Laroxyl Kilo Yaparmı

Antidepresanlar hakkında ne çok şey biliyoruz. Ya da hiçbir şey bilmiyoruz. Ya da hepsi doğru!

Psikiyatriye ilk başladığım yıllarda Tofranil, Laroxyl gibi ilk nesil Antidepresan ilaçlar vardı. Kimi ağız kuruluğu yapar, kimi kilo yapardı. Bazıları hastayı çok uyuturdu.

Ama ne şahane etkileri vardı! Tüm şalterleri kapanmış olan depresyonlulara, bir jeneratör gibi etki ederlerdi.

Sonra zaman içinde Prozac keşfedildi ve ülkemize geldi. Bu bir devrimdi. Diğer ilaçlardan çok farklıydı. Günde tek doz kullanmak yeterliydi. Hasta intihar amaçlı içse bile, öldürmüyordu. Yan etkileri çok azdı. Ama pahalıydı.

Kısa süre içinde ona benzeyen Lustral, Faverin, Seroxat, Cipram gibi ilaçlar da piyasaya girdi.  Bir hekim olarak seçeneklerimiz artıyordu.

Artan başka bir şey ise ilaç firmalarının bizleri keşfetmesiydi. Kapımızdan hiç eksik olmuyorlardı.

Toplum depresyonu hiç bilmiyordu. Depresyona “deprasyon” denen yıllardı. Yaygın bir hastalık olan depresyonun önce tanınması, sonra tedavi edilmesi gerekiyordu. Bu nedenle depresyonu halka tanıtmaya başladık.

O güne kadar kapı, kapı doktor dolaşan, onlarca film çektiren, kan veren hastalar gerçekte depresyon olduklarının farkına varmaya başlamıştı. “Günde bir hap ile 1 ay sonra düzelmek mucizesi” gerçekleşiyordu. Hastalar memnundu, bizim de narsisizmimiz uç boyutlardaydı.

Ne olduysa o yıllarda oldu. İlaç firmaları ve doktorlar, kontrolden çıktı. Antidepresanlar her şeye yazılmaya başlandı. Toplumun “antidepresan deneyimli bireyleri” gazetelerde boy gösterip, antidepresan taraftarlığına savundu.

Küçük Amerika oluverdik. “Herkese bir Antidepresan” kampanyasının baş destekleyicileri toplumun bizzat kendisiydi.

Ama gerçek neydi? Antidepresanlar mutluluk ilacı değildi. Bir şey yaratma becerisine sahip değillerdi. Sadece kişide depresyon varsa onu iyileştiriyordu. Bu durumda depresyon kalktığı için, mutsuzluk kalkıyordu.

Yani mutluluk yaratmaları söz konusu değildi. Yani bir hastalık söz konusuysa iyileştiriyordu antidepresanlar. Beklenti, ilaçların boyunu aştı.

Hasta olmayanların beklentilerini ilaçlar karşılamadı, onlar da bu ilaçları yerin dibine batırdı. Hastalar da, ilaçlardan korkmaya başladı.

Antidepresanlar, sağlıklı olanlarda etkin değildir. Gerektiği yerde ve uygun zamanda kullanıldıkları takdirde bir kahraman olabilirler.

Yoksa sadece şarlatan olabilirler. Sabahları TV ekranlarına çıkıp, her konuda ahkam kesenlere benzerler.

Nerede, ne zaman, nasıl ve hangi antidepresan? İşte bu soruların yanıtları doğru olduğu zaman, her şey yerli yerine oturacaktır.

Gerektiğinde antidepresanlanmak, depresyonlanmaktan iyidir

I. Antidepresan ilaçlar

Depresyon çok sık görülen önemli bir hastalıktır. İsteksizlik, hayattan zevk almama, sinirlilik, uyku ve iştah bozukluğu gibi belirtileri vardır. Unutkanlık, yorgunluk, cinsel sorunlar, okul başarısında düşme, iş performansında azalma, aile içi geçimsizlik gibi durumlar da tabloya eşlik edebilir.

Antidepresan ilaçlar, depresyon tedavisinde kullanılan ilaçlardır. Depresyonda beyinde serotonin, noradrenalin, dopamin maddeleri azalmıştır. Antidepresanlar bu maddelerin miktarını arttırarak etki gösterir.

1. Antidepresan ilaçlar beyinde bozulmuş olan dengeyi (serotonin, noradrenalin, dopamin..) yeniden sağlar.

2. Antidepresan ilaçların etkileri geç başlar ( hafta sonra). Arada bir ilaç alarak depresyondan kurtulmak mümkün değildir.

3. Antidepresan ilaçlar gelişigüzel bırakılmamalıdır. Kişi haftalar içinde tamamen iyileşse bile, antidepresan ilaca en az 6 ay devam edilmelidir.

4. Antidepresan ilaçlar bağımlılık yapmaz.

5. Antidepresan ilaçlar depresyon dışındaki durumlarda da faydalıdır: obsesif kompulsif bozukluk, panik bozukluğu, anksiyete bozukluğu ve sosyal fobi gibi.

Klasik antidepresanlar

• Moklobemid (Aurorix)

• Mianserin (Tolvon)

• Trazodon (Desyrel)

• Amitriptilin (Laroxyl)

• Klomipramin (Anafranil)

• İmipramin (Tofranil)

• Opipramol (İnsidon, İnsomin) 

Yeni kuşak antidepresanlar

• Sertralin (Lustral, Seralin, Selectra, Misol vd)

• Sitalopram (Cipram, Eslopram, Citol, Vodalex, Citara, vb)

• Paroksetin (Seroxat, Paxil, Paxera vd)

• Fluvoksamin (Faverin)

• Fluoksetin (Prozac, Depreks, Zedprex, Fulsac, Florak, vd)

• Essitalopram (Cipralex, Secita, Eslorex, Citoles, vd)

• Venlafaksin (Efexor, Venegis, Veniba, vd)

• Milnacipran (İxel)

• Reboksetin (Edronax)

• Bupropiyon (Wellbutrin, Zyban) 

• Tianeptin (Stablon)

• Mirtazapin (Remeron, Zestat, Redepra, Mirtaron, vd)

• Agomelatin (Valdoxan)

• Vortioksetin (Brintellix)

II. Antipsikotik ilaçlar

Antipsikotik ilaçların başlıca kullanım alanı şizofreni ve diğer psikotik bozukluklardır. Ayrıca, duygudurum (bipolar) bozukluk, psikotik belirtilerin eşlik ettiği veya dirençli depresyon, anksiyete bozuklukları gibi tablolarda da kullanılırlar. Şizofrenide temel bozukluk, beyinde dopamin fazlalığıdır.

Antipsikotik ilaçlar dopaminin beyindeki etkisini azaltarak etki gösterir. Antipsikotikler bağımlılık yapmaz, uyuşturucu değildir. Bazıları uyku ve sersemliğe yol açabilir. Klasik antipsikotik kullananlarda bazen kasılma, yerinde duramama; yeni kuşak antipsikotik alanlarda ise iştah artışına bağlı kilo alımı görülebilir.

Klasik antipsikotikler

• Haloperidol (Norodol)

• Klorpromazin (Largactil)

• Pimozid (Nörofren)

• Trifluoperazin (Stilizan)

• Sülpirid (Sülpir, Meresa, Dogmatil)

• Flufenazin (Prolixin)

• Zuklopentiksol (Clopixol)

• Flupentiksol (Fluanxol)

Yeni kuşak antipsikotikler

• Risperidon (Risperdal)

• Paliperidon (İnvega, Xeplion, Trevicta)

• Olanzapin (Zyprexa, Ozaprin, Rexapin, vd)

• Ketiapin (Seroquel, Gyrex, Cedrina, Ketya, vd)

• Ziprasidon (Zeldox)

• Aripiprazol (Abilify, Abizol, Aripa, vd)

• Risperidon (Risperdal Consta)

• Klozapin (Leponex, Clonex)

 III. Anksiyolitik (kaygı giderici) ilaçlar

‘Müsekkin’ veya ‘sakinleştirici’ olarak bilinen ilaçlar bu gruptandır. Etkileri çabuk başlar. Bu ilaçlar kullanan kişide endişe ve huzursuzluğu azaltır, rahatlama hali meydana getirir. Çoğu yeşil reçete ile verilir. Yatkın kişilerde, tedavi amacı dışında, uzun süreli ve yüksek dozlarda kullanıldıklarında bağımlılık riski vardır (Psikiyatride bağımlılık riski olan tek ilaç grubu). Tedavi dozunda, uygun süreli kullanıldıklarında bağımlılık tehlikesi söz konusu değildir.

• Diazepam (Diazem, Nervium, Spazmo-Valibrin)

• Alprazolam (Xanax)

• Buspiron (Buspon)

• Klonazepam (Rivotril)

• Lorazepam (Ativan)

• Klordiazeposid (Librax, Librium, Klipaks)

• Pregabalin (Perge, Lyrica vb..)

IV. Duygudurum düzenleyiciler

Bu ilaçlar aslında epilepsi (sara) tedavisinde kullanılır (Lityum dışındakiler). Ancak, psikiyatride de özellikle manik depresif hastalıkta da (iki uçlu mizaç bozukluğu veya bipolar bozukluk, dirençli depresyon) kullanılır. Söz konusu amaçla en sık kullanılan ilaç lityum adında bir tuzdur.

• Lityum tuzu (Lithuril)

• Karbamazepin (Tegretol, Karazepin, Teril, Karberol)

• Valproat (Depakin, Convulex)

• Lamotrijin (Lamictal)

• Topiramat (Topamax)

• Gabapentin (Neurontin)

V. Diğer ilaçlar

• Özellikle antipsikotiklerin oluşturduğu hareket bozukluklarının azaltılmasında ve giderilmesinde kullanılan ilaçlar: Biperiden (Akineton)

• Bunama (demans) tedavisinde: Memantin (Ebixa), Donepezil (Aricept, Doenza), Rivastigmin (Exelon), Galantamin (Reminyl)

• Özellikle dikkat eksikliği olanlarda: Metilfenidat (Ritalin, Concerta)

• Uyku artışı ile giden depresyonlarda antidepresanlara ek olarak: Modafinil (Modiodal, Modiwake vb)

• Sadece uyku ilacı olarak: Zopiklon (Imovane)

• Erkeklerin sertleşme bozukluklarında: Sildenafil (Viagra, Levitra, Sildegra)