekli diğer canlılarda da
aynı şekilde olur.

Akraba Evliliği ve Kalıtım?

Kalıtsal Hastalık
 Genlerle taşınan ve döllenmeyle
aktarılan hastalıklardır.
 Bazı hastalıklar baskın, bazıları
çekinik genlerle taşınır.
İkinci Kuşak  Hastalık geni taşımalarına
rağmen hasta olmayan bireye
Yavrular: MM Mm Mm mm “taşıyıcı” adı verilir.
1/4 2/4 1/4 Bazı Kalıtsal Hastalıklar
%25 %50 %25  Hemofili,
Genotip:
Saf Melez Saf  Renk Körlüğü,
Mor Mor Beyaz  Orak Hücreli Anemi,
3/4 1/4  Albinoluk,
Fenotip: %75 %25  Down Sendromu vb.
Mor Beyaz
Akraba Evliliğinin Sonuçları
İnsanda Cinsiyet Çaprazlaması  Akrabalarda genler benzerlik
(Dikkat! Cinsiyeti Baba Belirler) gösterdiğinden akraba evliliği
yapanlarda taşıyıcı bireylerin yan
Anne Baba yana gelmesi ve hasta birey
(Kız) (Erkek) oluşturması ihtimali yüksektir,
 Akraba evliliği sonucu doğan
çocuklarda kalıtsal hastalık daha
sık görülür,
 Hastalık, kalıtsal olarak
aktarılıyorsa bireyin
akrabalarının çoğu taşıyıcı
olabilir.

Önlemler
Kız Erkek Kız Erkek
 Sağlıklı bir toplum için akraba
Doğacak çocuğun cinsiyeti: evliliğinin sakıncalarını bilmeli ve
2/4 (%50) erkek çevremizi bilinçlendirmeliyiz.
2/4 (%50) kız

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 8 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 9 / 46

NOT DEFTERİ

2. Ünite 3. Bölüm: Mutasyon ve Modifikasyon

Mutasyon Nedir? Mustasyonun Yararları Var Mı?

 DNA nükleotit dizilimi bozukluğu  Mutasyonların tümü zararlı değil
 Bazı mutasyonlar canlıların
Mutasyonun Bazı Sebepleri? çevreye uyum sağlamasına
 Radyasyon, yardımcı olur, bazıları da canlı
 Bazı kimyasal maddeler, türlerinde çeşitliliğe neden olur.
 İlaçlar,
 Güneş ışığı, Dikkat! Sadece üreme hücresinde
 Ateşli hastalıklar, oluşan mutasyon yavruya aktarılır.
 Alkol ve Sigara.
Not: Üreme hücresi erkekte sperm,
Dikkat! Gebelik döneminin ilk dişide ise yumurtadır.
aylarında röntgen filmi çektirmek
bebekte mutasyona neden olabilir. Modifikasyon Nedir?
 Çevre etkisiyle genlerin
Mustasyonun Özellikleri? işleyişinde meydana gelen ve
1-) Hem vücut hem de üreme kalıtsal olmayan geçici özellikler.
hücresinde oluşabilir,
2-) Üreme hücresindeki mutasyon Modifikasyonun Özellikleri?
yavruya geçer, 1-) Kalıtsal değil,
3-) Vücut hücresindeki mutasyon ise 2-) Yavruya geçmez.
eşeysiz üreyende yavruya geçer,
4-) Olumlu veya olumsuz etkisi olur. Modifikasyona Örnekler?
 Çuha renginin sıcaklıkla değişimi
Mustasyona Örnekler?  Arının/Karıncanın değişimi
 Hemofili,  Bronzlaşma
 Orak hücreli anemi,  Spor ile kasın gelişmesi
 Albinoluk,  Himalaya tavşanındaki değişim
 Altıparmaklılık,  Suya göre istiridyenin değişimi
 Down sendromu,  Sirke sineğinin kıvrık/düz kanatlı
 Van kedisinin gözleri,  İkizlerin farklı olması
 Renk körlüğü,  Karahindiba boyunun farklılığı
 Çift başlı yılan/kaplumbağa,  Bitkide ışığa göre klorofilli olma
 Dört boynuzlu keçi,  Ortanca/Kartopunun çiçekleri
 Cilt kanseri,  Çekirgenin benekli olması
 Tavşan dudaklılık,  Eğrelti otunun neme göre boyu
 Kulak içi kıllılığı, vb.
 Yapışık parmaklılık,
 Balık pulluluk vb.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 9 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 10 / 46

Mutasyon ile Modifikasyonun

Karşılaştırılması?

Karşılaştırma

Mutasyon Özellik Modifikasyon

Çevre etkisiyle
genlerin
DNA nükleotit işleyişinde
dizilimi Nedir? meydana gelen
bozukluğu ve kalıtsal
olmayan geçici
özellikler

Genin yapısı Genin işleyişi

Gen ile ilişkisi?
değişir değişir

Sebebi Sebebi
ortadan ortadan
Değişkenlik
kalkınca canlı kalkınca canlı
kalıcı mı?
eski hâline eski hâline
dönmez döner

Üreme
hücresinde Hiçbiri kalıtsal
Kalıtsal mı?
gerçekleşen değil
kalıtsal

Üreme ve
Nerede Sadece vücut
vücut
görülür? hücrelerinde
hücrelerinde

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 10 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 11 / 46

NOT DEFTERİ

2. Ünite 4. Bölüm: Adaptasyon (Çevreye Uyum)

Adaptasyon (Çevreye Uyum) Nedir?  Bukalemun'un ortama uyum

 Canlının ortama uyum sağlamak için renk değiştirmesi,
sağlayarak yaşama ihtimalini  Bazı kuşların besin için göç
arttıran kalıtsal özellikler etmesi,
kazanması.  Bazı canlıların kış uykusuna
yatması,
Adaptasyon Neden Gerekli?  Çölde yaşayan canlıların uzun
 Yaşamsal faaliyetlerini kulaklı ve kuyruklu olması,
sürdürebilmek ve iklime uyum  Soğuk bölgelerde yaşayan
sağlayabilmek için gerekli. canlıların kısa kulaklı olması vb.

Adaptasyonun Özellikleri? Adaptasyon Kalıtsal Mı?

1-) Canlılar ortama uyum sağlar  Gen yapısı değiştiğinden
2-) Gen yapısı değiştiğinden kazanılan karakterler kalıtsal
kazanılan karakterler kalıtsal olup, yeni nesile aktarılır.
olup, yeni nesile aktarılır
3-) Biyolojik çeşitliliğe katkısı olur Doğal Seçilim/Seleksiyon Nedir?
4-) Değişimler uzun zamanda oluşur  Yaşadığı ortama uyum
sağlayanın hayatta kalması,
Adaptasyon Örnekleri? uyum sağlayamayanın hayatını
 Kutup ayısı: Beyaz renkli, geniş kaybetmesi durumu.
ayaklar, yağ depo etmesi,  Kendiliğinden ve yavaş oluşur,
 Deve: Uzun kirpik, hörgücünde  Yeni nesiller, uyum yeteneği
su tutması, kulağının kıllı olması, gelişmiş ve güçlü canlılar olur.
geniş ayaklar,
 Nilüfer: Geniş yapraklar, Doğal Seçilime Bir Örnek:
yapraklarında hava boşlukları, Kahverengi ile sarı böcekler doğal
 Kaktüs: Diken yapraklar, seleksiyona girer ise kahverengi
gövdede su depo etmesi, böcek ağaç kovuklarıyla aynı renk
 Ördek: Ayakları perdeli olması, olduğu için yem olmaktan kurtulur
 Zebra: Çizgili görünümlü olması, fakat diğeri yem olur.
 Penguen: Ayakları perdeli, deri
altında yağ depolaması, Varyasyon/Çeşitlilik Nedir?
 Deve kuşu: Bacaklarının uzun ve  Adaptasyon, doğal seçilim,
kaslı olması, mutasyon vb sonucunda
 Kartal: Gagasının sivri ve canlıların genetik özelliklerinin
ayaklarında pençeler olması, tür içinde zamanla değişmesi.
 Ağaçların yapraklarını dökmesi,

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 11 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 12 / 46

NOT DEFTERİ

2. Ünite 5. Bölüm: Biyoteknoloji

Biyoteknoloji Nedir? Yapay Seçilim Nedir?

 Teknolojinin canlılar üzerindeki  İstenilen genlerin alınıp,
uygulamaları. istenilmeyen genlerin ayıklandığı
canlının yetiştirilmesi.
Genetik Mühendisliği Nedir?
 Genler üzerinde çalışılarak elde Kök Hücre Tedavisi?
edilen sonuçların mühendislik  Kordon kanı ve kemik iliğinden
bilgileriyle birleştirilmesi. alınan hücreler ile felç, kanser ve
 Biyoteknolojiyi uygulayan kişiye genetik hastalıkların tedavisi.
ise “genetik mühendisi” diyoruz.
Aşı Üretimi?
Biyoteknoloji Uygulamaları?  Hastalık sebebi olan mikrobun
 GDO’lu ürünler zayıflatılarak vücuda verilmesi.
 Genetik ıslah  Bu sayede vücut, verilen mikroba
 Kök hücre tedavisi karşı savunma elemanı oluşturur.
 Aşı üretimi  Böylece hastalık ile karşılaşınca
 Klonlama kolaylıkla savaşabilir.
 DNA parmak izi  Günümüzde birçok hastalığı
 Antibiyotik üretimi önlemek için aşılama uygulanır.
 Yapay organ üretimi
Gen Aktarımı?
GDO’lu Ürünler?  İstenilen genin istenmeyen gen ile
 Canlının gen yapısını değiştirerek değiştirilmesi.
üstün özellikli ürün elde edilmesi.  Örnek: Gen aktarımı yapılan
 Besin değeri yüksek, hastalıklara bakterinin insülin hormonu
ve iklim şartlarına dayanıklı bitki üretmesi sağlanarak şeker
ve hayvan üretilir. hastalığının tedavisi yapıldı.
Not: GDO = Genetiği Değiştirilmiş Klonlama?
Organizma/Canlı  Ana canlıdan alınan tek hücrenin
çoğaltılarak ana canlıyla aynı
Genetik Islah? genetik yapıya sahip yeni canlı
 Yapay seçilim ile daha verimli oluşturulması işlemi.
bitki ve hayvan elde edilmesi.  Bilim insanları, Dolly (Doli) isimli
 Çaprazlama yapılır. bir koyunu bu şekilde elde etti.
 Örnek: Sıcakta yetişen çilek  Aşağıda bir koyunun klonlanması
bitkisine soğuğa dirençli canlının açıklanmıştır:
bazı genleri aktarılarak soğuğa
dirençli çilek elde edilir.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 12 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 13 / 46

 Hormon, antibiyotik ve vitamin

üretir
 Canlılardaki zararlı genlerin
ayrıştırılmasını sağlar
 Kirli suyu arıtan bakteri üretir
 Canlıların hastalıklara ve iklim
şartlarına karşı direncini artırır
 Dayanıklı bitkiler ürettiği için
gübre ve ilaç kullanımını azaltır
ve bu sayede toprak ile suyun
kirlenmesini önler
 Temizlik ürünlerinin daha az
maliyetle üretilmesini sağlar
 Genetik hastalıklara karşı gen
tedavisinin ve kök hücrelerin
Gen Tedavisi? kullanılmasını sağlar
 Hücredeki eksik ya da hatalı  Sebze ve meyvelerin raf ömrünü
genlerin görevini üstlenecek yeni uzatır
genlerin hücreye aktarılması.
Zararları?
DNA Parmak İzi?  Biyolojik silahlar üretir
 Canlının vücut parçalarından  Tohum ve ilaç üretimi şirketlerin
alınan DNA'nın şifresini bulmak. tekeline geçer
 Suçlu, babalık ve kalıtsal hastalık  Tarım ilaçlarına karşı dirençli
tespitinde kullanılır. böceklerin oluşur
 İnsan klonlanması gibi etik
Antibiyotik Üretimi? olmayan sorunlar çıkar
 Biyoteknoloji ile mikroplara karşı  GDO’lu ürünler insanlarda
yeni antibiyotik üretimi yapılır. alerjiye ve hastalıklara sebep olur
 GDO’lu ürünler dünyada DNA
Yapay Organ Üretimi? kirliliğine neden olduğu için
 Biyoteknoloji ile böbrek, kalp ve doğal ürünler gittikçe azalır
akciğer yapay olarak üretildi.  Ekolojik dengeyi bozar
 Biyoteknoloji ile elde edilen
Biyoteknolojinin tohumlar kısır olduğu için
Olumlu-Olumsuz Yönleri? üreticiden tekrar tohum almak
zorunda bırakarak üretici ülkeye
Faydaları? alıcı ülkeyi bağımlı kılar
 Hastalıkların erken teşhis ve  Canlılarda mutasyona neden olur
tedavi yöntemlerini geliştirir  Biyoteknoloji gücüne elinde tutan
 İlaç ve aşıyı geliştirir şirketler ve ülkeler gelir
 Yapay doku ve organ üretir dengesizliğine neden olur

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 13 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 14 / 46

NOT DEFTERİ
3. Ünite
Basınç (Katı, Sıvı ve Gaz Basıncı)

Basınç Nedir? Sıvı Basıncı?

 Birim yüzeye etki eden dik kuvvet  Sıvının ağırlığından kaynaklanır
 Basınç Sembolü: P (İngilizce: Press)  Sıvı akışkan olduğu için kabın
 Basınç Birimi: Pascal (Sembolü: Pa) sadece tabanına değil, temas ettiği
bütün yüzeylere etki eder
 Derinliği  doğru orantılı
 Yoğunluğu/cinsi  doğru orantılı

Sıvı Basıncını Etkileyenler?

1-) Sıvının derinliği
2-) Sıvının cinsi/yoğunluğu
Ek Bilgi (Lise için):
Dikkat!
Sıvıda basınç,
 hacmine ve
 kabın şekline bağlı değildir.

Ek Bilgi (Lise için):

Katı Basıncı? Sıvı Basıncı = h x d x g
( h: derinlik, d: yoğunluk, g: yerçekimi )
 Katının ağırlığından kaynaklanır
 Temas ettiği yüzeye uygular
Pascal Prensibi/İlkesi Nedir?
 Ağırlık  doğru orantılı
 Kapalı bir kapta bulunan sıvıya
 Yüzey alanı  ters orantılı
uygulanan basınç, sıvının
 Ağırlığı ve yüzey alanı aynı
bulunduğu kabın iç yüzeyindeki
oranda artar veya azalır ise
her noktasına aynen iletilir.
basınç değişmez
 Sıvılar sıkıştırılamaz.
 Katının temas eden yüzey alanı
Bu nedenle sıvıya uygulanan
azaltıldığında daha az kuvvet ile
kuvvet, sıvı tarafından kabın her
aynı basınç elde edilir
noktasına basınç olarak iletilir.
Ek Bilgi (Lise için):
Pascal Prensibinin Uygulamaları:
Ağırlık
 İtfaiye merdiveni
Yüzey Alanı
 Hidrolik lift
 Otomobildeki hidrolik fren
Katı Basıncını Etkileyenler?
 Su deposunun yükseklere
1-) Katının ağırlığı (Ağırlık bir kuvvettir)
yapılması
2-) Temas Yüzeyi Alanı

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 14 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 15 / 46

Gaz Basıncı? Katı Basıncını Artırma Örnekleri:

 İğne uçlarının sivri olması
Açık Hava (Atmosfer) Basıncı?  Bıçak, makas ve balta gibi
 Atmosferi oluşturan gazların, araçların kesen kısmının ince
ağırlıklarından kaynaklanır yapılması
 Barometre ile ölçülür  Krampon tabanlarının dişli
 Yükseklere çıkıldıkça azalır olması
 Kar lastiklerinin dişli yapıya
Torricelli (Toriçelli) Kimdir? sahip olması
 Açık hava basıncını ilk ölçen
İtalyan bilim insanıdır. Sıvı Basıncı Örnekleri:
 İtfaiye merdiveni
Torricelli Deneyi?  Hidrolik lift
 00 C’ta 1 metre uzunluğundaki  Otomobildeki hidrolik fren
cam boruyu cıva ile doldurmuş ve  Su deposunun yükseklere
içinde cıva olan bir kaba ters yapılması
batırmış,
 Cıvanın tamamen kaba Gaz Basıncı Örnekleri:
boşalmamasının nedenini, açık  Elektrikli süpürge
hava basıncı olarak tespit etti.  Deodorant, parfüm
 Oksijen tüpü
Kapalı Kaptaki Gazın Basıncı?  Yangın söndürme tüpü
 Kabın her noktasında aynı  Otobüs kapısı
 Gazın miktarı  doğru orantılı  Pipetle su içilmesi
 Kabın hacmi  ters orantılı,
 Gazın sıcaklığı  doğru orantılı

Basınca
Günlük Yaşamdan Örnekler?

Katı Basıncını Azaltma Örnekleri:

 Trenlerin ve ağır taşıtların çok
sayıda tekerleğinin olması
 İş makinelerinin ya
tekerleklerinin geniş olması ya da
paletli olması
 Karda kar paletlerinin
funduszeue.info
kullanılması
 Kumsalda taban alanı geniş
ayakkabıların kullanılması

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 15 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 16 / 46

NOT DEFTERİ
4. Ünite: MADDE ve ENDÜSTRİ
1. Bölüm: Periyodik Sistem

Periyodik Tablonun/Cetvelin Periyodik Sistem Nedir?

Tarihi Sıralaması?  Elementlerin atom numaralarına
(proton sayısına) göre belirli bir
1- Johann Döbereiner kuralla sıralanmasından oluşur.
 Tabloyu ilk yapan kişidir,  Periyodik tablodaki yatay
 Üçlü grupta gösterdi. sütunlara “periyot”, dikey
2- Alexandere Beguyer de sütunlara ise “grup” adı verilir.
Chancourtois  Periyot sayısı, 7 tanedir.
 Dikey-sarmal tablo yaptı.  Grup sayısı, 8 tane A ve 10 tane B
olmak üzere 18 tanedir.
3- John Newlands
 Sekizli/oktav notaya benzetti, Aynı Grubun Ortak Özellikleri?
 Atom ağırlığına göre gösterdi,  Son katmanda bulunan elektron
 Sekizli gruplarla gösterdi. sayıları eşittir,
4- Dimitri İvanoviç Mendeleyev (He hariçtir. Çünkü He’un ikidir
 Periyodik Tablo’nun Babası, ama gruptakilerin ise sekizdir.)
 Atom ağırlığına göre gösterdi.  Kimyasal özellikleri benzerdir.

5- Lothar Meyer Periyodik Tabloda Yer Bulma?

 Fiziksel özelliğe göre gösterdi.  Nötr hâlde elektron dağılımı
6- Henry Moseley yapılır.
 Atom numarasına (proton  Katman sayısı, periyodu verir.
sayısına) göre gösterdi.  Son katmandaki elektron sayısı,
grubu verir. (He hariçtir.)
7- Glenn Seaborg
 Tabloya son şeklini verdi, Örnekler:
 Tablonun altındaki iki sırayı  Li’un elektron sayısı = 3
düzenledi. 1. katman = 2
2. katman = 1
Atom numarasına göre sınıflandıran Bu nedenle
bilim insanı kimdir? Periyot = katman sayısı = 2
 Henry Moseley Grup=son elektron sayısı= 1A
 Cl’un elektron sayısı = 17
1. katman = 2
2. katman = 8
3. katman = 7
Bu nedenle
Periyot = katman sayısı = 3
Grup=son elektron sayısı= 7A

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 16 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 17 / 46

Periyodik Tabloda Not: Ametaller, hem metallerin hem

Elementlerin Dağılımı? ametallerin özelliklerini taşır.
 Sol kısmında metaller bulunur.
(H hariç) Soygaz?
 Sağ kısmında ametaller bulunur.  Kararlı yapıdadır.
 En sağında soy gazlar (8A grubu)  Son katmanında 8 e- bulunur.
bulunur. (He hariç)
 Metal ve ametal arasında yarı  Tek atomlu gaz hâlindedir.
metaller bulunur.  Bazı özellikleri ametalden farklı
ama ametal sınıfına dâhildirler.
Elementler Tabloda Üç Çeşittir:
1-) Metal Periyodik Cetvelde Soldan-Sağa?
2-) Ametal  Atom numarası artar.
3-) Yarı metal  Katman sayısı değişmez.
 Son katmandaki elektron sayısı
Metal? artar.
 Isı ve elektriği iyi iletir.  Metalik özellik azalır.
 Tel ve levha hâline gelebilir.  Ametal özellik artar.
 Parlak görünümlüdür.
 Oda koşullarında katı hâldedir. Periyodik Cetvelde
(Cıva hariç) Yukarıdan-Aşağıya?
 Ametaller ile bileşik oluşturur.  Atom numarası artar.
 Kendi aralarında bileşik  Katman sayısı artar.
oluşturmazlar.  Son katmandaki elektron sayısı
değişmez.
Ametal? (He’un yer aldığı 8A grubunda
 Isı ve elektriği iyi iletmez. bu özelliğe sadece He uymaz.)
 Tel ve levha hâline gelmez.  Metalik özellik artar.
 Mat görünümlüdür.  Ametal özellik azalır.
 Oda koşullarında katı, sıvı ve gaz
hâlinde bulunur. Bazı grupların özel adları var:
 8A grubuna “soygaz” ismi verilir.  1A grubu: Alkali Metal
 2A grubu: Toprak Alkali Metal
Yarımetal?  7A grubu: Halojenler (ametaldir)
 Isı ve elektriği ametallerden daha  8A grubu: Soy/Asal Gazlar
iyi, metallerden daha kötü iletir.
 Tel ve levha hâline gelebilir. Elementin sınıfını tespit için kısa yol:
 Parlak ve mat olabilir.  Son katmanında 1 e-, 2 e- ve 3 e-
 Oda koşullarında katı hâldedir. bulunduran elementler
 Bazı fiziksel özellikleri metallere, “metaldir”.
kimyasal özellikleri de ametallere  Son katmanında 5 e-, 6 e- ve 7 e-
benzer. bulunduran elementler
 Kırılgan değildir. “ametaldir”.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 17 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 18 / 46

NOT DEFTERİ

4. Ünite 2. Bölüm: Fiziksel ve Kimyasal Değişimler

Maddedeki Değişimler Kimyasal değişimde maddenin:

 Durumu,
 biçimi,
1-) Fiziksel  şekli,
Değişim  yapısı
Maddedeki
Değişimler Bazı kimyasal değişimler şunlardır:
2-) Kimyasal  Yanna,
Değişim  Paslanma,
 Pişme,
 Mayalanma,
1-) Fiziksel Değişim Nedir?  Kararma.
 Maddenin içyapısının değişmeyip
yalnızca biçiminin ve  Kimyasal değişimde:
görünüşünün değişmesi.  Renk değişimi,
 Isı yayılması ve
Fiziksel değişimde maddenin:  Gaz çıkışı
 Durumu gibi olaylar görülür.
 biçimi değişir.
 şekli Not:
 Yapısı  değişmez.  Her kimyasal değişimde mutlaka
‘fiziksel değişim’ de olur.
Bazı fiziksel değişimler şunlardır:  Ancak hiçbir fiziksel değişimde
 Ezilme, ‘kimyasal değişim’ olmaz.
 Ufalanma,
 Yırtılma,
 Hâl değişimi (erime, donma vb).

2-) Kimyasal Değişim Nedir?

 Fiziksel değişimlerle birlikte
maddenin içyapısında da değişim
olur.

Not: Maddenin yapısının değişerek

yeni maddelerin oluşması olayı
“kimyasal değişim” dir.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 18 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 19 / 46

NOT DEFTERİ

4. Ünite 3. Bölüm: Kimyasal Tepkimeler

Kimyasal Tepkime Nedir? Yanma Tepkimesi?

 Maddelerin kimyasal değişimle  Bir maddenin oksijen gazı ile
(tanecik yapısının değişerek) yeni tepkimeye girmesidir.
maddeler oluşturma süreci.  Oksijen molekülü (O2) kimyasal
denklemin sol tarafında yer alır.
Bazı Kimyasal Tepkimeler?  CH4 + 2O2 CO2 + 2H2O
 Yanma,
 Ekşime, Not: Fiziksel değişimler, kimyasal
 Küflenme, tepkime değildir:
 Mayalanma,  Hâl değişimi olayları
 Paslanma,  Çözünme
 Çürüme,  Yırtılma / Koparılma
 Fotosentez,
 Sindirim, Kimyasal Tepkimede Gerçekleşenler
 Solunum,  Elektron alışverişi/ortaklaşması,
 Pişirme.  Atomlar arası bağların kopması
ve yeni bağların oluşması,
Kimyasal Tepkimenin İpuçları?  Proton sayısı, atom sayısı ve atom
 Isı, çeşidinin korunması.
 Işık,
 Gaz çıkışı, Kimyasal Tepkimede Kütle Korunur
 Çökelti oluşumu,  Harcanan (giren) madde miktarı,
 Renk değişimi, elde edilen (ürün) madde
 Yeni madde oluşumu. miktarına eşittir,
 Atomlar yok olmaz ve yeni
Kimyasal Tepkimede Korunanlar? atomlar da oluşmaz.
 Atom sayısı ve cinsi, Örnek:
 Toplam kütle, Fe +S FeS
 Proton, nötron ve elektron sayısı. 5 gram + 2 gram 7 gram

Kimyasal Tepkimede Değişenler? Kimyasal Tepkimede

 Atomlar arasındaki bağlar Kütlelerin Değişimleri?
 Molekül sayısı  Tepkimeye giren (harcanan)
maddenin kütlesi azalır,
Kimyasal Tepkime Örnekleri  Oluşan (elde edilen) yeni madde
ya da maddelerin kütlesi artar.
Nötralleşme (Tuz) Tepkimesi? Örnek:
 Asit – baz tepkimesidir. X+Y Z
 Asit + Baz Tuz + Su X ve Y: Azalır Z : Artar

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 19 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 20 / 46

NOT DEFTERİ

4. Ünite 4. Bölüm: Asitler ve Bazlar

Asit? Nötralleşme Tepkimesi?

 Sulu çözeltisine H+ iyonu verir.  Asit ve bazların tepkimeye
 Tadı ekşi. girerek tuz oluşturması.

Baz? Asit ve Bazların Bilimsel ve Günlük

 Sulu çözeltisine OH- iyonu verir. (halk arasındaki) İsimleri:
 Tadı acı,
 Ele kayganlık hissi verir. Asit/Baz Bilimsel Günlük

pH Ölçeği? H2SO4 Sülfirik asit Zaç yağı
 Bir maddenin asidik ya da bazik
özellik taşıdığını gösteren ölçek. HNO3 Nitrik asit Kezzap

0 < Asidik < 7 HCl Hidro Tuz ruhu
 pH derecesi 0 – 7 arasında olan. klorik asit

7 < Bazik < 14 NaOH Sodyum Sud
 pH derecesi 7 – 14 arasında olan. hidroksit kostik

Asitlik Kuvveti? KOH Potasyum Potas
 0’a yaklaştıkça artar. hidroksit kostik

Bazlık Kuvveti?
 14’e yaklaştıkça artar. Besinlerin İçeriğindeki Bazı Asitler?
Besin İçindeki asit
Asitlik Belirteçleri/Ayıraçları?  Elma Malik asit
 Turnusol kâğıdı = Kırmızı  Limon Sitrik asit
 Fenolftalein = Renksiz  Yoğurt/Süt Laktik asit
 Metiloranj = Kırmızı  Çilek Folik asit
 Sirke Asetik asit
Bazlık Belirteçleri/Ayıraçları?  Üzüm Tartarik asit
 Turnusol kâğıdı = Mavi
 Fenolftalein = Pembe Asidik (pH= 0 – 7) Bazı Ürünler?
 Metiloranj = Sarı  Domates,
 Limon,
Asit ve Bazlarda Ortak Özellikler?  Kahve,
 Turnusol kâğıdına etkisi,  Süt,
 Çözeltilerinin elektriği iletmesi,  Gazlı içecekler,
 Temizlikte kullanılması.  Tuz ruhu.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 20 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 21 / 46

Bazik (pH’ı= 7 – 14) Bazı Ürünler? Asit Yağmurlarının Zararlı Etkileri?

 Mide ilacı,  Bitkiye, suya ve toprağa zarar
 Çamaşır suyu, verir,
 Sabun,  Tarihi eserlere zarar verir,
 Deterjan,  Araba ve evlerin boyasına zarar
 Amonyak, verir.
 Kabartma tozu.
Asit Yağmurlarını Azaltmak İçin
Asit veya Baza Saf Su Eklendiğinde? Bazı Yapılacaklar?
 Asitin pH’ı ilk hâline göre artar.  Yenilenebilir enerji kaynakları
 Bazın pH’ı ilk hâline göre azalır. kullanılmalı,
 Bacalara filtre takılmalı,
Asit ve Bazların Zararlı Etkileri?  Toplu taşıma araçlarının
 Asitler, mermere temas ettiğinde kullanımı artırılmalı,
mermeri aşındırır,  Ağaçlandırma çalışmaları
 Asitli yiyecekler ve içecekler mide yapılmalı.
hastalıklarına neden olabilir,
 Temizlik malzemelerindeki asit Doğal gazın diğer fosil yakıtlardan
ve bazlar cilde zarar verebilir. çok tercih edilmesinin sebepleri?
 SO2 ve NO2 salınımı yapmaması,
Asit Yağmuru Nedir?  Diğer fosil yakıtlara göre çevre
 Fosil yakıtların yanması sonucu dostu olması.
oluşan gazların, atmosferdeki su
buharıyla birleşerek asit olarak
yeryüzüne inmesi.

Asit Yağmurlarına Sebep Gazlar?

 SO2 (Kükürt dioksit)
 CO2 (Karbon dioksit)
 NO2 (Azot dioksit)

Asit Yağmurunun
Oluşum Tepkimesi?
Sülfürik asit için:
SO2 + H2O suda H2SO4
Karbonik asit için:
CO2 + H2O suda H2CO3
Nitrik asit için:
NO2 + H2O suda HNO3

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 21 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 22 / 46

NOT DEFTERİ

4. Ünite 5. Bölüm: Maddenin Isı ile Etkileşimi

Hatırlayalım! Bazı Maddelerin Özısıları

Isı Nedir?
 Maddedeki taneciklerinin toplam Özısı Özısı
Madde
hareket enerjisi. (cal/g°C) (J/g°C)
 Sıcaklığı yüksek olandan düşük Su 1, 4,18
olana aktarılan enerji. Alkol 0, 2,54
 Enerji, Bakır 0, 0,37
 Sembolü “Q”, Buz 0, 2,90
 Birimi joule (J) veya kalori (cal), Zeytinyağı 0, 1,96
 Kalorimetre kabı ile ölçülür, Alüminyum 0, 0,91
 Maddeler yandığında ısı verir. Cam 0, 0,84
Cıva 0, 0,13
Sıcaklık Nedir?
 Alınan veya verilen ısının Not:Isı birimleri arasındaki dönüşüm
göstergesi.  1 cal = 4,18 J’dür.
 Maddenin içerisindeki
taneciklerin ortalama hareketi. Günlük Yaşamda Özısı
 Enerji değil,
 Enerjinin göstergesi, Meltem oluşumu:
 Termometre ile ölçülür,  Karanın öz ısısı, suyunkinden az.
 Sembolü “t”, Bu nedenle:
 Birimi °C (Celcius), - Kara erken ısınır/soğur.
 Isı alan ısınır ve sıcaklığı artar, - Deniz ise geç ısınır/soğur.
 Isı veren soğur ve sıcaklığı azalır,  Gündüz karanın sıcaklığı daha
fazla arttığı için denizden karaya
Özısı Nedir? doğru meltem eser.
 1 gram saf maddenin sıcaklığını  Gece, deniz karadan daha sıcak
1 °C değiştirmek için olduğu için karadan denize doğru
alınması/verilmesi gereken ısı meltem eser.
miktarı. Termometre:
 Sembolü “c”  Termometre yapımında özısısı
 Birimi J/g.°C veya cal/g.°C düşük sıvılar kullanılır.
 Saf madde için ayırt edici,  Özısısı düşük olan sıvının sıcaklık
 Madde miktarına bağlı değil, artışı fazla olacağı için
termometre daha hassas ve hızlı
Not: ölçüm yapar.
 Özısı, ısı tutma kapasitesidir.  Cıvanın özısısı 0,13 j ve suyun
 Öz ısısı yüksek olan maddelerin özısısı 4,18 j’dür. Bu nedenle
sıcaklık artışı daha yavaş olur. termometrede cıva kullanılır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 22 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 23 / 46

Kütle ve Sıcaklık Değişimi İlişkisi Soru:

(m ve Δt ilişkisi)
 Madde cinsi ve aldıkları ısı aynı Sıcaklıkları 70 °C olan,
olmak şartıyla kütlesi az olanın 50 g ve g suya buz parçaları
sıcaklığı fazla artacaktır. atılmaktadır.
 Kütle ve sıcaklık ters orantılıdır. Hangi kapta daha fazla buz erir?
Cevap:
Örnek:
Özdeş ısıtıcılara Madde miktarı (=kütlesi) fazla olan
beher içerisinde suyun içerisinde bulunan ısı miktarı
50 g ve g da fazla olacaktır.
miktarında su Bu nedenle g su daha fazla buz
koyalım. eritir.
Eşit sürede
ısıtalım. Isı ve Özısı İlişkisi
50 g suyun sıcaklığı daha fazla (Q ve c ilişkisi)
artacaktır.  Kütleleri aynı ve özısıları farklı
maddeleri aynı sıcaklığa
Kütle ve Isı İlişkisi getirebilmek için verilmesi geren
(m ve Q ilişkisi) ısılar da farklı olacaktır.
 Aynı sıcaklıkta ve aynı türden  Özısısı fazla olan maddeye daha
yapılmış maddelerin kütlesi fazla ısı verilmesi gerekmektedir.
arttıkça içerisindeki ısı miktarı  Özısısı yüksek olan maddelerin
da artar. çevreye verebilecekleri ısı miktarı
 Aynı sıcaklıkta bir bardak su ile da fazla olacaktır.
bir sürahi suyu aynı sıcaklığa  Isı ve özısı doğru orantılıdır.
çıkarabilmek için sürahideki suya
daha fazla ısı verilmelidir. Soru:
 Kütle ve ısı doğru orantılıdır.
50 g su ve alkolünün sıcaklığını
Soru: 10 °C den 50 °C ye getirebilmek için
verilmesi gereken ısı miktarları ne
Küçük ve büyük su şişesine olmalıdır?
doldurulmuş aynı sıcaklıkta suların (csu: 4,18 j calkol: 2,54 j )
bize verebileceği ısı miktarını
karşılaştırınız? Cevap:
Cevap: Suyun özısısı alkolün özısısından
fazla olduğu için her iki sıvıyı da aynı
Aynı sıcaklıkta olmalarına rağmen, sıcaklığa getirebilmek için suya daha
kütlesi fazla olan suyun içerisindeki fazla ısı vermek gerekir.
ısı daha fazladır.
Bu nedenle büyük şişe içerisindeki su
bize daha fazla ısı verir.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 23 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 24 / 46

Soru: Isı Alış-verişinin Özellikleri?

 Sıcaklıkları farklı iki madde
Kütleleri ve sıcaklıkta eşit olan su ve arasında ısı alış-verişi gerçekleşir.
alkolün çevreye verecekleri ısı  Sıcaklığı fazla olan madde ısı
miktarlarını karşılaştırınız. verirken, sıcaklığı az olan madde
Cevap: ısı alır.
 Isı alış-verişi son sıcaklıkların
Özısısı yüksek olan suyun çevreye eşitleninceye kadar devam eder.
verebileceği ısı miktarı daha fazla  Sıcaklıkları aynı olan iki madde
olacaktır. arasında ısı alış-verişi
gerçekleşmez.
Isı ve Sıcaklık Değişimi İlişkisi  Sıcaklıkları farklı olan iki
(Q ve Δt İlişkisi) maddenin aldıkları ve verdikleri
 Bir maddeye ne kadar fazla ısı ısılar birbirine eşittir.
verilirse sıcaklığı da o kadar QAlınan = QVerilen
artar.
 Madde dışarıya ne kadar ısı
verirse sıcaklığı da o kadar azalır. Hatırlayalım!
 Isı ve sıcaklık değişimi doğru
orantılıdır. Maddenin hâl değişimleri nelerdir?
Isı alır
Ek Bilgi (Lise için):
Isı Alış-verişinin Formülü
 Q : Isı
 m : Kütle
 c : Özısı
 Δt : Sıcaklık değişimi (=t2-t1)
 Formül:
Q= m x c x Δt
Isı = Kütle x Özısı x Sıcaklık farkı Isı verir
Formüle göre;
 Isı, diğer değerlerin hepsi ile  Saf maddelerin
doğru orantılıdır.  erime/donma,
m ve Q doğru orantılı  kaynama/yoğuşma
c ve Q doğru orantılı hâl değişimleri sırasında
Δt ve Q doğru orantılı sıcaklıkları sabit kalır.
 Çarpım durumunda olanlar
birbiriyle ters orantılıdır.  Saf maddeler hal değişimi
m ve Δt ters orantılı sırasında aldıkları enerjiyi,
c ve Δt ters orantılı tanecikleri arasındaki mesafenin
artması veya azalması için
kullanırlar.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 24 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 25 / 46

Hal Değişim Isısı 3-) Buharlaşma ısısı?

1-) Erime Isısı?  Kaynama sıcaklığındaki 1g sıvıyı
gaz haline geçirmek için gerekli
 Erime sıcaklığındaki 1g ısı.
maddenin katı halden sıvı hale  Sembolü “Lb”,
geçmesi için gereken ısı miktarı.  Birimi “j/g”,
 Sembolü “Le”,  Maddenin ayırt edici özelliğidir,
 Birimi “j/g”,  Farklı maddelerin buharlaşma
 Erime sıcaklığına gelen madde ısı ısıları da farklıdır.
almasına rağmen sıcaklığında bir
artış olmaz,
 Alınan ısı hâl değişimi için Madde Buharlaşma-Yoğuşma
kullanılı,. Isısı (J/g)
 Taneciklerin arasındaki bağ
koparılır, Su ,00
 Maddenin ayırt edici özelliğidir, Alkol ,97
 Farklı maddelerin erime ısıları da
farklıdır. Eter ,78
Aseton ,41
Erime-Donma Isısı
Madde
(J/g)
4. Yoğuşma ısısı
Kurşun 22,57
 Kaynama sıcaklığındaki 1g gaz
Demir ,04 hâlindeki maddenin sıvı hâle
geçerken verdiği ısı.
Bakır ,56  Sembolü “Ly”,
Alüminyum ,02  Birimi “j/g”,
 Buharlaşma ısısı, yoğuşma ısısına
Cıva 11,28 eşittir. (Lb=Ly)
Buz ,40
Hâl Değişim Grafikleri
2-) Donma Isısı? Isınma Grafiği
 Donma sıcaklığındaki 1g saf
sıvının katı hale geçmesi için
çevreye verdiği ısı.
 Sembolü “Ld”,
 Birimi “j/g”,
 Saf maddenin erime ve donma
sıcaklıkları aynıdır.
 Saf maddenin erime ve donma
ısıları aynıdır. (Le = Ld)

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 25 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 26 / 46

°C bulunan buzun ısıtılması ile Günlük Yaşamda

oluşan sıcaklık-zaman grafiği: Hâl Değişimi ve Isı Alışverişi
1-) Isı, buzun sıcaklığını artırır. 1-) Dondurma, katı yağ ve buz
sıcakta erir.
2-) Isı, buzun erimesi için kullanılır.
Sıcaklık sabit/değişmez. 2-) Metaller fabrikalarda eritilerek
kalıplara dökülür.
3-) Isı, suyun sıcaklığını artırır. 3-) Buzdolabının buzluğuna konulan
4-) Isı, suyun buharlaşması için su ısı vererek donar.
kullanılır. 4-) Kışın soğuk havalarda göl, su ve
Sıcaklık sabit. akarsular donar.
5-) Isı, buharın sıcaklığını artırır. 5-) Kışın meyve-sebze hallerinde,
meyve ve sebzelerin donmasını
Soğuma Grafiği engellemek için su dolu kaplar
bırakılır.
6-) Yoğuşmalı kombiler su buharı
yerine, suyu sıvı halde verir.
7-) Buzdolabından çıkan su şişesinin
etrafında yoğuşmadan dolayı su
damlaları oluşur.
8-) Gökyüzünde su buharı yoğuşarak
yağmura dönüşür.
9-) Elimize dökülen kolonya,
elimizde serinlik hissetmemizi
°C de bulunan su buharının sağlar.
soğuması ile oluşan sıcaklık-zaman Kolonya buharlaşırken ısıyı
grafiği: elimizden alır.
1-) Isı kaybeder ve sıcaklığı azalır. ) Toprak testinin, içindeki suyu
serin tutması.
2-) Kaybedilen ısı buharın
yoğuşmasına neden olur. ) Kesilen karpuzun güneş altında
Sıcaklık sabit/değişmez. soğuması.

3-) Isı kaybeder ve sıcaklığı azalır. ) Islak başımızla dışarı

çıktığımızda üşümemiz.
4-) Isı kaybederek donmaktadır. ) Denizden dışarı çıktığımızda
Sıcaklık sabit. üşümemiz.
5-) Isı kaybeder ve sıcaklığı azalır. ) Soğuk havada araçların,
ağaçların üzerindeki su
kırağılaşır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 26 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 27 / 46

NOT DEFTERİ

4. Ünite 6. Bölüm: Türkiye’de Kimya Endüstrisi

Kimya Endüstrisinin Önemi? Not:

 Diğer sanayi kollarının ham İthal: Yurt dışından alınan.
maddesini, kimya endüstrisi İhraç: Yurt dışına verilen.
temin eder.
 Kimya endüstrisinin gelişmemesi, İthal Edilen Bazı Kimyasal Ürünler?
diğer sanayi kollarının da  Mineral yağlar ve ürünler,
gelişmemesine neden olur.  Eczacılık ürünleri,
 Boya-vernik,
Kimya Endüstrisinin  Uçucu yağlar, kozmetik,
Bazı Çalışma Alanları?  Sabun-deterjan,
1-) Petrokimya-Plastik,  Yapıştırıcı,
2-) Boya-Kozmetik,  Plastik ve mamulleri.
3-) Sabun-Deterjan,
4-) Elyaf-Tekstil, Kimya endüstrisindeki ham madde
5-) İlaç, ithalatının fazla olmasının sebebi?
6-) Şeker-Nişasta,  Ülkemizdeki ham madde
7-) Çimento-Alçı, yetersizliğidir.
8-) Özel kimyasallar,
9-) Endüstriyel gazların üretimi, Kimya Endüstrisinin Gelişimine
) Yarı iletkenler, Katkı Sağlayanlar?
) Otomotiv,  Makine ve Kimya Endüstrisi
) Cam-Seramik. Kurumu
 Tübitak Marmara Araştırma
Kimya Endüstrisi Meslekleri? Merkezi Kimya Enstitüsü
 Kimyager,  Roketsan
 Kimya teknisyeni,  Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü
 Kimya mühendisi,  Türkiye Kimya Sanayicileri
 Laborant. Derneği

Kimya Teknisyeninin
Çalışabileceği Bazı Alanlar?
 Gıda,
 Boya,
 İlaç,
 Çimento,
 Gübre,
 Sabun.
funduszeue.info

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 27 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 28 / 46

NOT DEFTERİ
5. Ünite
Basit Makineler

Basit Makine Nedir? Basit Makinede Denge Kuralı

 İşi kolaylaştıran mekanik alet. Kuvvet x Kuvvet Kolu = Yük x Yük Kolu

Unutmayalım..!
 İşten/Enerjiden kazanç sağlamaz. Kaldıraç Nedir?
 Çubuğun bir destek noktası
Bazı basit makineler: etrafında serbestçe dönmesiyle
 Kaldıraç, oluşan basit makinedir.
 Sabit Makara,
 Hareketli Makara,
 Palanga,
 Eğik Düzlem (Rampa),
 Vida,
 Çıkrık,
 Dişli Çark, Kuvvet x Kuvvet Kolu = Yük x Yük Kolu
 Kasnak.  Kuvvet Kolu, kuvvetin desteğe
uzaklığıdır.
Basit makinelerin faydaları:  Yük Kolu, yükün desteğe
 İş kolaylığı, uzaklığıdır.
 Kuvvetten kazanç,  Kuvvet kazancı için:
 Yoldan kazanç,
Kuvvet Kolu > Yük Kolu
 Kuvvetin yönünü değiştirmek,
 İşin yapılma hızını değiştirmek,
 Bir enerjiyi başka bir enerjiye 1. Tip Kaldıraç (= Destek Ortada)
dönüştürmek.  Kuvvet Kolu = Yük Kolu
ise kuvvetten kazanç olmaz.
Kuvvet Kazancı Nedir?  Kuvvet Kolu > Yük Kolu
 Kuvvet Kazancı = Yük / Kuvvet ise kuvvet kazancı var.
  Kuvvet Kolu < Yük Kolu
ise kuvvetten kayıp var.
 Bazı 1. tip kaldıraçlar:
 Tahterevalli,
 Eşit kollu terazi,
 Pense,
 Kuvvet kazancı oranında yoldan  Makas,
kayıp vardır.  Levye.
 Yük, kendisinden küçük bir
kuvvetle dengelendiğinde:
Kuvvetten kazanç vardır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 28 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 29 / 46

2. Tip Kaldıraç (= Yük Ortada) Hareketli Makara Nedir?

 Kuvvet Kolu > Yük Kolu  Kaldırılan yük ile birlikte hareket
olduğundan daima kuvvet eden makaradır.
kazancı var.  Kuvvetten kazanç vardır.
 Daima yoldan kayıp var. ( Kuvvet = Yük / 2 )
 Bazı 2. tip kaldıraçlar:  Kuvvetten sağlanan kazanç
 El arabası, oranında yoldan kayıp vardır.
 Ceviz kıracağı,  Makaranın ağırlığı dikkate alınır
 Gazoz açacağı. ise kuvvet kazancı olmayabilir.
 Yükün ortada olduğu kaldıraç
3. Tip Kaldıraç (= Kuvvet Ortada) türüne örnektir.
 Kuvvet Kolu < Yük Kolu  Yük, kuvvetin çektiği ipin yarısı
kadar yükselir.
olduğundan daima kuvvetten
kayıp var.
 Daima yoldan kazanç var.
Palanga Nedir?
 Bazı 3. tip kaldıraçlar:
 Sabit ve hareketli makaraların
 Maşa,
birlikte kullanılmasıyla oluşur.
 Cımbız,
 Kuvvetten kazanç vardır.
 Olta,
 Yoldan kayıp vardır.
 İnsan kolu,
 Kuvvetin büyüklüğü, yükün
 Raket,
hareketli makaraları taşıyan ip
 Beyzbol sopası.
sayısına oranı ile bulunur.

Sabit Makara Nedir?

Eğik Düzlem (=Rampa) Nedir?
 Ortasından geçen eksenden sabit
 Bir ucu diğer ucundan yüksekte
bir noktaya bağlı olup, eksenin
olan düzlemdir.
etrafında serbestçe dönebilen

makaradır.
 Kuvvetin yönünü değiştirir.
 Kuvvetten kazanç ya da kayıp
yok. ( Kuvvet = Yük )
 Yoldan kazanç ya da kayıp yok.
 Makara ağırlığının kuvvete etkisi
yoktur.
Kuvvet x Kuvvet Kolu = Yük x Yük Kolu
 Desteğin ortada olduğu kaldıraç
türüne örnektir.
 Daima kuvvetten kazanç var.
 Kuvvet ipi ne kadar çeker ise yük
de o kadar yükselir.

Not: Makaralarda ipin bir ucundan

diğer ucuna kadar o ipin her  Daima yoldan kayıp var.
yerindeki kuvvetler aynıdır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 29 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 30 / 46

L aynı, h farklı olduğunda: Bazı çıkrıklar:

 Yükseklik (h) arttıkça eğim artar.  Su kuyuları,
 Eğim arttıkça kuvvet artar.  El matkabı,
 Kalemtıraş,
h aynı, L farklı olduğunda:  Kıyma makinesi,
 Düzlem uzunluğu (L) arttıkça  Kahve değirmeni.
eğim azalır.
 Eğim azaldıkça kuvvet azalır.
Dişli Çark Nedir?
Eğik düzlemin kullanıldığı yerler:  Üzerinde eşit aralıklarla açılmış
 Vida, dişler bulunan ve bir eksen
 Dağa çıkan virajlı yol, etrafında dönebilen disktir.
 Merdiven.  Hareketin yönünü ve hızını
değiştirir.
 Çapı artarsa diş sayısı da aynı
Vida Nedir? oranda artar.
 Bir silindir üzerinde dolanmış  Tur sayısı çap ile ters orantılıdır.
eğik düzlemdir.  Dönme eksenleri farklı olan
 Daima kuvvetten kazanç var. dişlilerin hareket yönleri zıttır.
 Daima yoldan kayıp var.  Dönme eksenleri aynı olan
dişlilerin hareket yönleri aynıdır.
 Bazı kullanıldığı yerler:
Çıkrık Nedir?  bisiklet,
 Yarıçapları farklı, dönme  otomobil,
eksenleri aynı olan silindirler ile  kurmalı saat,
oluşturulan basit makinedir.  gemi,
 matkap,
 el mikseri.

Kasnak Nedir?
 Hareketi birbirine kayışla
aktaran düzenektir.
 Tur sayısı, çap ile ters orantılıdır.
 Birbirine düz bağlandığında
dönüş yönleri aynı olur.
 Birbirine ters bağlandığında
Kuvvet x Kuvvet Kolu = Yük x Yük Kolu dönüş yönleri zıt olur.

 Kuvvet kolu (R), yük kolundan Bileşik Makine Nedir?

(r) büyük olduğundan daima  Birden fazla basit makineden
kuvvetten kazanç sağlanır. oluşur.
 Daima yoldan kayıp var.  Bisiklet ve olta örnektir.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 30 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 31 / 46

NOT DEFTERİ
6. Ünite: ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ ve ÇEVRE BİLİMİ
1. Bölüm: Besin Zinciri ve Enerji Akışı

Canlılar “beslenme şekillerine göre”:  Bir canlının azalması/artması,

1-) Üretici, zinciri etkiler ve dengeyi bozar.
2-) Tüketici,
3-) Ayrıştırıcı. Örnek:
Ot Çekirge Kertenkele Baykuş
Üretici Nedir? Yukarıdaki besin zincirinde bulunan
 Güneş ışığını kullanarak kertenkele sayısının azalması sonucu:
fotosentez ile kendi besinini üretir  baykuş  azalır,
Üretici canlılar:  çekirge  artar,
 Yeşil bitkiler,  ot/üretici  azalır.
 Bazı bakteriler,
 Öglena, Besin Ağı Nedir?
 Mavi yeşil algler,  İç içe geçmiş besin zincirleridir.
 Su yosunları,  Bir canlı, birden fazla besin
 Plaktonlar. zincirinde bulunabilir.

Tüketici Nedir? Ekoloji Piramidi Nedir?

 Besini, diğer canlılardan alır.  Canlıların birbirlerine aktardığı
Tüketici canlılar üç çeşittir: madde ve enerjiyi gösteren üst
1-) Otçul (Birincil Tüketici) üste konmuş basamaklardır.
At, koyun, ceylan …  İlk basamakta daima üretici olur.
2-) Etçil (İkincil Tüketici)  Yukarıya çıkıldıkça
Kartal, aslan, yılan, köpek …  aktarılan enerji,
3-) Hepçil (Üçüncül Tüketici)  canlı/birey sayısı,
(Hem Etçil Hem Otçul)  canlıların toplam kütlesi
(biyokütle)
Ayrıştırıcı Nedir? azalır.
 Ölü canlı ve atığından beslenir.  Yukarıya çıkıldıkça
 Ölü canlıyı toprağa karıştırır.  enerji kaybı,
Ayrıştırıcı canlılar:  zehirli madde birikimi
 Mantarlar ve Bazı bakteriler. (biyolojik birikim),
 vücut büyüklüğü
Besin Zinciri Nedir? artar.
 Canlıların enerjiyi, birbirlerinden  Piramidinin en üstünde, nesli
karşılamasıyla oluşan sıralamadır tükenme tehlikesinde olan
 İlk basamakta “üretici” olur. canlılar bulunur.
 Diğer basamaklar ise  Ayrıştırıcılar, piramidinin her
tüketicilerden oluşur. basamağında bulunur.
 Ayrıştırıcılar her basamakta olur.  Güneş, temel enerji kaynağıdır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 31 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 32 / 46

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 32 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 33 / 46

NOT DEFTERİ

6. Ünite 2. Bölüm: Enerji Dönüşümleri

Fotosentez Nedir? Fotosentez Hızını Etkileyenler?

 Karbondioksit (=CO2), su ve ışık  Işık rengi,
enerjisi kullanılarak klorofilde  Karbondioksit miktarı,
besin ve oksijen (=O2) üretimidir.  Su miktarı,
  Işık şiddeti,
 Sıcaklık,
 Kendi besinini üretmektir.  Mineral ve madensel tuzlar.
 Üretici tarafından gerçekleştirilir.
 Yapay ışıkta da gerçekleşir. Işık renginin etkisi:
 Kloroplastta bulunan ve bitkiye
yeşil rengini veren klorofilde olur.
 Yeşil bitkilerin yapraklarında
gerçekleşir.
 Bitkiler tarafından gündüz olur.

Fotosentez yapan canlılar şunlardır:

 Yeşil bitkiler,
 Yosunlar, Sıcaklığın etkisi:
 Mavi yeşil algler,
 Plaktonlar,
 Bakteriler (bazıları),
 Mantarlar (bazıları).

Fotosentezin sonuçları şunlardır:

 Bütün canlılar için besin üretilir.
 Oksijen ve karbondioksit dengesi
sağlanır.
 Oksijen miktarı artar. Fotosentez Hızını Etkileyen Sebepler
 Karbondioksit miktarı azalır.
Artırır Sebepler Azaltır
 Güneşin zararlı ışınları
engellenir. Kırmızı, Mor Işık rengi Yeşil

 Fosil yakıtlar oluşur. Miktarı artınca CO2 miktarı Miktarı azalınca

Miktarı artınca Su miktarı Miktarı azalınca

Fotosentezin Önemi?
Şiddeti artınca Işık şiddeti Şiddeti azalınca
 Besin ve oksijen üretilir.
 Havadaki karbondioksiti azaltır. Bazı değerlerde Sıcaklık Bazı değerlerde
 Sera etkisini azaltarak küresel Mineral ve
ısınmayı engeller. Miktarı artınca madensel Miktarı azalınca
tuzlar

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 33 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 34 / 46

Solunum Nedir? O2’li solunum yapan canlılar:

 Canlının, besini parçalayarak  Bitki,
enerji elde etmesidir.  Hayvan,
 Temel amacı enerji üretmektir.  İnsan,
 Besine depolanan enerji,  Mantar,
canlıların kullanabileceği ATP  Bazı tek hücreliler,
enerjisine dönüşür.  Bazı bakteriler.
 Gece-gündüz devam eder.
Not: Kireç suyu CO2 ayıracıdır.
Solunumdan CO2 çıktığı, kireç
suyunun bulanmasıyla anlaşılır.

Oksijensiz Solunum (Fermantasyon)

 Besinin, O2 kullanılmadan
parçalanarak enerji
üretilmesidir.
 Diğer ismi fermantasyondur.
 Oksijen kullanılmaz.
 Genellikle sitoplâzmada
gerçekleşir.
Solunum Çeşitleri
 O2’li solunuma göre daha az
enerji (ATP) üretilir.
 Genellikle basit yapılı (enerjiye
Oksijenli Oksijensiz ihtiyacı az) olan canlılar yapar.
(Fermantasyon)
O2’siz solunum yapan canlılar:
Oksijenli Solunum  Bazı bakteriler,
 Besinin mitokondride oksijenle  Maya mantarları,
parçalanması sonucu enerji  Tek hücreli canılar,
üretilmesidir.  Çizgili kaslar.

O2’siz solunumun günlük hayattaki
uygulamaları:
 Mitokondride gerçekleşir.  Sütten peynir ve yoğurdun elde
 Genellikle gelişmiş (yani enerjiye edilmesi,
ihtiyacı çok) olan canlılar yapar.  Ekmek hamurunun
 O2’siz solunumdan daha fazla mayalanması,
enerji (ATP) üretilir.  Etil alkol elde edilmesi,
 Besin ve O2 kullanılır.  Turşu yapımı,
 Sonucunda CO2 , Su ve ATP  Üzümden sirke yapımı.
üretilir.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 34 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 35 / 46

O2’siz Solunum Çeşitleri Fotosentez ile O2’li Solunumun Karşılaştırılması

Fotosentez Özellik O2’li Solunum

Etil Alkol Laktik Asit CO2, su ve ışık

enerjisi O2 ile besinin
Fermantasyonu Fermantasyonu kullanılarak Nedir? parçalanarak
klorofilde besin enerji üretimi
ve O2 üretimi
Etil Alkol Fermantasyonu:
 Kloroplast Nerede
Mitokondri
(Klorofil) gerçekleşir?

 Bakteri ve mantarlarda olur. CO2, Su, Işık Ne

Besin ve O2
kullanır?
 CO2 oluşur. Enerjisi

 Turşu, sirke ve hamurun Besin ve O2 Ne üretir?

CO2, Su ve
Enerji (ATP)
mayalanmasında görülür.
Işık gerekli
Evet Hayır
mi?
Laktik Asit Fermantasyonu:
 Işık olduğunda Ne zaman Her zaman
(Gündüz) olur? (Gece-Gündüz)

 Bakteri ve çizgili kasta olur.

 CO2 oluşmaz.
 Sütten peynir ve yoğurt
üretiminde ayrıca çizgili kaslarda Fotosentez ile Solunumun Karşılaştırılması
görülür. O2’li O2’siz
Özellik Fotosentez
Solunum Solunum
Solunum Karşılaştırılması

O2’li Solunum Özellik O2’siz Solunum Oluşum

Kloroplast Mitokondri Sitoplazma
yeri?
O2
O2 ile besinin kullanılmadan
parçalanarak Nedir? besinin
enerji üretimi parçalanarak Giren?
CO2, Su,
Besin ve O2 Besin
enerji üretimi Işık

Nerede Etil alkol

Mitokondri Sitoplazma CO2
gerçekleşir? CO2, Su,
Besin ve ATP
Oluşan? ATP
Oksijen O2
Evet Hayır (=Enerji) Laktik asit
kullanır mı?
ATP
Besinler tam
Tam parçalanır Eksik Gündüz
Gece- Gece-
mı? Gündüz Gündüz
Zamanı? (Işık
(Her (Her
Su oluşur olunca)
Evet Hayır zaman) zaman)
mu?
Enerji ne
Çok kadar Az
üretilir?

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 35 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 36 / 46

NOT DEFTERİ

6. Ünite 3. Bölüm: Madde Döngüleri ve Çevre Sorunları

Madde Döngüsü Nedir? Azot Döngüsü Nedir?

 Hayati olan maddelerin, bir  Azot’un toprak ile atmosfer
taraftan tüketilerek, diğer arasındaki dolaşımıdır.
taraftan üretilmesiyle çevre  Azotun,
içindeki düzenli dolaşımıdır.  bakteri ve yıldırım ile
toprağa,
Madde döngüleri şunlardır:  topraktan bitkiye,
 Oksijen döngüsü,  bitkiden de hayvana
 Karbon döngüsü, geçmesi ve ölüdeki azotun
 Azot döngüsü,  ayrıştırıcı ile atmosfere geri
 Su döngüsü. verilmesidir.
 Havada %78 oranında var.
Oksijen Döngüsü Nedir?  Canlılar havadan alamaz.
 O2’nin fotosentez ve solunum
arasındaki dolaşımıdır. Su Döngüsü Nedir?
 Fotosentezle üretilen O2,  Yeryüzünde
 solunum ve  solunum,
 yanma  terleme,
gibi olaylarla atmosfere CO2  yanma ve
olarak verilir.  buharlaşma
 Üreticiler tarafından CO2 ile atmosfere giden su buharının
atmosferden alınarak fotosentezle soğuyarak
O2 olarak atmosfere geri verilir.  yağmur,
 kar ve
Karbon Döngüsü Nedir?  dolu
  Solunum, ile yeryüzüne geri gelmesidir.
 fotosentez,
 yanma, Madde Döngülerinin Hayati Önemi
 fosil yakıtların yanması ve Madde döngüsü bozulunca;
 ayrıştırıcıların parçalaması  Kuraklık ve sel felaketleri oluşur,
olayları ile karbonun dolaşımıdır.  Sera etkisi oluşur ve bu durum da
 Karbonun temel kaynağı CO2’tir. küresel ısınmaya neden olarak
 Fotosentezle canlıya taşınır. iklim değişikliğine sebep olur,
 Solunumla atmosfere geri verilir.  Atmosferdeki azot ve karbon
 Ölen canlıdaki, ayrıştırıcı miktarının artması sonucu asit
tarafından atmosfere geri verilir. yağmurları oluşur,
 Canlı atıkları olan fosil yakıtların  Ozon tabakasının incelmesi ile
ve diğer maddelerin yanması güneşin zararlı ışınları yeryüzüne
sonucu atmosfere geri verilir. ulaşır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 36 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 37 / 46

Zararlı güneş ışınları: Sera gazları neden artar?

 Güneş yanıkları,  Yeşil alanların azaltılması,
 Deri kanseri,  Fosil yakıt tüketiminin artması,
 Bağışıklık sisteminin zayıflaması,  Kentleşmenin artması,
 Katarakt oluşumu,  Ormanların tahrip edilmesi.
 Tarım ürünlerinin azalması ve
 Balık nüfusunun azalması İklim Değişikliği Nasıl Oluşur?
gibi olumsuz sonuçlara neden olur.  Atmosfere çokça sera gazı
salınması atmosferin ısınmasına
Ozon tabakasının incelme nedeni? ve bu durum da iklim
 HCFC (Hidro Kloro Floro değişikliğine yol açar.
Karbon) içeren zararlı gazların
kullanıldığı Ekolojik Ayak İzi Nedir?
 klima,  Her insanın dünyaya ne kadar
 buzdolabı, zarar verdiğini ve bu
 parfüm, alışkanlıklarını sürdürmesi
 deodorant, durumunda kaç tane daha
 sprey, dünyaya ihtiyaç olunduğunu
 böcek ilacı, gösteren bir hesaplamadır.
 yangın söndürme cihazı  Eğer böyle devam ederse
neden olmaktadır. yılında 2, yılında 2,8
dünyaya ihtiyaç duyacağız.
Küresel İklim Değişikliği
Ekolojik ayak izinin hesabı?
Sera Etkisi Nedir?  Tüketim alışkanlıklarımızı ölçen
 Atmosferdeki sera gazlarının sorulara verilen cevabın bir puan
dünyadan uzaya yayılan güneş ile değerlendirilmesi ve toplam
ışığının bir kısmını geri puanın toplam soru sayısına
yansıtarak dünyanın ısınmasına bölünmesiyle çıkan sonuçtur.
neden olmasıdır.
 Gazların fazlası ve azı zararlıdır. İklim Değişikliğini Önlemek İçin
 Sera etkisinin artması, küresel
ısınma sorununu doğurur. Kyoto Protokolü
 Küresel ısınma ise buzulların  Aralık ’de Kyoto’da kabul
erimesine, buzulların erimesi de edilmiştir.
sert hava olaylarına neden olur.  Sanayileşmiş ülkelere sera gazını
 Isıyı en fazla CO2 gazı tutar. sınırlama ve azaltma
yükümlülüğü getirmiştir.
Sera gazlarının bazıları şunlardır:  16 Şubat ’te yürürlüğe girdi.
 Su (H2O),  Mayıs itibariyle ülke ve
 Karbondioksit (CO2), Avrupa Birliği taraftır.
 Metan (CH4) ve  Türkiye, 26 Ağustos
 Ozon (O3). tarihinde taraf olmuştur.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 37 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 38 / 46

Viyana Sözleşmesi
 Mart ’de “ozon tabakasının
korunması” için kabul edilmiştir.
 İnsan kaynaklı faaliyetlere karşı
önlemler almakla görevlendirir.

Montreal Protokolü
 Eylül ’de “ozon tabakasını
incelten maddeler” ile ilgili
olarak kabul edilmiştir.
 Türkiye, 19 Aralık tarihinde
kabul etmiştir.

İklim Değişikliğini Önlemek İçin

Birey Olarak Neler Yapabilirim?
 Ampulleri az tüketenle değiştirin,
 Çamaşırları asarak kurutun,
 Geri dönüşüme katılın,
 Soğuk suyla çamaşır yıkayın,
 Hibrid araç kullanın,
 Yeşil enerji satın alın,
 Otomobil kullanmayın,
 Uçaklı yolculuklarını azaltın,
 Alışveriş çantası kullanın,
 Doldurulabilir ürünleri kullanın,
 Buzdolabını serin yere yerleştirin,
 Daha az sıcak su kullanın,
 Düdüklü tencere kullanın,
 Banyo yerine duş alın,
 Evinize ısı yalıtımı yaptırın,
 Klimanızın bakımını aksatmayın,
 Güneş enerjisini su için kullanın,
 Yürümeyi, bisikleti ve toplu
taşımayı tercih edin,
 Aracınızın bakımını aksatmayın,
 Lastik basıncını kontrol edin.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 38 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 39 / 46

NOT DEFTERİ

6. Ünite 4. Bölüm: Sürdürülebilir Kalkınma

Kaynakların Tasarruflu Kullanımı Dünyadaki Bazı Tasarruf Projeleri

 Çevre dostu otomobiller,
Sürdürülebilir Kalkınma Nedir?  Enerji tasarruflu ampuller,
 Gelecek nesillerin de düşünülerek  Daha az suyla daha fazla bulaşık
doğal kaynaklara zarar vermeyen yıkayan makineler.
bilinçli bir tüketim ile bugünün
ve geleceğin planlanmasıdır. Örnek: Öğrenci Tasarruf Projesi
 En önemlisi doğal kaynakların  Proje: Evimizdeki elektrik
tasarruflu kullanımıdır. enerjisi tüketimini azaltılmak.
 Doğal kaynaklar, enerji elde  Örnek alınabilecek bazı önlemler:
etmek için kullanıldığından  Floresan ampullerin, LED
enerjiyi de tasarruflu kullanalım. ampuller ile değiştirilmesi.
 Enerjinin elde edilmesinde  B sınıfı elektrikli eşyaların A
 yenilenemez enerji sınıfı ile değiştirilmesi.
 Fosil yakıtlar,  Bekleme modunda enerji
 Nükleer enerji harcayan araçlar için
yerine, anahtarlı priz kullanımı.
 yenilenebilir enerji
 Hidroelektrik, Geri Dönüşümün Önemi
 Güneş,
 Rüzgâr, Atık Nedir?
 Jeotermal enerji  Kullanım süresi dolan ve
kullanılmalıdır. yaşadığımız yerden uzaklaşması
gereken her türlü madde.
Sürdürülebilir Kalkınmanın Faydası
 Gelecek nesillerin doğal kaynak Geri Dönüşüm Nedir?
ihtiyaçları karşılanmış olur.  Atığın işlemlerden geçirilerek
 Yenilenebilir enerji kullanımı ile tekrar ürün olarak kullanılması.
doğal kaynakların israfı önlenir.  Geri dönüşebilen bazı ürünler:
 Doğal kaynakların israfını  Cam,
önlediği için hayat kalitesine ve  Plastik,
ekonomiye katkı sağlar.  Kâğıt,
 Doğal kaynakların insanlara eşit  Metal,
dağılımını sağladığından  Atık yağ,
savaşları engellemiş olur.  Pil.
 Atık maddeleri azalttığı için  Geri dönüşüm için kirlenmemiş
çevreye zarar verilmesini önler. olmalıdır.
 Geri dönüşümün önem
kazanmasını sağlar.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 39 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 40 / 46

Geri Dönüşümün Aşamaları Geri Dönüşüm için Çözümler

1. Ayırma:  Kâğıt atıkları “kâğıt geri
Plastik, kâğıt, cam vb atıklar ayrı dönüşüm kutusu”na atalım.
ayrı alanlarda toplanır.  Cam atıkları “cam geri dönüşüm
2. Sınıflandırma: kutusu”na atalım.
Ayrıma ile sınıflandırmayı da  Plastik atıkları “plastik geri
yapmış oluruz. dönüşüm kutusu”na atalım.
3. Değerlendirme:  Atık yağları biriktirerek atık yağ
Fiziksel ve kimyasal işlemlerle toplama merkezlerine götürelim.
yeni ürüne dönüştürülür.  Atık pil ve tarihi geçmiş ilaçlar
gibi maddeleri ilgili kurumlara
Geri Dönüşümde teslim edelim.
Kaynağında Katı Atık Ayrıştırılması  Alışverişimizi kendi kaplarımızı
 Geri dönüşümde en önemli işlem götürebildiğimiz yerlerden
atıkların kaynağında yapalım.
ayrılmasıdır.  Plastik şişelerde su almak yerine
 Kaynağında ayrılmayan atıklar kendi suyumuzu götürelim.
kirlendikleri için artık geri  Plastik-karton bardakla içecek
dönüştürülemez hale gelmektedir. satın almak yerine yanımızda
 Bazı geri dönüşüm tesislerinde termos taşıyıp içeceğimizi
çöp içerisinde bulunan geri termosumuza alalım.
dönüşüm maddelerinin ayrımı  En önemlisi, bilinçlenelim ve
yapılmaktadır. bilinçlendirelim.
Fakat bu oldukça zahmetli ve zor
bir işlemdir.
 Geri dönüşüm için her atığı ayrı
toplayan çöp kutularının
yaygınlaşması gerekmektedir.

Geri Dönüşümün Faydaları

 Çevremizin temiz tutulmasını
sağlar ve doğayı korur,
 Ekonomiye katkı sağlar,
 Doğal kaynaklar korunmuş olur,
 Yeni iş imkânları oluşur,
 Enerji tasarrufu sağlanır,
 Atık miktarını azaltır.
 Bir ton kâğıdın geri
dönüştürülmesi ile 17 ağaç
kesilmekten kurtulmaktadır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 40 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 41 / 46

NOT DEFTERİ
7. Ünite: ELEKTRİK YÜKLERİ ve ELEKTRİK ENERJİSİ
1. Bölüm: Elektrik Yükleri ve Elektriklenme

Hatırlayalım..! a-) Aynı yükler birbirini iter:

 Maddenin yapıtaşı atomdur.
 Atomlar
 proton,
 nötron ve
 elektronlardan
oluşur.
 Proton “+” (pozitif) yüklüdür, c-) Yüklü cisim, nötr cisimi çeker:
 Elektron “–” (negatif) yüklüdür,  “+” veya “–” yüklü cisim,
 Nötron ise yüksüzdür. nötr cisimi kendine çeker.
Elektriklenme Nedir?
 Elektronların (negatif yükün) bir
cisimden başka bir cisme geçerek
birikmesi veya cisim içinde belli
bir bölgede toplanmasıdır. ç-) Nötr cisimler birbirini etkilemez
 Elektriklenen cisimler arasında  Nötr cisimler arasında
itme veya çekme olayı gerçekleşir. itme/çekme yok.

Elektrik Yüklü Cisimlerin Elektriklenme Çeşitleri

Sınıflandırılması
1. Sürtünme ile elektriklenme
Nötr (Yüksüz) Cisim Nedir?  İki uygun cismin birbirine
 “+” pozitif yük = “–” negatif yük sürtülmesi ile birinin negatif yük
verip, diğerinin bu yükü alması.
Pozitif Yüklü Cisim Nedir?  Cisimler zıt yüklerle yüklenmiştir
 “+” pozitif yük > “–” negatif yük
2. Dokunma ile elektriklenme
 Yüklü bir cismin, nötr veya yüklü
Negatif Yüklü Cisim Nedir? olan bir başka iletken cisme
 “+” pozitif yük < “–” negatif yük dokundurulması sonucu
aralarında yük alışverişi olması.
Elektriklenen Cisimler Arasındaki Elekriklenen cisimlerin özellikleri:
Çekme ve İtme  Yükleri aynı olur.
 Birbirlerini iterler.
a-) Zıt yükler birbirini çeker:  Sadece elektronlar hareket eder.
 Kazandıkları yükler kalıcıdır.
 Cisimlerin büyüklüklerine göre
elektrik yükü pay edilir.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 41 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 42 / 46

Örnek: Şimşek ve Yıldırım

 Yüklü cisim, nötr cisme  Şimşek, bulutlar arasındaki
yaklaştırıldığında önce çeker. elektrik boşalmasıdır.
 Dokunma ile elektriklenme  Yıldırım, bulut ve yeryüzü
gerçekleşmiş olur. arasındaki elektrik boşalmasıdır.
 Her iki cisim artık aynı yüklere  Yıldırım düşer, şimşek çakar.
sahip olduğu için birbirini iter.  Yıldırımın zararlarından
korunmak için yüksek yerlere
3. Etki (Tesir) ile elektriklenme paratoner takılır.
 Yüklü bir cisimin, nötr bir cisme
yaklaştırılması ile nötr cisim Elektriklenmenin
üzerindeki serbest negatif yüklere Teknolojideki Bazı Kullanımları
bir kuvvet uygulaması sonucu bu  Otomobil ve beyaz eşyaların
yüklerin nötr cisim üzerindeki boyanmasında,
belli bir bölgede toplanması.  Fabrika bacalarına takılan
 Geçici bir yük kutuplaşmasıdır. filtrelerde,
Elektriklenen cisimlerin özellikleri:  Fotokopi makinesinin
 Elektron alışverişi olmaz. çalışmasında,
 Kazanılan yükleri kalıcı değil.  Parmak izinin alınmasında.
 Yüklü cisim uzaklaştırdığında,
nötr cisim eski haline geri döner. Günlük Yaşamda Elektriklenme
 Cismin uçlarında biriken “+” ve  Kazağımızı çıkarırken, saçımızı
“–” yükler birbirine eşittir. tararken kıvılcımlar görülür.
 Elektriklenmenin kalıcı olması  Birisine veya metal eşyalara
için nötr cisim topraklanmalı. dokunulunca elektrik çarpması.
 Topraklama yapılır ise yüklü  Elektrostatik bileklik kullanımı.
cisim ile eskiden nötr olan cisim  LPG istasyonu, topraklaması.
zıt yüklerle yüklenirler.  Antistatik ayakkabı kullanımı.
 Plazma küresinde kıvılcımların
Etki ile elektriklenme nasıl oluşur?: oluşması.
 Negatif yüklü cisim ve nötr küre
birbirinden uzaktadır, Elektriklenme Deneyleri
 Birbirine yaklaştırılınca nötr  Plastik tükenmez kalem, yüne
küre üzerindeki negatif yükler sürtülünce elektrikle yüklenir ve
diğer tarafa itilir, kâğıt parçalarını çeker.
 Küre etki ile elektriklenir,  Balon, yüne sürtülünce küçük
 Küre topraklanır, kâğıt parçalarını çeker.
 Negatif yükler toprağa akar,  Yüne sürtülmüş iki balon aynı
 Önce topraklama kesilir, yüklü oldukları için birbirini iter.
 Sonra negatif yüklü cisim  Musluktan ince akan suya yüklü
küreden uzaklaştırılır, balon yaklaştırılınca musluktan
 Küre pozitif yük ile yüklenmiş akan suyunun balona doğru
olur. yaklaştığı gözlenir.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 42 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 43 / 46

NOT DEFTERİ

7. Ünite 2. Bölüm: Elektrik Yüklü Cisimler

Cisimlerin Elektrik Yükleri Topraklama Nedir?

 Elektrik yüklü cismin,
Nötr (Yüksüz) Cisim Nedir? yerküreden negatif yük alarak
 “+” pozitif yük = “–” negatif yük veya vererek nötr olması için
Dikkat: Yük var ve birbirine eşit. iletken tel ile toprağa bağlanması.
 Yerküre, çok büyük bir nötr
Pozitif Yüklü Cisim Nedir? cisimdir.
 “+” pozitif yük > “–” negatif yük  Yerküre, cisimin üzerindeki fazla
olan tüm negatif yükleri alabilir.
Negatif Yüklü Cisim Nedir?
Topraklama nasıl gerçekleşir?
 “+” pozitif yük < “–” negatif yük  Negatif yüklü cisimler fazlalık
olan elektronlarını toprağa
Elektroskop Nedir? aktararak nötr olur.
 Bir cismin yüklü olup olmadığını,  Pozitif yüklü cisimler de
yüklü ise hangi cins elektrikle topraktan elektron alarak nötr
yüklü olduğunu ölçen araç. hale geçer.
  iletken topuz,
 iletken metal çubuk ve Topraklama nerelerde yapılır?
 iletken yapraklardan  Yakıt taşıyan tankerlerde,
oluşur.  LPG istasyonlarında,
 Bina çatısına, yıldırımdan
koruyan paratoner takılması,
 Minareye, yıldırımdan koruyan
paratoner takılması,
 Elektronik eşya tamirinde
bileklere özel bileklik takılması,
 Ameliyathanede zemine
topraklama yapılması,
 Kullanılan elektrikli araçlarda
 Elektroskobun yaprakları kapalı elektrik kaçağından kişilerin
ise yüksüzdür/nötrdür. korunması için topraklı priz
 Elektroskop yüklendiğinde kullanılması.
yaprakları açılır.
 Yapraklarında aynı yükler
bulunduğu için yapraklar
birbirini iter ve açılır.
 Elektrik yükü ne kadar çok ise
yapraklar o kadar çok açılır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 43 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 44 / 46

NOT DEFTERİ

7. Ünite 3. Bölüm: Elektrik Enerjisinin Dönüşümü

Isı Enerjisine Dönüşüm LED Lamba:

 Direnci (=rezistansı) olan telden  Elektriğin büyük bir kısmını ışığa
geçen elektrik, ısıya dönüşür. çevirdiği için verimi yüksektir.
 Elektrik enerjisini ısı enerjisine  Floresan ve ampulden daha az
çeviren araçlarda, rezistans var. elektrik harcar.
 Fırın, ütü, elektrik sobası, su
ısıtıcısı gibi cihazlarda direnci Hareket Enerjisine Dönüşüm
fazla olan rezistans vardır.  Dönüşüm için elektrik motoru
kullanılır.
Bu dönüşüm nelere bağlıdır?  Mikser, vantilatör, matkap vb
1. İletkenin direncine: araçlarda elektrik motoru vardır.
 Direnç arttıkça oluşacak ısı  Robotların yapımında elektrik
enerjisi de artacaktır. motoru kullanılır.
 Direncinin artırılması için
 uzun, Sigorta Nedir?
 ince ve  Elektrikli araç fazla akım
 özdirenci yüksek olan çektiğinde veya kısa devre
tel kullanılır. oluştuğunda akımı kesen araçtır.
2. Akım miktarına:  Devreye seri bağlanır.
 İletkenden geçen akım  Sigortanın, geçmeye izin verdiği
arttıkça, oluşan ısı da artar. üst akım miktarı vardır.
3. Akımın geçiş süresine:  Üst akımdan fazlası geçecek
 İletkenden geçen akımın geçiş olursa sigorta atacaktır.
süresi arttıkça ısı da artar.
Sigorta Çeşitleri
Işık Enerjisine Dönüşüm 1. Eriyen telli sigorta:
 Ampul, floresan, LED, neon gibi  Fazla akımda içindeki tel erir
lambalarda ışığa dönüşür. ve devreden akım geçmez.
 Tek kullanımlıktır.
Ampul:  Otomobil ve elektrikli
 İçindeki direnci büyük tungsten araçlarda kullanılır.
flaman tel ısınır ve ısınan tel de 2. Otomatik sigorta:
etrafına ışık yayar.  İçindeki elektromıknatıs,
 Elektriğin çok azı ışığa dönüşür. akım fazla geçtiğinde metal
şeriti kendine çekerek atar.
Floresan Lamba:  Kullanımı pratiktir.
 Ampule kıyasla daha az elektrik  Attığında tekrar düğmesi
harcar. kaldırılarak kullanılır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 44 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 45 / 46

Sigorta Seçimi 3. Nükleer Güç Santrali:

 Elektrikli aracın çekeceği akıma  Atomun çekirdeğindeki enerjiden
göre sigorta seçmeliyiz. elektrik üretir.
Örneğin:  Uranyum, plütonyum gibi
 5 amper akım kullanan çamaşır elementler yakıt olarak kullanılır.
makinesine sigorta bağlayalım.  Çekirdek parçalandığında çok
 3 amperlik sigorta bağlayamayız. yüksek miktarda ısı açığa çıkar.
 6 amper gibi 5 ampere yakın bir  Oluşan ısı ile su buharlaşır,
değer olmalıdır. buhar basıncı ile türbin
 25 amperlik ise sigortanın geç çevrilerek jeneratörden elektrik
atmasına ve bu nedenle elektrikli elde edilir.
aracın yanmasına sebep olur.
4. Jeotermal Güç Santrali:
Güç Santrallerinde  Yer altındaki magmanın sahip
Elektrik Enerjisi Üretimi olduğu ısıdan elektrik üretir.
 Yer altına sızan sular magma
Güç Santrali Nedir? tabakasına kadar ilerleyerek
 Diğer enerji türlerini elektrik ısınır.
enerjisine jeneratör ile çeviren  Yeryüzüne çıkan sıcak suların
fabrikadır. buhar basıncı ile türbin
çevrilerek jeneratörden elektrik
Jeneratör Nedir? elde edilir.
 Hareket enerjisini elektrik
enerjisine dönüştüren araçtır. 5. Rüzgâr Güç Santrali:
 Rüzgârdan elektrik üretir.
1. Hidroelektrik Güç Santrali:  Rüzgârın düzenli estiği yerlere
 Barajda biriken suyun potansiyel yerleştirilir.
enerjisinden elektrik üretir.  Rüzgârgülünün bağlı olduğu
 Yukarıdan aşağıya akan suyun jeneratör elektrik enerjisi
potansiyeli, kinetiğe dönüşür. üretilmesini sağlar.
 Akan su, türbini döndürür.
 Türbinin/Pervanenin ucuna bağlı Elektrik Enerjisinin Bilinçli ve
olan jeneratör elektrik üretir. Tasarruflu Kullanımı
 Elektrik enerjisinin gereksiz yere
2. Termik Güç Santrali: tüketilmesi;
 Kömür, doğal gaz, petrol gibi  doğal kaynakların hızla yok
yakıtlardan elektrik üretir. olmasına,
 Bu yakıtların yanması sonucu ısı  çevrenin kirlenmesine,
enerjisi oluşur.  enerji için gereksiz yere para
 Oluşan ısı ile su buharlaşır, ödenmesine
buhar basıncı ile türbin neden olur.
çevrilerek jeneratörden elektrik  Tasarrufu ilk önce aile ve
elde edilir. okulumuzda başlatmalıyız.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 45 Eğitim ve Öğretim Yılı: –
8. SINIF – FEN BİLİMLERİ NOT DEFTERİ Sayfa 46 / 46

Elektrik enerjisinin tasarrufu için: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı:

 Gereksiz yere yanan lambaları MEB ile beraber enerji tasarrufu
söndürmeli, konulu yarışmalar ve bilgilendirici
 Enerji verimi yüksek (A sınıfı) çalışmalar yapmaktadır.
elektrikli araçları kullanmalı,
 Akkor ve floresan lamba yerine Enerji Verimliliği Derneği (Enver):
LED tercih edilmeli, Enerjinin etkin ve verimli
 Saç kurutma makinesini kullanılmasını amaçlayan sivil
kullanmadan önce saçları havlu toplum kuruluşudur.
ile kurutmalı,
 Dışarı aydınlatmasında Kaçak Elektrik Kullanımının
duyargalı/sensörlü lambalar Zararları
kullanmalı,  Ülke ekonomisine zarar verir.
 Çamaşır ve bulaşık makinesini  Kaçak olarak kullanmayan
doldurmadan çalıştırmamalı, kişiler “kayıp kaçak bedeli”
 Buzdolabının bulunduğu yerin ödemek zorunda kalır.
çok sıcak olmamasına ve  Elektrik geriliminde meydana
arkasında boşluk olmasına dikkat gelen azalmalar elektrikli
etmeli, araçların bozulmasına, trafoda
 Buzdolabının normal kısmı -4, patlamaya ve yangına neden olur.
buzluk kısmı ’den düşük  Elektriğe çarpılma ve ölüm riski
olmamalı, bulunmaktadır.
 Çamaşırları topluca ütülemeli,
ütüleme bitmeden 5 dakika önce
ütü fişten çekilmeli,
 Elektrik süpürgesinin torbası,
tam dolmadan boşaltılmalı,
 Televizyon ve bilgisayar
kapatıldığında bekleme modunda
elektrik tüketmeye devam ettiği
için fişlerini çekmeli,
 Gün ışığından daha çok
yararlanmalı,
 Sıcak yaz günlerinde perdenin
çekilerek içeri ışığın girmesi funduszeue.info
engellenmeli.

Enerji Tasarrufu ile İlgili Kuruluşlar

Tübitak: Enerji tasarrufu ile ilgili

yarışmalar ve araştırmalar
yapmaktadır.

Hazırlayan: Mehmet Şerif VARLIK 46 Eğitim ve Öğretim Yılı: –