İQTİSADİYYAT İNSTİTUTU
İQTİSADİ ARTIM
VƏ İCTİMAİ RİFAH
Journal of Economic
Growth and Social Welfare
2021 № 2
AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI
İQTİSADİYYAT İNSTİTUTU
İQTİSADİ ARTIM VƏ
İCTİMAİ RİFAH
ELMİ JURNAL
2021, № 2
JOURNAL OF ECONOMIC GROWTH AND SOCIAL
WELFARE
Jurnalın indekslənməsi / Indexed by
İqtisadiyyat İnstitutu
The journal is included in the register of publications in the Ministry of Justice of the Republic of
Azerbaijan. Register № 3402
Journal of “Economic Growth and Social Welfare” publishes scientific and theoretical articles,
research materials in the field of economics in a format in accordance with modern
requirements. The journal analyzes microeconomics, macroeconomics, economic policy, socio-
economic development of the regions, environmental economics, agrarian economy, banking,
taxation, audit, management, marketing, accounting, customs and other economic issues in
Azerbaijan and the world from a scientific and theoretical point of view. This journal covers the
scientific theories of leading economists of Azerbaijan, as well as the world, the fundamental
results, proposals and recommendations for the application of these theories to various areas of
our lives. Articles are published in Azerbaijani, Russian, Turkish and English 4 times a year. The
journal does not accept articles that reflect the personal interests of the authors and do not have
scientific-theoretical or practical results. The journal is one of the scientific publications
recommended by the Supreme Attestation Commission under the President of the Republic of
Azerbaijan.
www.informa.az 3
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Təsisçi
AZƏRBAYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASI İQTİSADİYYAT
İNSTİTUTU
Baş redaktor
Nazim Müzəffərli (İmanov) − iqtisad elmləri doktoru, professor
Məsul katib
Nəsimi Əhmədov − iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
Redaksiya heyəti
Abdullayeva R.S. – dosent (Azərbaycan)
Aykaç A.E. − professor (Türkiyə)
Əliyev T.N. – professor (Azərbaycan)
Gülalıyev M.G. – dosent (Azərbaycan)
Hacıyev Ş.H. – professor (Azərbaycan)
Hüseynov T.H. – professor (Azərbaycan)
İsmayılov E.M. − professor, Gürcüstan MEA-nın xarici üzvü (Gürcüstan)
Meznik İvan − professor (Çex Respublikası)
Muradov A.N. – dosent (Azərbaycan)
Muradov Ə.C. – professor (Azərbaycan)
Muradov Ş.M. − professor, AMEA-nın müxbir üzvü (Azərbaycan)
Musayev A.F. − professor, AMEA-nın müxbir üzvü (Azərbaycan)
Müslümov S.Y. – professor (Azərbaycan)
Novruzov V.T. – professor (Azərbaycan)
Nuriyev Ə.X. − professor, AMEA-nın müxbir üzvü (Azərbaycan)
Pey Chanqhonq − professor (Çin Xalq Respublikası)
Petr Stepanoviç − professor (Ukrayna)
Satıbaldin A.A. – akademik (Qazaxıstan)
Səmədzadə Z.Ə. − akademik, AMEA-nın həqiqi üzvü (Azərbaycan)
Sultanova R.P. – professor (Azərbaycan)
Tsvetkov V.A. – professor, Rusiya EA-nın müxbir üzvü (Rusiya)
Vladimir Papava − akademik (Gürcüstan)
Yüzbaşiyeva G.Z. – professor (Azərbaycan)
Redaksiyanın ünvanı:
AZ 1143, Bakı şəhəri, H. Cavid prospekti, 115
E-mail: [email protected]
http://www.economics.com.az
Founder
Editor-in-Chief
Nazim Muzaffarli (Imanov) − doctor of economic sciences, professor
Deputy Editor-in-Chief
Mushfig Atakishiyev − doctor of economic sciences, professor
Executive Secretary
Nasimi Ahmadov − PhD in Economics, associate professor
Editorial Board
Abdullayeva R.S. − associate professor (Azerbaijan)
Aykach A.E. − professor (Turkey)
Aliyev T.N. − professor (Azerbaijan)
Gulaliyev M.G. − associate professor (Azerbaijan)
Hajiyev S.H. – professor (Azerbaijan)
Huseynov T.H. – professor (Azerbaijan)
Ismayilov E.M.− professor, Foreign Member of the Georgian NAS (Georgia)
Meznik Ivan − professor (Czech Republic)
Muradov A.N. − associate professor (Azerbaijan)
Muradov A.J. – professor (Azerbaijan)
Muradov S.M. − professor, Corresponding member of ANAS (Azerbaijan)
Musayev A.F. − professor, Corresponding member of ANAS (Azerbaijan)
Muslimov S.Y. – professor (Azerbaijan)
Novruzov V.T. – professor (Azerbaijan)
Nuriyev A.K. − professor, Corresponding member of ANAS (Azerbaijan)
Pei Changhong − professor (People's Republic of China)
Petr Stepanovich − professor (Ukraine)
Satibaldin A.A. − academician (Kazakhstan)
Samadzade Z.A. − academician, Full Member of ANAS (Azerbaijan)
Sultanova R.P. – professor (Azerbaijan)
Tsvetkov V.A. – professor, Corresponding member of the Russian AS (Russia)
Vladimir Papava − academician (Georgia)
Yuzbashiyeva G.Z. – professor (Azerbaijan)
Address:
115 H. Javid avenue, Baku, Azerbaijan 1143
E-mail: [email protected]
http://www.economics.com.az
www.informa.az 5
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
MÜNDƏRİCAT / № 2, 2021
Ənvər İsmayıllı
Avrasiya geoiqtisadi məkanında regional iqtisadi birliklərin formalaşmasında
əsas tendensiyalar 41
Emin Məmməd-zadə
Azərbaycanda innovasiyalı iqtisadiyyatın inkişafı və bu prosesə təsir edən amillər 54
Vüqar Bayramov
İnkişafin dayanıqlılığı fenomeni: nəzəri interpretasiya 67
Yunus Sadıqov
Azərbaycanda pambıq istehsalı və emalı 81
Akifə Ağayarova
Miqrasiyanın əsas determinantları 91
Kamran Abdullayev
Beynəlxalq müqayisəli reytinqlərdə Azərbaycan Respublikasının dəmir yol 99
nəqliyyat sektorunun mövqeyinin yüksəldilməsi istiqamətləri
Təbriz Yadigarov
Azərbaycan iqtisadiyyatında dəniz nəqliyyatının inkişafının qiymətləndirilməsi 111
Dağbəyi Allahverdiyev
Dünyanın geoiqtisadi əlaqələri kontekstində Azərbaycanın sosial-iqtisadi tərəqqisi 126
Aida Əliyeva
Azərbaycanda hava nəqliyyatının inkişafının proqnozlaşdırılması 137
Ülkər Məmmədova
Azərbaycanda turizmin tələb funksiyasının sinxron tənliklər
metodu ilə müəyyən edilməsi 157
Айтен Мехралиева
Основные направления государственного регулирования экспортной
деятельности малого и среднего предпринимательства в Азербайджане 166
Leyla Yusifova
Biznesdə keyfiyyəti idarəetmə sistemlərinin tətbiqinin səmərəliliyinin artırılması 192
Zeynəb Qiyasova
İnnovasiyali inkişafin təmin edilməsinin maliyyə mexanizmləri 201
www.informa.az 7
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
CONTENTS / № 2, 2021
Anvar Ismayilli
Main trends in the formation of regional economic unions in the
geoeconomic space of Eurasia 41
Emin Mammad-zadeh
Development of an innovative economy in Azerbaijan and factors
affecting this process 54
Vugar Bayramov
Development sustainability phenomenon: theoretical interpretation 67
Yunus Sadigov
Cotton production and processing in Azerbaijan 81
Akifa Aghayarova
The main determinants of migration 91
Kamran Abdullayev
Directions for improving the position of the railway transport sector of the
Republic of Azerbaijan in international comparative rankings 99
Tabriz Yadigarov
Assessment of the development of maritime transport in the economy 111
of Azerbaijan Republic
Daghbeyi Allahverdiyev
Socio-economic development of Azerbaijan in the context of geoeconomic
relations of the world 126
Aida Aliyeva
Forecasting the development of air transport in Azerbaijan 137
Ulker Mammadova
Determination of the demand function of tourism in Azerbaijan by the
method of synchronous equations 157
Ayten Mekhraliyeva
Main directions of state regulation of export activities of small and
medium-sized businesses in Azerbaijan 166
Leyla Yusifova
Improving the efficiency of the application of quality management
systems in business 192
Zeynab Giyasova
Financial mechanisms to ensure innovative development 201
www.informa.az 9
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Revana Davudova
PhD in Mathematics, Associate Professor, Head of the Department "Mathematical
Provision of Economic Research", Institute of Economics of ANAS. Azerbaijan.
E-mail: [email protected]
https://orcid.org/0000-0003-4206-2114
Rəvanə Davudova
r.f.d., dos., AMEA İqtisadiyyat İnstitutu, “İqtisadi tədqiqatların riyazi təminatı”
şöbəsinin müdiri. Azərbaycan.
E_mail: [email protected]
https://orcid.org/0000-0003-4206-2114
Giriş /Introduction
Müstəqillik dövrü Azərbaycan Respublikası iqtisadiyyatını üç mərhələyə ayırmaq olar:
müstəqilliyin elan edildikdən neft kontraktlarından gəlir əldə edilməsinə qədər olan “keçid
dövrü” (1991-2004), neft kontraktlarından əldə edilən gəlirlərin büdcəyə daxil olmağa
başlamasından, devalvasiyaya qədərki “böyük neft gəlirləri dövrü” (2005-2014) və
devalvasiyadan sonrakı müddəti əhatə edən “post-neft gəlirləri” dövrü.
www.informa.az 11
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
2016-cı ildə İsveçrənin Davos şəhərində keçirilən Dünya iqtisadi Forumu çərçivəsində 21
yanvar tarixində «The New Energy Equation» mövzusunda panel müzakirələrində çıxış edən
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev neft qiymətlərinin aşağı düşməsini
dəyərləndirərkən “Azərbaycan iqtisadiyyatı post-neft dövrü üçün 20 il sonraya hazırlanırdı. Bu,
bizim üçün gözlənilməz oldu və iqtisadiyyatımız üçün çətin bir vəziyyət yaratdı.“ şəklində
münasibət bildirdi. Bu isə Azərbaycan Respublikasının postneft dövrünü yaşadığının siqnalı idi.
2020-ci ildə qlobal iqtisadiyyat koronavirus pandemiyası kimi görünməmiş bir şokla
qarşılaşdı. İnfeksiyanın sürətlə yayılması kütləvi karantin məhdudiyyətlərinə və sərhədlərin
bağlanmasına gətirib çıxardı və bu, son on ildə ən böyük qlobal ÜDM çöküşü ilə nəticələndi.
Bundan əlavə, COVID-19-un nəticələri qlobal borcun rekord dərəcədə artımı, mənfi neft
qiymətləri, zəifləyən dollar; həmçinin qızıl və kriptovalyutaların qiymətinin kəskin artması ilə
müşayiət olundu. 2020-ci ilin ikinci rübündə
Pandemiya, iqtisadiyyatı, əsasən kiçik müəssisələrə və xidmətlərə əsaslanan ölkələrə ən
böyük ziyan vurdu. Beləliklə, ikinci rübdə AB ölkələrinin ÜDM-i 2019-cu ilin eyni dövrü ilə
müqayisədə 11,3%, İngiltərə - 20,8%, ABŞ - 31,4%, Azərbaycanda isə 10.63% azalmışdır.
JP Morgan Beynəlxalq İnvestisiya Bankı və IHS Markit Analitik Agentliyinin qiymətlən-
dirmələrinə görə, aprel ayında dünyada işgüzar aktivlik səviyyəsi 2008-2009 maliyyə
böhranından sonra minimuma enmişdir. May ayında pandemiyanın zəifləməsi və bəzi ölkələrdə
məhdudiyyətlərin qismən aradan qaldırılması ilə bəzi iqtisadi göstəricilər orta dərəcədə
yaxşılaşmağa başladı. Lakin payızda COVID-19-un ikinci dalğasının başlaması ilə iqtisadi
fəallığın bərpası yavaşladı.
Ekspertlər 2020-ci ili neft sahəsinin ən ağır ili kimi qiymətləndirirlər, belə ki, pandemiya
başlayana qədər xam neftin 1 barelinin qiyməti 65$-dan 71$-a qədər artmışdı. Bununla birlikdə,
dünyada koronavirus yayıldıqca, qapanma və sərhədlərin bağlanması ilə bütün dünyada yanacaq
istehlakı sürətlə azalmağa başladı. Bu fonda, fevral ayının sonunda bir barel Brent markalı xam
neftin qiyməti psixoloji hədd hesab edilən 50 dollardan aşağı düşdü. Asiyada və daha sonra
Qərbdə ölkələrin qapanması və sərt nkarantin tədbirləri qlobal istehsal və logistik zəncirləri
pozdu. Bunlar isə neftə olan tələb çökdürdü və nəhayət, neft qiymətlərinin enməsi ilə
nəticəlləndi. 2020-ci il aprelin ikinci ongünlüyündə Brend markalı nefin qiyməti son 21 ildə
minimuma (16$/barel-dan aşağı) endi. Öz növbəsində, WTI markalı ABŞ neftinin qiyməti bütün
ticarət dövrü ərzində ilk dəfə mənfi dəyərlərə düşdü. Həmin ilin 1 mayında OPEK və neft ixrac
edən bəzi ölkələrin neft hasilatına müdaxilələri, bir sıra ölkələrdə karantin məhdudiyyətlərinin
azaldılması sayəsində, artıq iyunun əvvəllərində Brend markalı neftin bir barelinin qiyməti 40$,
dekabrda isə 50$-ı aşdı (İvanov, Svinova, 2020).
Bütün bu çalxalanmaların neft ixracatçısı və iqtisadiyyatında neftin əhəmiyyətli yeri olan
Azərbaycan iqtisadiyyatına təsirinin araşdırılması aktuallıq kəsb edir. Bu tədqiqat işi bu
istiqamətdə aparılmışdır.
Balanslaşdırılmış (Musayev, Davudova, Musayeva, 2018; Musayev, Davudova, Musaye-
va, 2019)-və balanslaşdırılmamış iqtisadi sistemin fəaliyyətini xarakterizə edən ictimai istehlak
norması, dövlət xərcləri norması, investisiya norması, ÜDM-in struktur effektivliyi, iqtisadi artım
tempi və s. kimi makroiqtisadi göstəricilər sisteminin qarşılıqlı əlaqələrini ifadə edən
münasibətlərdən ibarət riyazi aparat işlənmiş və bu riyazi münasibətlərdən istifadə edilməklə
Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatı interval riyaziyyatı və nöqtəvi hesablamalar
çərçivəsində təhlil olunmuşdur (Davudova, 2019; Davudova, 2020).
Bu məqalə isə postneft dövrü − 2015M1-2020M08 aylıq statsitikası əsasında Azərbaycan
Respublikası üçün əhaliyə ödənişli xidmətlər, dövlət xərcləri, investisiya, ixrac, idxal normaları,
məzənnə, inflyasiya, faiz dərəcəsi arasındakı asılılıqların beynəlxalq neft qiymətinin (Brend
markalı), 2015-ci ildə iki dəfə baş vermiş devalvasiyanın və Azərbaycanda 2020-ci ilin
əvvəllərindən hiss edilməyə başlayan COVID-19 pandemiyasının təsirləri nəzərə alınmaqla
dinamik modelləşdirilməsi məqsədi ilə xətaların korreksiyasının 4-tərtibli vektorial modelin
(VECM(4)) qurulmasına və onun təhlilinə həsr edilmişdir.
Ədəbiyyatların təhlili
Müəyyən iqtisadi göstəricilərə uyğun zaman sıralarının təhlilinə struktur yanaşmada
iqtisadi dəyişənlər arasındakı əlaqələrin modelləşdirilməsi üçün iqtisadi nəzəriyyəyə əsaslanmaq
olar. Lakin iqtisadi nəzəriyyə bütün bu əlaqələrin identifikasiyası üçün lazım olan dinamik
spesifikanı müəyyən edə biləcək qədər zəngin deyil və bu, bir neçə iqtisadi dəyişən arasındakı
əlaqələrin modelləşdirilməsi zamanı qeyri-struktur və alternativ yanaşmalara gətirir. VAR və
VEC modelləri qarşılıqlı əlaqədə olan zaman sıralarının proqnozlaşdırılması və dəyişənlər
sisteminə təsadüfi amillərin dinamik təsirlərini nəzərə almaq üçün istifadə edilir. VAR modelləri
hər bir dəyişəni bütün endogen dəyişənlərin lag qiymətlərinin funksiyası kimi nəzərdən keçirir.
(Bannikov, 2006, s.96).
Engle və Granger tərəfindən makrodəyişənlərə uyğun sıraların stasionar olmayıb, vahid
kökə malik olduqları aşkarlandıqdan və qeyri-stasionar sıraların təhlili üçün kointeqrasiya
münasibətlərinin öyrənilməsi yeni modelləşdirmə istiqamətinin –VEC modelləşdirmənin əsası
oldu (Engle , Granger, 2015).
Cologni A., Manera M. (2008) G-7 ölkələrində neft qiymətlərinin şokunun istehsalın
həcminə və qiyçətlərə birbaa təsirləri kointeqrasiyalı VAR modeli ilə tədqiq etmiş, a) Yaponiya
və Böyük Britaniyadan başqa, Böyük Yeddiliyə daxil olan digər ölkələrdə neftin qiymətinin
inflyasiya səviyyəsinə təsiri haqqında sıfır hipotezdən imtina etmək olmadığını göstərmişlər; b)
İnflaysiya şokunun real iqtisadiyyata faiz dərəcəsinin artması hesabına təsir etdiyi; c) impuls
reaksiyaları vasitəsi ilə ölkələrin əksəriyyəti üçün neft qiymətinin şokunun qiymətlərə qısa və
uzunmüddətli təsirlərinin olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Davudova (2020) Azərbaycan
Respublikasında CPİ, PPİ, adambaşına düşən ÜDM və məzənnə arasındakı əlaqələri neft
qiymətlərinin və COVİD-19 pandemiaysının nəzərə alınması ilə dinamik VECM çərçivəsində
öyrənmişdir.
Humbatova və başqaları (2019) Azərbaycanın ÜDM, ÜMG, CPİ və məzənnə kimi əsas
makroiqtisadi göstəricilərini 2000-2016-cı illərin statistikası əsasında araşdırmış, Azərbaycan
manatının ABŞ dolları və CPİ-dən asılılığını ifadə edən reqressiya modelləri qurmuşdur.
Metodologiya
Bu məqalə postneft dövründə Azərbaycan Respublikasında əhaliyə ödənişli xidmətlər,
dövlət xərcləri, investisiya, ixrac və idxal normaları, məzənnə, inflyasiya, faiz dərəcəsi makroiq-
www.informa.az 13
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
tisadi indikatorlarının qarşılıqlı əlaqələrinin neft qiymətlərinin, 2015-ci ildə iki dəfə baş verən
devalvasiynın və COVID-19 pandemik vəziyyətinin nəzərə alınması ilə ekonometrik modelləşdi-
rilməsinə həsr edilmişdir. Bu məqsədlə modelə əhaliyə ödənişli xidmətlər, dövlət xərcləri,
investisiya, ixrac və idxal normaları, məzənnə, inflyasiya, faiz dərəcəsi makrogöstəricilərinin
endogen; neft qiymətləri, pandemiya və devalvasiya isə ekzogen dəyişənlər kimi daxil edilməklə,
xətaların korreksiyasının vektorial modeli (VECM) metodologiyasından istifadə edilmişdir.
Qeyd edək ki, neft qiyməti olaraq, Brend markalı neftin qiyməti götürülmüşdür ( TE, 2015-2020).
Burada istifadə edilən metodologiya ədəbiyyatda (Engle, Granger, 2015; Johansen, 1991,
Johansen, 2000; Davudova, 2019; Davudova, 2020 və b.) geniş təsvir və istifadə edildiyindən,
onu qısa olaraq, addımlar şəklində verək:
I.Tədqiq edilən sıraların stasionar olub-olmadığı müəyyənləşdirilir. Bu məqsədlə ADF,
PP, KPSS, KS və s. vahid kök testlərindən istifadə etmək olar.
II. Sıraların inteqrasiya oluna bilmə tərtibi müəyyən edilir. Bunun üçün sıraların 𝑘 = 1, 𝑛
tərtibə qədər sonlu fərqlərindən düzəldilmiş sıraların stasionarlığını araşdırmaq kifayətdir.
III.Sıraların stasionar olduğu halda VAR, əks halda isə onlar arasında kointeqrasiya
əlaqələrinin mövcudluğu (bu məqsədlə Johansen və ya Granger testlərindən istifadə edilir)
şərtində VEC modeli qurmaq olar.
Empirik analiz
Modelin spesifikasiyasının müəyyənləşdirilməsi.
Dinamik VAR və VEC modelləşdirmə metodologiyasına əsasən, əlaqələri tədqiq edilən
iqtisadi göstəricilərin Əlavə 1-də verilmiş zaman sıralarının stasionar olub-olmadığını
müəyyənləşdirmək məqsədi ilə hər bir sıra üçün sabitə və trendə malik olmayan modeldən
istifadə etməklə genişlənmiş Dikki-Fuller testindən Akaike informasiya meyarı (AIC) nəzərə
alınmaqla istifadə edək. Testin nəticələri Cədvəl 1-də verilmişdir.
Cədvəl 1-dən göründüyü kimi, tədqiq edilən zaman sıralarının hər biri seçilmiş tənlik
üçün
𝑃𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁 = 0.3309 > 0.05; 𝑃𝐺_𝑁 = 0.6244 > 0.05; 𝑃𝐼_𝑁 = 0.2750 > 0.05;
𝑃𝐸𝑥_𝑁 = 0.5919 > 0.05; 𝑃𝐼𝑚_𝑁 = 0.6060 > 0.05; 𝑃𝐸𝑥_𝑅𝑎𝑡𝑒 = 0.9037 > 0.05;
𝑃𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝚤𝑜𝑛 = 0.3814 > 0.05; 𝑃𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 = 0.5503 > 0.05
olduğundan, bütün sıralar 𝛼 = 0.05 əhəmiyyətlilik dərəcəsi ilə vahid kökə malikdir, bu
isə həmin sıraların stasionar olmadığını göstərir. İndi sıraların hansı tərtibdən inreqrasiya edə
bildiklərini araşdıraq. Bunun üçün sıraların hədlərinin 𝑘 −tərtib fərqlərindən düzəlmiş sıraların
stasionarlığını tədqiq edək. Əvvəlcə, sadəlik üçün, 𝑘 = 1 qəbul edək və elementləri I tərtib
sonlu fərqlərdən ibarət sıralar üçün Fillips-Perron vahid kök testindən istifadə edək. Aparılmış
testin nəticələrini Cədvəl 2-də verək:
Cədvəl 2-dən bütün sıraların I tərtib fərqlərindən düzəlmiş sıralar üçün uyğun ehtimalın
0.05-dən kiçik olması bu sıraların hamısının sabitə və trendə malik olmayan model üçün birinci
tərtib inteqrasiyaedəbilən olduğunu, başqa sözlə:
𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁, 𝐺_𝑁, 𝐼_𝑁, 𝐸𝑥_𝑁, 𝐼𝑚_𝑁, 𝐸𝑥_𝑅𝑎𝑡𝑒, 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛, 𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒, 𝑂𝑃 sıralarının hər biri I tərtib
inteqrasiyaedəbilən sıraların 𝐼(1) ailəsindən olduğunu deməyə əsas verir.
İqtisadi göstəricilərə uyğun sıralar üçün vektor modellərinin qurulma metodologiyasına
görə, 𝐼(1) ailəsindən olan sıralar üçün kointeqrasiya münasibətləri olduqda VEC, əks halda isə
VAR modeli qurulur (Davudova (2019). Odur ki,
𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁, 𝐺_𝑁, 𝐼_𝑁, 𝐸𝑥_𝑁, 𝐼𝑚_𝑁, 𝐸𝑥_𝑅𝑎𝑡𝑒, 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛, 𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒
sıralarının kointeqrasiya münasibətlərini nəzərdən keçirək. Bu məqsədlə maksimal məxsusi
qiymət və iz testləri əsasında Johansen testindən istifadə edə bilərik (Davudova, 2020; Engle,
Granger, 2015).
www.informa.az 15
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
www.informa.az 17
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Nəticələr və müzakirə
Model dəyişənlərinin şoklara qarşı impuls reaksiyalarının tədqiqi.
Dinamik vektor modellərdə dəyişənlərin qarşılıqlı təsirlərinin öyrənilməsinin mühüm
vasitələrindən biri dəyişənlərin impulslarına− şoklarına özünün və digər dəyişənlərin impuls
reaksiyaları funksiyalarının (İRF) tədqiqidir (Engle, Granger (2015)); Davudova(2020);
Davudova(2019)). İRF − dəyişənlərdən birinin innovasiyasına –şokuna bütün dəyişənlərin cavab
reaksiyalarıdır.
VAR və VEC modellərində öyrənilən dəyişənlər arasında qısa, orta və uzunmüddətli
asılılıqlarının interpretasiya vasitəsi kimi əsas dəyişənlərin şoklarına (innovasiyalara) göstərdiyi
impuls reaksiyalarıdır. “Şok” və ya “innovasiya” bütün müşahidə dövrü üzrə izahedici dəyişənin
onun standart meylinə bərabər olan ani dəyişməsidir. İmpuls cavab funksiyası sərbəst dəyişənin
vahid şoku baş verdikdə, asılı dəyişənin tarazlaşmış trayektoriyaya qayıtma vaxtını xarakterizə
edir.
𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁, 𝐺_𝑁, 𝐼_𝑁, 𝐸𝑥_𝑁, 𝐼𝑚_𝑁, 𝐸𝑥_𝑅𝑎𝑡𝑒, 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛, 𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 makroiqtisadi göstəricilə-
rinin 2015M01-2020M08 aylıq göstəriciləri əsasında xətaların düzəldilməsinin vektor
modellərinin qurulması metodologiyası əsasında qurulmuş H2 şəkilli sabitə və trendə malik
olmayan VEC(4) modelinin dəyişənlərinin şoklarına qarşı impuls reaksiyalarının təhlilini verək.
Bu məqsədlə, U dəyişəninin müsbət şokuna W dəyişəninin təsirini 𝝆𝑾 𝑼 kimi işarə edək:
A1) İnflyasiya dəyişəni istər qısa, orta və uzaq dövrdə özünün, məzənnənin müsbət
şokuna müsbət reaksiya göstərir. Belə ki, özünün təsirinin minimal qiyməti şokdan sonrakı 5-ci
ayda (0.14), maksimal reaksiya isə 20-ci ayda (1.49) müşahidə edilir. Məzənnənin şoku
başlanğıcda hiss edilməsə də, cavab reaksiyası 14-cü aya doğru maksimal 1.06 qiymətinə qədər
artmış və sonra azalaraq, təxminən 0.75 səviyyəsində tarazlaşmışdır. İxracın müsbət şoku isə
qısa dövrdə inflyasiyanın mənfi istiqamətdə dəyişməsinə səbəb olsa da, orta və uzaq
perspektivdə isə bu reaksiya müsbət istiqamət alır. Orta və uzaq dövr üçün təsirləri
nizamlamaqla
𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 Response of INFLATION to Innovations
𝜌𝐸𝑥_𝑁 < 𝜌𝐸𝑥_𝑅𝑎𝑡𝑒 < 𝜌𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛
2
münasibətini yaza bilərik . Orta və uzaq
perspektivdə isə dövlət xərcləri, əhaliyə ödənişli 1
xidmətlər, idxal və investisiya normalarının müsbət
şoku inflyasiyanın mənfi cavablarına gətirir. Bu 0
reaksiyaları
-1
𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛
𝜌𝐼𝑚_𝑁 < 𝜌𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁 < 𝜌𝐼_𝑁 <
-2
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛
< 𝜌:𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 < 𝜌𝐺_𝑁
INFLATION EX_RATE G_I CONS_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
kimi nizamlamaq olar . Bütün bu münasibətlər Şəkil
Şəkil 2. İnflyasiynın dəyişənlərin
2-dən aydın görünür.
impulslarına cavab reaksiyaları
münasibətini yazmaq olar (Şəkil 5). Qeyd edək ki, 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛, 𝐺_𝑁 və 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 dəyişənlərinin
müsbət şokuna qarşı 𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁 dəyişəninin müsbət reaksiyasını şok anından etibarən müşahidə
edirik. İdxal norması və faiz dərəcəsinin çüsbət impulslarına Cons_N dəyişəninin cavab
reaksiyaları isə mənfi işarəlidir və İdxal normasının şokuna cavab reaksiyası daha kiçikdir və
investisiya normasının şokuna əhaliyə ödənişli xidmətlər normasının cavabı isə çox cüzi
qiymətlər alır:
Əhaliyə ödənişli xidmətlər norması ixrac normasının şokuna, demək olar ki, reaksiya göstərmir.
-.06 -.04
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
www.informa.az 19
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
A5) Müsbət şoklara idxal normasının 𝐼𝑚_𝑁 reaksiyalarını təhlil edərkən, idxal
normasının uzunmüddətli proqnozda məzənnə şokuna cüzi olmaqla, inflyasiya, idxal və
investisiya normalarının şoklarına mənfi; 𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 cüzi olmaqla 𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁, 𝐼𝑚_𝑁, 𝐼_𝑁
dəyişənlərinin müsbət şoklarına müsbət reaksiya göstərdiyini müşahidə etmək olar (Şəkil 6) .
Buradan reaksiyaları azdan çoxa doğru
𝐼𝑚_𝑁 𝐼𝑚_𝑁 𝐼𝑚_𝑁 𝐼𝑚_𝑁 𝐼𝑚_𝑁
𝜌𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 < 𝜌𝐸𝑥_𝑅𝑎𝑡𝑒 < 𝜌𝐸𝑥_𝑁 < 𝜌𝐺_𝑁 ≈ 𝜌𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 <
.010 .03
.02
.005
.01
.000
.00
-.005
-.01
-.010 -.02
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
raq -0.25 ətrafında sabitləşir.Faiz dərəcəsinin özünün müsbət şoku maraqlı bir nəticə
doğurmuşdur ki, özünün şoku qısa və ortamüddətli proqnozlaşdırma dövründə müsbət cavab
reaksiyası doğursa da, bu uzunmüddətli perspektivdə , demək olar ki, təsirsiz olmuşdur.
Faiz dərəcəsinin ixrac normasının şokuna cavabı, bütün dövrlər üçün, demək olar ki,
müsbət olmuşdur və təxminən 17-ci aydan etibarən 0.34 ətrafında stabilləşmişdir.
İnvestisiya normasının şoku 2-ci ay (-0.09) istisna olmaqla, qısa dövr üçün müsbət, orta
və uzunmüddətli dövrdə isə faiz dərəcəsinin mənfi cavab reaksiyaları göstərməyə səbəb
olmuşdur. Bu reaksiyalar Orta və uzunmüddətli dövrdə, uyğun olaraq, -0.36 və -0.23 ətrafında
olmuşdur.
Uzunmüddətli perspektiv üçün bu təsirləri (Şəkil 7)
𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒
𝜌𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁 < 𝜌𝐺_𝑁 < 𝜌𝐼_𝑁 < 𝜌𝐼𝑚_𝑁 < 𝜌𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 <
www.informa.az 21
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
(Şəkil 9). İnflyasiyanın müsbət şoku şok anında investisiya normasının ən böyük mənfi (≈
−0.033) reaksiyasına səbəb olmuş, daha sonra bu mənfi təsir
tədricən azalaraq, şokdan sonrakı 14-cü aydan Response of I_N to Innovations
etibarən maksimal qiyməti 0.012 olmaqla, müsbət .06
işarəli reaksiyalar doğurmuş və 25-ci aydan etibarən
≈ 0.003 ətrafında tarazlaşmışdır. Məzənnənin şoku .04
qısa və orta dövrdə investisiya normasının müəyyən .02
tərəddüdlərə malik reaksiyalarına səbəb olsa da,
uzunmüddətli dövrdə, demək olar ki, bu reaksiyalar .00
sönür. Dövlət xərcləri normasının müsbət şoku elə -.02
şok anında investisiya normasının müsbət
maksimal, sonrakı ayda isə minimal mənfi -.04
5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
reaksiyasını doğurur. İnvestisiya normasının
reaksiya funksiyası (RF) təxminən 22-ci aydan INFLATION EX_RATE G_I CONS_N
etibarən , ≈ 0.008 ətrafında qərarlaşır. Əhaliyə IM_N INT_RATE EX_N I_N
ödənişli xidmətlər normasının innovativ şoku şok Şəkli 9. İnvestisiya normasının dəyişənlərin
anında investisiya normasına müsbət maksimal (≈ impulslarına cavab reaksiyaları
0.042) reaksiya verməsinə və
daha sonra bu reaksiyanın tədricən azalmaqla, 20-ci aydan etibarən ≈ 0.014 ətrafında
sabitləşməsi ilə nəticələnir. İdxal normasının şoku şok anında investisiya normasına maksimal
mənfi (≈ −0.018), 3-cü ayda müsbət (≈ 0.005) reaksiyasına səəbəb olsa da, 17-ci aydan
etibarən İRF mənfi işarəli qiymətlər alaraq, qiymətləri ≈ −0.006 ətrafında stabilləşməyə
başlamışdır.
Faiz dərəcəsinin şoku başlanğıcda investisiya normasının müsbət (≈ 0.019) İRF –na
səbəb olur və bu İRF-in şokdan sonrakı 12-ci aydan etibarən ≈ −0.003 ətrafında tarazlaşdığı
müşahidə olunur.
Faiz dərəcəsinin innovasiyası başlanğıcda investisiya normasının müsbət 0.019, orta və
uzunmüddətli perspektivdə isə mənfi işarəli zəif dərəcəli ≈ −0.002 qiymətli impuls reaksiya
funksiyasına (İRF) səbəb olur.
İxrac normasının şoku başlanğıcda investisiya normasının mənfi işarəli (≈
−0.014) reaksiyasına səbəb olsa da, sonradan o, tədricən sıfır ətrafında sabitləşir.
İnvestisiya normasının şoku orta və qısa dövrdə (−0.017; 0.014) intervalında fərqli
istiqamətli reaksiyalar doğurşa da, uzun müddətli perspektivdə bu cavab reaksiyasının sıfır
ətrafında və çox zəif dalqalandığını müşahidə edə bilirik.
İnvestisiya normasının şoklara qarşı impuls reaksiya funksiyalarının (İRF) qiymətləri
üçün, A8)-də uzunmüddətli perspektiv üçün verilmiş mühakimələrə və Şəkil 9-a əsasən,
ümumiləşdirərək
𝐼_𝑁 𝐼_𝑁 𝐼_𝑁 𝐼_𝑁 𝐼_𝑁 𝐼_𝑁 𝐼_𝑁 𝐼_𝑁
𝜌𝐼𝑚_𝑁 < 𝜌𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 < 𝜌𝐸𝑥_𝑁 ≈ 𝜌𝐼_𝑁 < 𝜌𝐸𝑥_𝑅𝑎𝑡𝑒 < 𝜌𝐺_𝑁 ≈ 𝜌𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛 < 𝜌𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁
dispersiyasının tərkib hissələri başa düşülür. Başqa sözlə, dispersiyanın dekompozisiyası tədqiq
olunan göstəricinin proqnozunun dispersiyasında bu dəyişənlərin hər birinin payının ifadəsidir.
Proqnozun dispersiyasının dekompozisiyası ümumi cəmdə toplananlardan hər birinin faizlə
ifadə edilmiş payı və ya uyğun qrafiklə təsvir edilir. Başqa sözlə, dispersiyanın dekompozisiyası
dəyişənlərdən birinin şokunun digərinin proqnozunun xətasına (dispersiyasına) nə qədər təsir
göstərdiyini ifadə edir.
𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁, 𝐺_𝑁, 𝐼_𝑁, 𝐸𝑥_𝑁, 𝐼𝑚_𝑁, 𝐸𝑥_𝑅𝑎𝑡𝑒, 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛, 𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒 makrodəyişənlərinin
2015M01-2020M08 aylıq göstəriciləri əsasında qurulmuş sabitə və trendə malik olmayan H2
şəkilli VEC(4) səhvlərin düzəldilməsinin vektor modelinin dəyişənlərinin şətalarının
dispersiyasının dekompozisiyalarını nəzərdən keçirək. Bu məqsədlə aparılmış hesablamalrın
nəticələrini Şəkil 10−17 kimi verə bilərik. Bunlar əsasında qısa -6-12 ay, orta -12-24 ay və
daha uzunmüddətli (36 ay və daha çox) perspektiv üçün aşağıdakıları söyləyə bilərik.
B1) İnflyasiya makroindikatorunun xətasının dispersiyasının dekompozisiyası göstərir ki,
qısamüddətli dövrün sonunda (12-ci ay) inflyasiyanın dəyişməsinə 33.5% əhaliyə ödənişli
xidmətlər norması, 20.24% idxal norması, 19.13% inflyasiya, 16.02% məzənnə təsir göstərir və
digər dəyişənlərin təsiri isə 6%-i aşmır. Orta dövrdə bu təsirlər, uyğun olaraq, 26.92%, 15.53%,
28.41% və 15.57% təşkil edir. 60 ayın sonunda isə inflyasiyanın dəyişməsində özündən başqa ən
çox (23%) əhaliyə ödənişli xidmətlər norması təsir edir. Onun dəyişməsinə idxal norması və
məzənnənin təsirləri, uyğun olaraq, 17.07% və 15.53%-dir. Digər faktorların təsiri isə 10%-i
aşmır.
Variance Decomposition of INFLATION Variance Decomposition of INFLATION
100 100
80 80
60 60
40 40
20
20
0
5 10 15 20 25 30 35 0
5 10 15 20 25 30 35
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
www.informa.az 23
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Variance Decomposition of EX_RATE Variance Decomposition of EX_RATE
100 100
80 80
60 60
40 40
20
20
0
5 10 15 20 25 30 35 0
5 10 15 20 25 30 35
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
80 80
60 60
40 40
20
20
0
5 10 15 20 25 30 35 0
5 10 15 20 25 30 35
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
İdxal normasının xətalarının proqnoz qiymətinin dəyişməsində (Şəkil 3.22) 15-ci aya
kimi özünün təsiri ən böyük olsa da, bu dövrdən sonra 𝐶𝑜𝑛𝑠_𝑁 və 𝐼𝑛𝑓𝑙𝑎𝑡𝑖𝑜𝑛
makrogöstəricilərinin təsirləri artmış və 𝐼𝑚_𝑁 −i üstələmişlər, belə ki, ilk proqnoz ayında, uyğun
olaraq, bu göstəricilərin təsirləri ≈ 0% və ≈ 4% , 36-cı ayda isə bu təsirlər ≈ 26% və ≈ 31%
həddində müşahidə edilir; 𝐺_𝑁 −in təsiri 1-ci proqnoz dövründə ≈ 19% olsa da, 36-cı ayda
azalaraq ≈ 4% ; 𝐼_𝑁 −in təsiri 1-ci proqnoz dövründə ≈ 0% , 36-cı ayda isə artaraq ≈ 14%
olmuşdur.
80 80
60 60
40 40
20
20
0
5 10 15 20 25 30 35 0
5 10 15 20 25 30 35
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
80 80
60 60
40 40
20
20
0
5 10 15 20 25 30 35 0
5 10 15 20 25 30 35
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
www.informa.az 25
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Variance Decomposition of INT_RATE Variance Decomposition of INT_RATE
100 100
80 80
60 60
40 40
20
20
0
5 10 15 20 25 30 35 0
5 10 15 20 25 30 35
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
80 80
60 60
40 40
20
20
0
5 10 15 20 25 30 35 0
5 10 15 20 25 30 35
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
80 80
60 60
40 40
20
20
0
5 10 15 20 25 30 35 0
5 10 15 20 25 30 35
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
INFLATION EX_RATE G_N CONS_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
IM_N INT_RATE EX_N I_N
Nəticə / Conclusion
Postneft dövrü üçün Azərbaycan Respublikasında əhaliyə ödənişli xidmətlər, dövlət
xərcləri, investisiya, ixrac və idxal normaları, məzənnə inflyasiya, faiz dərəcəsi kimi
www.informa.az 27
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
C6) Faiz dərəcəsinin ∆ (𝐼𝑛𝑡_𝑅𝑎𝑡𝑒) ≈ 4,1379-a bərabər şokuna olan cavab reaksiyaları:
C6.1) Inflation : a) Short-run –≈ −0.22; b) Long-run – ≈ −0.47 ;
C5.3) g_n : a) Short-run – ≈ 0.001 ; b) Long-run – ≈ 0.01 ;
C6.2) Exchange_Rate : a) Short-run – ≈ −0.049; b) Long-run – ≈ −0.0063 ;
C6.3) im_n : a) Short-run – ≈ 0.0021 ; b) Long-run – ≈ 0.052 ;
C6.4) Interest_Rate : a) Short-run – ≈ −0.01 ; b) Long-run – ≈ −0.39 ;
C6.5) ex_n : a) Short-run – ≈ 0.0031 ; b) Long-run – ≈ 0.0017;
C6.6) i_n : a) Short-run – ≈ 0.006 ; b) Long-run – ≈ 0.002.
C7) İdxal normasının ∆ (𝑖𝑚_𝑛) ≈ 0,0588-ə bərabər şokuna olan cavab reaksiyaları:
C5.1) Inflation : a) Short-run –≈ −1.13-ə qədər enir; b) Long-run – ≈ −0.63 ;
C5.2) Exchange_Rate : a) Short-run – ≈ −0.008 − ə qədər enir; b) Long-run – ≈
−0.001 ;
C5.3) g_n : a) Short-run – ≈ −0.0204 ; b) Long-run – ≈ −0.0056 ;
C5.4) cons_n : a) Short-run – ≈ −0.0046 ; b) Long-run – ≈ 0.0032 ;
C5.5) im_n : a) Short-run – ≈ 0.009 ; b) Long-run – ≈ 0.006 ;
C5.6) Interest_Rate : a) Short-run – ≈ −0.072 ; b) Long-run – ≈ 0.12 ;
C5.6) ex_n : a) Short-run – ≈ 0.016 ; b) Long-run – ≈ 0.011;
C5.7) i_n : a) Short-run – ≈ 0.008 ; b) Long-run – ≈ −0.006.
Акиф Мусаев
Член-корреспондент НАНА, профессор, доктор экономических наук, руководитель Центра
“Восстановление Постконфликтных Территорий”, Институт Экономики НАНА.
Ревана Давудова
доктор философии по математике, доцент, Институт Экономики НАНА заведующий
отделом «Математическое обеспечение экономических исследований».
E-mail: [email protected]
www.informa.az 29
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Sevda Makhmudova
Senior research fellow, Institute of Economics of ANAS. Azerbaijan
E-mail: [email protected]
https://orcid.org/0000-0002-7318-2736
Abstract. The article notes that the development of the Azerbaijani economy
and its successful integration into the world economy largely depends on the
presence of highly developed effective entrepreneurship. As a result of
successful reforms, the business sector today plays a key role in the moder-
nization of the national economy. The article also notes that for the further
development of entrepreneurship in our country, it is necessary to ensure a more
efficient use of available material, financial and labor resources, natural
resources, achievements of scientific and technological progress. Our liberated
territories are rich in natural resources, and the implementation of specific
measures for the formation and development of entrepreneurship in these
territories can create opportunities and grounds for the effective use of these
resources and thereby accelerate the economic development of our country. For
this, the article offers appropriate proposals and recommendations for the
formation and development of entrepreneurship in our liberated territories.
Key words: liberated territories, natural resources, analysis, entrepreneurship,
problems, directions of development.
www.informa.az 31
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Ramil Əliyev
İqtisad üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, aparıcı elmi işçi,
AMEA İqtisadiyyat İnstitutu. Azərbaycan
E-mail: [email protected]
https://orcid.org/0000-0002-9128-4111
Sevda Mahmudova
Böyük elmi işçi, AMEA İqtisadiyyat İnstitutu.Azərbaycan
E-mail: [email protected]
https://orcid.org/0000-0002-7318-2736
Giriş / Introduction
Azərbaycan Respublikası iqtisadiyyatının gələcək inkişafı və dünya iqtisadiyyatına uğurlu
inteqrasiyası böyük ölçüdə yüksək səviyyədə inkişaf etmiş səmərəli sahibkarlığın
mövcudluğundan bilavasitə asılıdır. Uğurla həyata keçirilmiş islahatlar nəticəsində sahibkarlıq
sektoru bu gün ölkəmizin milli iqtisadiyyatının modernləşdirilməsində əsas rol oynayır. Ona görə
Ədəbiyyatların təhlili
Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş ərazilərində infrastrukturun bərpası, əhalinin
köçürülməsi, normal yaşayışın təmin olunması və iş yerlərinin yaradılması məsələlərinə həsr
edilmiş “Azərbaycanın post-konflikt ərazilərinin bərpası (konseptual əsaslar)” adlı ilk
fundamental əsər tanınmış iqtisadçı alimlər Nazim Müzəffərli və Eldar İsmayılov tərəfindən
2010-cu ildə nəşr edilmişdir. İ.e.d., professor, Tərbiz Əliyevin “Azərbaycanın işğaldan azad
edilən ərazilərində sahibkarlığın mütərəqqi menecment formaları əsasında inkişaf istiqamətləri”
(Əliyev, 2021) adlı məqaləsi də işğaldan azad edilmiş ərazilərdə sahibkarlığın formalaşması və inkişafı
nöqteyi-nəzərindən təqdirə layiqdir. İqtisadçı alimlər V.Niftullayevin (2002), T.Q. Əliyevin
(Əliyev 2017), Ş.T.Əliyevanın (Əliyeva 2005) əsərlərində sahibkarlığın formalaşması və inkişafı,
kiçik və orta sahibkarlığın xüsusiyyətləri, Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafının mövcud
vəziyyəti və inkişafna dair təqdirə layiq fikir və mülahizələr, təkliflər irəli sürülür. Ancaq qeyd
edilən əsərlərdə işğaldan azad edilmiş ərazilərdə sahibkarlığın formalaşması və inkişafına dair
təklif və tövsiyələr nəzərdə tutulmamışdır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ermənistan
Respublikasının Baş naziri və Rusiya Federasiyasının Prezidentinin 10 noyabr, 2020-ci il tarixli
Bəyanatı (AERB 2020) işğaldan azad edilmiş ərazilərin yenidən qurulmasına və pərpasına şərait
yaratsa da, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 oktyabr 2020-ci il tarixli “Azərbaycan
Respublikasının işğaldan azad olunmuş ərazilərində müvəqqəti xüsusi idarəetmənin təşkili
haqqında” Fərmanı (MXİT 2020) bu ərazilərdə idarəetmə orqanlarının yaradılmasını nəzərdə
tutsa da, sahibkarlığın formalaşması və inkişafına dair konkret tədbirlər öz əksini tapmamışdır.
www.informa.az 33
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Metodologiya
Tədqiqat prosesində analitik təhlil, sistemli yanaşma metodlarından istifadə olunmuşdur.
Tədqiqatın informasiya bazasını Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin və
İnternet şəbəkəsinin məlumatları təşkil edir.
Nəticələr və müzakirə
İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə sahibkarlığın inkişafı üçün potensial imkanlar
XX əsrin 90-cı illərində SSRİ-də mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsi milli münasibətlərin
kəskinləşməsinə, nəticədə keçmiş Sovet respublikalarının əksəriyyətində mərkəzdən qaçma
meyllərinin güclənməsinə səbəb olmuşdu. Bəzi respublikalarda bu proseslər qansız baş versə də,
təəssüf ki, başda SSRİ-nin birinci və sonuncu prezidenti M.Qorbaçovun birbaşa dəstəyi ilə
Ermənistanın Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını irəli sürməsi və keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar
Vilayətinin Ermənistana birləşdirilməsi haqqında qərar qəbul etməsi, bu iki respublika arasında
müharibəyə səbəb olmuşdu. Ermənistan istəklərinə nail olmaq üçün, Dağlıq Qarabağda yaşayan
ermənilərlə birlikdə, Rusiyanın, İranın və xristian həmrəyliyindən çıxış edən bəzi Qərb
dövlətlərinin birbaşa dəstəyi ilə, silahsız Azərbaycan əhalisinə qarşı, uşaq, qadın, qoca bilmədən
silahlı mübarizəyə qalxmış, olara qarşı misli görünməmiş vəhşilklər, cinayətlər törətməklə,
minlərlə vətəndaşımızı qətlə yetirmiş, dogma torpaqlarından qovmuş, onları öz vətənlərində
məcburi köçkün həyatı yaşamağa vadar etmişdir. Ermənistan bununla kifayətlənməmiş, etnik
zəmində cinayət törədərək Ermənistanda yaşayan 250 mindən çox azərbaycanlını zorla
deportasiya etmişdir.
Keçən əsrin 90-cı illərində Azərbaycanın formalaşmış milli ordusunun olmamasından,
ölkəmizdə sosial-siyasi sabitliyin pozulmasından, hakimiyyət uğrunda gedən mübarizənin
doğurduğu çaşqınlıqdan istifadə edən erməni birləşmələri, nəinki Dağlıq Qarabağı, eləcə də,
onun hüdudlarından kənarda olan Füzuli, Cəbrayıl, Qubadlı, Zəngilan, Kəlbəcər, Ağdam, Laçın
rayonlarını da işğal etməyə nail olmuş, nəticədə bir milyona yaxın azərbaycanlılar qaçqın və
köçkün vəziyyətinə düşmüşdü. Yenə də xarici havadarlarının dəstəyi ilə Ermənistan işğal
etdikləri Azərbaycan ərazilərini 30 ilə yaxın öz əlində saxlamağa “nail olmuşdu”. Bütün bu
müddət ərzində Azərbaycan hümanizm nümayiş etdirərək işğal edilmiş ərazilərinin, beynəlxalq
hüquq normalarına uyğun olaraq, sülh yolu ilə azad edilməsinə üstünlük vermişdi.
Ancaq bu istiqamətdə çoxillik təşəbbüslərinin heç bir nəticə vermədiyini görən
Azərbaycan, yenə də beynəlxalq hüquq normalarına, BMT-nın Nizamnaməsinə, ATƏT-in
prinsiplərinə tam uyğun olaraq, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan
İlham Əliyevin əmri ilə, 27 sentyabr 2020-ci ildə torpaqlarının işğaldan azad edilməsi üçün hərb
yolunu seçmək qərarına gəldi. Azərbaycan xalqının, dövlətinin, bütün siyasi qüvvələrin tam və
yekdil dəstəyinə arxalanan qəhrəman Azərbaycan əsgər və zabitləri 44 gün ərzində torpaqlarımızı
yağı düşməndən azad etməyə, dövlətimizin ərazi bütövlüyünü təmin etməyə nail oldu! İndi
dövlətimizin qarşısında duran ən vacib problemlərdən biri erməni vandallarının xarabaya
çevirdiyi ərazilərimizi bərpa etməkdən, bu ərazilərdən köçkün düşmüş vətəndaşlarımızı dogma
yurdlarına qaytarmaqdan ibarətdir. Təqdirəlayiq haldır ki, artıq bu işlərə start verilmiş, bu
məqsədlə 2021-ci ildə ilkin olaraq 2,2 milyartd manat vəsait ayrılmışdır. Qəti əminik ki,
Azərbaycan dövləti qısa müddət ərzində erməni vandallarının xarabalığa çevirdiyi ərazilərimizin
bərpa edilməsinə, köçkünlərin doğma yurdlarına qayıdışına nail olacaqdır. Ancaq, təbiidir ki,
köçkünlərin işğaldan azad edilmiş doğma yurdlarına qaytarılması ilə iş bitmir. Ən əsas
problemlərdən biri bu ərazilərə köçürülmüş əmək qabiliyyətli əhalinin məşğulluğunun təmin
edilməsidir. Əks təqdirdə onlar iş axtarmaq məqsədi ilə doğma yurdlarını tərk etmək
məcburiyyəti ilə üzləşə bilərlər. Ona görə də, hesab edirik ki, köçkünlərin işğaldan azad edilmiş
ərazilərə köçürülməsi, həmin ərazilərdə müvafiq iş yerlərinin yaradılması ilə paralel
aparılmalıdır. Fikrimizcə, bu problemin müvəffəqiyyətlə həll edilməsi üçün qeyd edilən
www.informa.az 35
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Cədvəl 1-də 2020-ci ilin əvvəlinə qeyd edilən rayonlarda qeydiyyatda olan əhalinin sayı
göstərilmişdir. Təbiidir ki, 2021-ci ilin əvvəlinə onların sayı daha çoxdur. Bunların üzərinə
Naxçıvanın Kərki kəndinin və Qazax rayonunun hələ də işğal altında olan və yaxınlarda azad
ediləcək 7 kəndinin əhalisi də əlavə edilərsə, doğma yurdlarına qayıtmalı olan Azərbaycan
əhalisinin sayının bir milyona yaxın olduğunu söyləmək olar. Göründüyü kimi, işğal edilmiş
ərazilərdə yaradılacaq sahibkarlıq strukturlarında işləmək üçün bu ərazilərə qaytarılaçaq
köçkünlərin sırasında kifayət qədər potensial əmək ehtiyatları mövcuddur. Ancaq yaradılması
nəzərdə tutulan sahibkarlıq strukturlarında işləmək üçün yerli sakinlər arasından kimlərin cəlb
edilməsi məsələsinə bu strukturlar yaradılmamışdan əvvəl və ya paralel şəkildə baxmaq lazımdır.
Bunun üçün:
- ilk növbədə müvafiq rayonda hansı hasilat, emal və ya xidmət strukturlarının ilkin
olaraq yaradılmasının məqsədəuyğunluğu müəyyən edilməlidir;
- həmin sahibkarlıq strukturlarında işləmək üçün tələb olunan təhsil, peşə-ixtisas, iş
təcrübəsinə olan tələblər müəyyən edilməlidir;
- həmin rayona qayıdılması nəzərdə tutulan əhali arasında əmək qabiliyyətli əhalinin sayı,
cins-yaş, peşə-ixtisas, təhsil tərkibi araşdırılmalıdır;
- onların sırasında müvafiq sahibkarlıq strukturlarında işləmək üçün üyğun təhsilə,
ixtisasa, peşəyə, təcrübəyə malik olanların sayı və cins-yaş tərkibi müəyyən edilməlidir;
- əgər onların sayı kifayət edəcək səviyyədə deyilsə, yerli sakinlər arasından çatışmayan
müvafiq peşələr və ixtisaslar üzrə kadrların hazırlanması təşkil edilməlidir.
Fikrimizcə, yalnız qeyd edilən ardıcıl yanaşma işğaldan azad edilmiş ərazilərdə
sahibkarlığın formalaşmasına və inkişafına, məcburi köçkünlərin bu ərazilərə könüllü qayıdışına
və orada daimi məskunlaşmalarına imkan və şərait yarada bilər. Əks halda doğma torpaqlara
qayıtmaq arzusu nə qədər güclü olsa da, bir müddət sonra, işsizlik səbəbindən, insanlar bu
torpaqları tərk etməli olarlar.
Hesab edirik ki, indiki şəraitdə işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpası, bu ərazilərinin
iqtisadi cəhətdən inkişafı ilə yanaşı, köçürüləcək əmək qabiliyyətli əhalinin məşğulluğun təmin
edilməsi də, dövlətin həll etməli olduğu sosial-iqtisadi problemlər sırasına daxil edilməlidir.
Fikrimizcə, bütün bunlara qeyd edilən ərazilərdə sahibkarlığın inkişafı yolu ilə nail olmaq
mümkündür.
www.informa.az 37
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
-cəmiyyətdə iqtisadi və sosial sabitliyin qarantı kimi əhəmiyyətli rol oynayan kiçik
mülkiyyətçi təbəqənin və orta sinifin formalaşması üçün şəraitin yaradılması.
Məlumdur ki, maliyyə mənbələrinə çıxış imkanı sahibkarlığın formalaşmasına və
inkişafına əhəmiyyətli dərəcədə təsir edən amillərdən biridir. Erməni vandallarının təmamilə
dağıtdığı ərazilərin bərpası, bu ərazilərdə sahibkarlıq fəaliyyətinin səmərəli təşkili və inkişaf
etdirilməsi üçün küllü miqdarda maliyyə vəsaitinə ehtiyac vardır. Azərbaycanın bank sisteminin
indiki vəziyyəti, bu sahədə inhisarçılıq, yüksək kredit faizləri və girov təminatına olan yüksək
tələblər sahibkarların əlverişli şərtlərlə kreditlərə çıxışına imkan vermir. Fikrimizcə, işğaldan
azad edilmiş ərazilərdə sahibkarlığın təşkilinin maliyyə təminatını yaxşılaşdırmaq məqsədi ilə iri
xarici bankların ölkəmizə dəvət edilməsi məqsədəuyğun olardı. Bu ölkəmizin bank sistemində
mövcud inhisarçılığı zəiflətməklə yanaşı, kredit faizlərinin xeyli aşağı salınmasına, sahibkarların
bank kreditlərinə çıxışının asanlaşdırılmasına imkan verərdi.
Nəticə / Conclusion
Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş əraziləri təbii sərvətlərlə zəngindir. Bu sərvətlərdən
səmərəli istifadə edilməsi ölkəmizin iqtisadiyyatının daha sürətlə inkişaf etdirlməsinə imkan
yarada bilər. Bu imkandan səmərəli istifadə edilməsinin əsas yollarından biri qeyd edilən
ərazilərdə sahibkarlıq fəaliyyətinin təşkili və inkişaf etdirilməsidir. Fikrimizcə, bu məqalədə irəli
sürülən təklif və tövsiyələrin həyata keçirilməsi qeyd edilən məqsədə nail olunmasına imkan və
zəmin yarada bilər. Hesab edirk ki, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə sahibkarlıq fəaliyyətinin daha
səmərəli təşkil edilməsi üçün:
- ilk növbədə konkret ərazidə hansı istehsal və xidmət müəssisələrinin yaradılmasının
məqsədəuyğunluğu, sahibkarlıq fəaliyyətinin prioritet sahələri müəyyənləşdirilməlidir;
- əsas diqqət kiçik və orta sahibkarlıq strukturlarının yaradılmasına yönəldilməlidir;
- yaradılacaq sahibkarlıq strukturlarının bank kreditlərinə asan çıxışının təmin edilməsi
üçün müvafiq tədbirlər görülməli, bu məqsədlə xarici iri banklar ölkəmizə dəvət edilməlidir;
- yaradılacaq yeni sahibkarlıq strukturlarında işləmək üçün bu ərazilərə qayıdan yerli
sakinlərə üstünlük verilməlidir.
www.informa.az 39
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Севда Махмудова
старший научный сотрудник,
Институт Экономики НАНА. Азербайджан
E-mail: [email protected]
Abstract. The article makes an attempt to analyze the main trends in the
development of inte-gration processes in the Eurasian geo-economic space for
the period from 1950 to 2020. The author also touches upon such important
issues as the principles of the formation and functioning of integration unions on
the Eurasian continent. Various types of integration blocks are distinguished, and
the reasons for the beginning of transformation processes in the geo-economic
space of Eurasia are identified, with an emphasis on the features of regional
integration unions and the priorities of participation of the Eastern Partnership
countries in them. The article concludes that there are three main integration
trends in the Eurasian geo-economic space, which are formed in the following
mega-regional economic unions: the EU, EAEU and BSEC, as well as the local
economic union GUAM. EU continues to strengthen its geostrategic positions on
the continent, Russia, through the establishment of the EAEU, has formed its
main integration trend, and the BSEC has the potential for further development
in the coming years. GUAM, as a local economic union, is functioning at the
junction of the above-mentioned mainstream integration unions.
Keywords: mainstream integration trends, geo-economic space of Eurasia,
European Union, Eurasian Economic Union, Eastern partnership, regional
unions, transformational trends.
www.informa.az 41
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Ənvər İsmayıllı
Elmi işçi. Qafqaz Strateji Tədqiqatlar İnstitutu. Azerbaijan
E-mail: [email protected]
https://orcid.org/ 0000-0002-9487-4459
Introduction
At the turn of the 21st century, with the collapse of the Council for Mutual Economic
Assistance, (CMEA) and the USSR, integration processes in the Eurasian continent have
undergone radical structural transformations. Three main integration trends in the geo-economic
space of Eurasia can be emphasized:
• Enlargement and strengthening of the European Union (EU);
• The collapse of the socialist integration unions - CMEA and the USSR;
Main part
Analysis of contemporary research and publications
The importance of the problems associated with the study of the processes of integration,
regionalization and globalization, is confirmed in the publications of many Western scholars,
among whom it is necessary to mention K. Adamo, B. Balassa, A. Beya, P. Bijsmans, F
Beechey, D. Weber R. Gillespie, Z. Gstöhl, P. Jaronna, J. Zakman, P. Krugman, D. Lane, S.
Menard, G. Myrdal, J. Nye, J. Stiglitz, P. Taylor and others. The works of E. Ademmer, G.
Kolodko, A. Marchetti, G. Pascariu, A. Sapir, M. Erke and others are devoted to the integration
policy of the EU with the Eastern European post-Soviet republics. Their works have made a
significant contribution to the modern popularization of this topic. Among the scientists of the
post-Soviet countries, the specified problems as an object of research were successfully
developed by Ch. Abbasov, I. Almashev, M. Akhmedov, A. Baykov, A. Bayramov, O. Belorus,
Y. Borko, D. Veliev, E. Hajizade, A. Galchinsky, M. Zgurovsky, M. Ivanov, V. Inozemtsev, E.
Ismaylov, E. Lukasheva, A. Maharramov, N. Milchekova, S. Mironovich, Yu. Pakhomov, V.
Rokoch, V. Rotaru, A. Spartak, A. Strelkov, A. Filipenko, V. Shemyatenkov, Yu. Shishkov, Y.
Yaskevich and others. This fact clarifies interest and understanding of the exceptional
importance of this topic in the scientific and economic space. At the same time, it should be
underlined that, despite the growing interest in the study of the above mentioned problems, the
issues of the formation of main integration trends and regional economic unions and their role in
the formation of the geo-economic space are still being investigated insufficiently. In this regard,
we consider it legitimate to focus on the named direction of the research.
www.informa.az 43
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Methodology
The theoretical and methodological basis of the research is general scientific research
methods, qualitative and quantitative analysis, methods of systemic and comparative analysis.
The information base of the study is made up of statistical data obtained from the database of
international financial organizations, official websites of regional unions, publications and
scientific works of scientists devoted to the formation of main integration trends, transformation
of the geo-economic space of Europe, as well as the EU's integration policy towards post-Soviet
(Eastern European) countries.
www.informa.az 45
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
more than twice (202%) and in 2019 it was estimated in 4 825 billion.USD. It is noteworthy that
the increase in GDP production in the EAEU over this period is largely due to the natural growth
of the economy. The aggregate macroeconomic indicators of the EAEU and GUAM in terms of
territory, population and GDP are 21,054 thousand km2, 242 million people, 5,262 billion US
dollars. Share of GUAM is estimated in 794 thousand km2 (3.8%), 60.7 million people (25.1%),
and 807.407 billion US dollars (15.3%), respectively.As far as GUAM is concerned, this
organization, for objective reasons, is not the main integration union in the geopolitical space of
Eurasia. At the same time, it is located at the junction of the EU and the EAEU, which makes it
equally attractive for both main integration unions.
Table 1. The main indicators of regional unions in the geoeconomic space of Eurasia
(for the period from1990 to 2019)
Regional economic 1990 2019
unions Regional unions in post
CMEA space
Out of them
Indicators Total
ЕU CMEA1 Total
Total
ЕU2
ЕАEU3 GUAM
Thou. sq. 2 371 23 402 25 4 476 21 054 20 260 794,0 25
km 773 530
Territory % 9,1 90,9 100 17,6 82,4 79,3 3,1 100
Million 346,1 406,4 752,5 513,5 242,0 181,8 60,7 755,0
people
Population % 46,0 54,0 100 68,0 32,0 24,0 8,0 100
Billions.$ 6 126 2 388 8 514 20 5 262 4 825 807,437 26
GDP(PPP) 838 100
% 71,9 28,1 100 79,8 20,2 18,4 1,8 100
Source: World Bank (2021).
Integration of the GUAM member states into the EU will enhance chances of the latter to
approach the borders of Russia and increase its influence in the post-Soviet space.
Thus, it can be stated that after the collapse of the WP, CMEA and the USSR, in the
integration processes of the geopolitical and geo-economic space of Eurasia took place a
transformation, and new military-political and economic alliances began to emerge on the basis
of new principles [Ismailov and Papava, 2006, p. 39]. This was clarified in the following trends:
• expansion and deepening of the main trend of integration between Western European
countries (NATO and the EU) predominantly on the basis of socio-economic principle and at the
expense of the joining of new states(post-CMEA and three Baltic post-Soviet states);
• approval of the economic principle ( instead of the ideological one) as the main
principle of the integration of the Eastern European countries;
• The formation of new integration unions at the initiative of the Russian Federation on
the basis of economic principles in the geopolitical space of Eurasian continent- the CSTO and
1
Only the European CMEA member countries
2
Excluding EU candidate states (Albania, Bosnia and Herzegovina, Serbia, Northern Macedonia, Тurkey and
Montenegro) and associate members Georgia, Moldova and Ukraine
3
Excluding Eurasian countries: Turkmenistan, Tajikistan and Uzbekistan
As you can see from the table.2, the territory of the Eastern Partnership countries is 1,031
thousand km2, population - 73.2 million people, GDP (PPP) - 1,038 billion US dollars. In case of
integration of these countries, the EU would improve its geostrategic positions. So, due to the
possible accession of the EaP countries to its structures, the EU can expand its territory by 23%,
increase its population by 14%, and GDP by 5%. In view of the fact that Georgia, Ukraine and
Moldova have clearly defined their pro-Western vector of foreign policy, they have more
chances to integrate into the EU structures earlier than other EaP countries.
www.informa.az 47
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Table 3 shows the macroeconomic indicators of the EAEU and GUAM, since Belarus
and Armenia from the EaP countries are already members of the EAEU. The integration of
GUAM members (three associated members of the EU and Azerbaijan) into the EAEU can lead
to an increase in the population of the latter by 33%, GDP - by 16%, and territory - by 3%. In
view of the fact that the Russian Federation, as the initiating core of the EAEU, is fully interested
in strengthening Eurasian integration in the post-Soviet space, the involvement of Azerbaijan,
Georgia, Moldova and Ukraine naturally becomes a priority task for this regional union.
Table 4а. Participation Of The Eastern Partnership Countries In The Regional
Unions Of The Geo-economic Space Of Eurasia
Regional economic unions
ЕU ЕАEU BSEC GUAM ECO
EaP states
1.Eastern European states
1.1.Belarus ̶ + ̶ ̶ ̶
1.2. Moldova ± ̶ + + ̶
1.3. Ukraine ± ̶ + + ̶
2. South Caucasian states
2.1.Аzerbaijan ̶ ̶ + + +
2.2.Аrmenia ̶ + + ̶ ̶
2.3.Georgia ± ̶ + + ̶
Source: ECO (2021); ENP (2021); GUAM (2021); EEU (2021); BSEC (2021).
Тable 4b
Regional economic union
EaP states
1.EAEU members
1.1.Belarus ̶ + ̶ ̶ ̶
1.2.Аrmenia ̶ + + ̶ ̶
2.GUAM members
2.1.Аzerbaijan ̶ + + +
2.2.Georgia ± + + ̶
2.3. Мoldova ± + + ̶
2.4. Ukraine ± + + ̶
Source: ECO (2021); ENP (2021); GUAM (2021); EEU (2021); BSEC (2021).
Table 4a and 4b show how individual EaP countries are integrated into various regional
unions in the geo-economic space of Eurasia at varying extent. Out of the four GUAM member
states, three countries (Ukraine, Moldova and Georgia) are oriented mainly towards integration
with NATO and the EU, which is confirmed by their status of associate members of the EU since
2016, as well as the provision of advanced partner status to Ukraine and Georgia by NATO in
2018. In connection with the achieved successes, Eastern European Ukraine continues to
advance the pro-Western line of its foreign policy and the possible military threat from Russia
only strengthens the adamant position of official Kiev. Among the countries of the Eastern
Partnership, Ukraine is ahead of the rest of the members of this program if we look at its macro
indicators and consistency in cooperation with the EU, which determines the increased interest
of the EU in the early integration of Ukraine.
Although Moldova, another Eastern European country of the Eastern Partnership
program, did not receive the status of a partner of enhanced capabilities from NATO, for a long
time it was considered one of the leader countries of this program due to the fact that in the first
years from the beginning of the establishment of the Eastern Partnership it demonstrated a rather
high level of approximation to EU standards and the implementation of a number of domestic
reforms. However, the factor of the Transnistrian conflict with Russia to a certain extent slows
down the intensity of pro-Western reforms, thereby complicating the development of bilateral
integration ties between the EU and Moldova [Rouet and Pascariu, 2019];[Rotaru,2018].
Among the republics of the South Caucasus, Georgia stands out for the most fixed and
purposeful course towards rapprochement with Europe. For a long time, Georgia's accession to
the European Union has been viewed by the country's leadership as the main task of its foreign
policy. The lack of progress in resolving conflicts in Abkhazia and South Ossetia, the categorical
disagreement of the self-proclaimed republics to abandon independence and accept the proposals
proposed by Georgia on "the widest possible autonomy" are linked by the country's leadership to
Russia's policy in the South Caucasus and its support for separatism in the region. By peaceful
settlement of "third forces" represented by the European Union, the United States, the OSCE, the
UN, Georgia seeks to internationalize conflicts, to reduce the role of Russia in their resolution.
Similar motives are also observed in Ukraine and Moldova.
www.informa.az 49
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Unlike the pro-European countries participating in GUAM, Azerbaijan has been demon-
strating a more balanced foreign policy in the international arena since gaining independence.
While other GUAM members like Ukraine, Moldova or Georgia signed Association
Agreements, Azerbaijan gave up this opportunity in 2014. There were several reasons for this
decision. For many years, under the surface of the expanding cooperation between the European
Union and Azerbaijan, there have been various controversial issues that are still subject to
ongoing resolution under the Association Agreement. Moreover, Russia's gross interference in
the internal affairs of Ukraine after the signing of the last Association Agreement with the EU
was also a decisive factor for Baku's decision - it was perceived as a warning signal to
Azerbaijan. From Baku's perspective, the threat of Russian interference posed a greater risk than
the potential benefit from an understanding agreement with the EU [Bolgova, 2019, p. 120-122].
Another specific feature of GUAM is that its participants are not full members of the EU
and at the same time are not part of the EAEU: they cooperate with each other within the
framework of GUAM. In the EaP program between these states, there is also internal integration
within the framework of the union itself. Armenia and Belarus are focused on integration within
the framework of the Eurasian integration trend, joining the EAEU economic union. Moreover,
Belarus is a “Union State” with the Russian Federation, i.e. unlike Armenia, it is in a closer
"link" with the Russian Federation. It is also worth noting that in 2020 Belarus made a decision
to reduce its participation in Eastern Partnership to the expert level, citing as an argument the
EU's politicized approach to the events taking place after the presidential elections in Belarus,
including the imposition of sanctions by EU.
Armenia, while adhering to complementarism in foreign policy for a long time, after the
end of the Second Karabakh War, plans to strengthen further integration with Russia within the
EAEU, since it is strongly dependent on Russia in terms of economy [Yılmaz and Yorulmaz,
2021, p.165]. In the context of the formation of a new geopolitical situation in the region
following the results of the Second Karabakh War and taking into account establishment of new
transport corridors between Azerbaijan and Armenia in the future, which may contribute to the
growth of integration between the three republics, the active involvement of the European Union
in this process in order to prevent the potential increase in Russia's influence and Turkey in the
region seems more appropriate. As already noted, the BSEC Economic Union includes not only
all EaP countries, with the exception of Belarus, but also the EAEU member Russian Federation,
EU members - Bulgaria, Greece and Romania, EU candidate countries - Albania, Serbia and
Turkey, as well as associate members - Georgia, Moldova and Ukraine. The mixed composition
of BSEC distinguishes it from other integration unions. One of the main directions of the BSEC
policy is the maintenance of mutually beneficial relations with the EU in such areas as energy,
science and technology, transport, agriculture, etc.[Lyubcheva, 2010,p.9-11]. It should also be
noted that important economic projects in the Black Sea region can serve as an incentive for the
formation of multilateral cooperation between the EU, EAEU and BSEC.
Indicators
EaP ЕU ЕАEU BSEC GUAM ECO
Thou. sq. 1 031 4 476 20 260 19 318 794,0 7 853
Тerritory km
% 100 434 1 965 1 873 77 761
Million 73,2 513,5 181,8 341,0 60,7 504,7
Population people
% 100 701 248 465 17 689
Billions.$ 1 038 20 838 4 825 8 383 807,4 5 526
GDP(PPP)
% 100 2 007 465 807 78 532
Conclusion
To sum up, it can be stated, that after a radical transformation of integration processes in
the geo-economic space of Eurasia, the EU as a main integration union has observable
strengthened and continues to strengthen its geostrategic positions, implementing a policy of
enlargement to the East through the creation of the EaP program. Russia, in turn, by establishing a
regional economic union - EAEU, has formed its main integration trend on the Eurasian continent
as opposed to the EU and is trying to impede the process of integration of all EaP member
countries into the EU structures. BSEC has the potential to become one of the leading integration
unions in the Eurasian space in the coming years. GUAM, as a sub-regional union, cannot be
www.informa.az 51
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
considered as the main integration union, but at the same time it has strategic importance for both
the EU and the EAEU, which are making active efforts to involve the GUAM member states in
their alliances.
References
Bajkov, A.A. i dr. (2014), Megatrendy: Osnovnye traektorii jevoljucii mirovogo porjadka v XXI
veke. Uchebnik [Megatrends: The main trajectories of the evolution of the world order in
the 21st century. Textbook], Aspekt-press, Moskva, Russia.
Barth, C., Bijsmans, P. (2018), “The Maastricht Treaty and Public Debates about European
Integration: the Emergence of a European Public Sphere?” Journal of Contemporary
European Studies, vol. 26, No. 2, pp. 215-231.
Bolgova, I. (2019), “"Eastern Partnership" after the Ukrainian crisis: the value of stability or stable
values?” Sovremennaja Evropa, vol. 7, pp. 115-123.
BSEC (2021). The Black Sea Economic Cooperation. http://www.bsec-organization.org/.
Accessed: May, 2021.
ECO (2021). Economic Cooperation Organization (ECO). http://www.eco.int/. Accessed: May,
2021.
EEU (2021). The Eurasian Economic Union. http://www.eaeunion.org/?lang=en. Accessed: May,
2021.
ENP (2021). European Neighbourhood Policy And Enlargement Negotiations. https://ec.europa.
eu/neighbour hood-enlargement/neighbourhood/eastern-partnershipen. Accessed: May,
2021.
GUAM (2021). Organization for Democracy and Economic Development-GUAM. https://guam-
organization.org/en/. Accessed: May, 2021.
Hajizada, M., Marciacq, F. (2013), “New regionalism in Europe’s Black Sea Region: the EU,
BSEC and changing practices of regionalism”, East European Politics, vol. 29, No. 3, pp.
305-327.Shemjatenkov, V.G. (2003), Evropejskaja Integracija. Uchebnoe posobie
[European Integration. Textbook], Mezhdunarodnye otnoshenija, Moskva, Russia.
Ismailov, E., Papava, V. (2010). Rethinking Central Eurasia, Central Asia-Caucasus Institute,
Washington, USA.
Ismailov, E., Papava, V. (2006), The Central Caucasus: Essays on Geopolitical Economy,
CA&CC Press, Stockholm, Sweden.
Kolodko, G. (2010), “Great transformations”, Vek globalizacii, vol. 2, pp. 69-77.
Lyubcheva, M. (2010), “The Black Sea Region in EU Policies”, Black Sea Institute, Seine-Port,
France, available at: https://library.fes.de/pdf-files/bueros/sofia/07769.pdf. Accessed: 6
April 2021.
Muzaffarli (Imanov), N. (2008), “Politico-economic complementarity and compatibility between
GUAM member states”, Central Asia and the Caucasus, vol. 3-4, pp. 14-34.
RCIA (2019). Russian Council on International Affairs, “BSEC operates at the junction of the EU
and the EAEU”. https://russiancouncil.ru/analytics-and-comments/ analytics/oches-
funktsioni ruet-na-styke-eaes-i-evrosoyuza/. Accessed: 2 April 2021.
Rotaru, V. (2018), Russia, the EU and Eastern Partnership: Building Bridges or Digging
Trenches? (Soviet and Post-Soviet Politics and Society), Verlag, Stuttgart, Germany.
Rouet, G., Pascariu, G. (2019), Resilience and the EU’s Eastern Neighbourhood countries. From
Theoretical Concepts to a Normative Agenda, Palgrave Macmillan, Cham, Switzerland.
Saburov, E.F., Shevcova, L.F., Kljamkin, I.M. (2019), Put' v Evropu [Way to Europe], Novoe
izdatel'stvo, Moskva, Russia.
Yılmaz Serdar, Yorulmaz Murat. (February, 2021).The Changing Perspectives and “ New”
Geopolitics of the Caucasus in the 21st Century, Ankara.
World Bank (2021). World Bank Group. https://data.worldbank.org/. Accessed: May, 2021.
Zvjagel'skaja, I.D. (2019), Blizhnij Vostok i Central'naja Azija: global'nye trendy v regional'nom
ispolnenii [Middle East and Central Asia: Global Trends in Regional Performance], Aspekt
Press, Moskva, Russia.
www.informa.az 53
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Emin Mammad-zadeh
PhD in economics, associate Professor, leading research fellow,
Institute of economics of ANAS. Azerbaijan
E-mail: [email protected]
https://orcid.org/0000-0001-6420-5206
Abstract. The article discusses the problems of the development of the national
innovation system. A comparative analysis of the foreign experience of an inno-
vative economy is carried out. A detailed study of an innovative economy based
on the "Euroatlantic", "East Asian", "Alternative" model and the model "Triple
Spiral". The article pays special attention to the comparative analysis of the
export of innovative high-tech products in Azerbaijan and abroad. During the
analysis, the methods of correlation and regression analysis of mathematical
statistics have been used. These methods have been applied using MS Excel
program. The official reporting materials of the World Bank, the World Intel-
lectual Property Organization, as well as the State Statistics Committee of
Azerbaijan, have been used. According to the results conducted in the regression
and correlation analysis, specific proposals to increase the export of innovative
products in Azerbaijan are given.
Keywords: national innovation system, innovative product, export, regression
model, correlation coefficient, high technologies.
www.informa.az 55
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Giriş / Introduction
Milli iqtisadiyyat üzrə innovasiya prosesin aktivləşdirməsi qlobal iqtisadi sistemin bir sıra
inkişaf meylləri və problemləri ilə əlaqələndirilir. Müasir şəraitdə əlavə dəyərin yaradılmasında
məlumat və informasiya texnologiyalarının töhfəsinin davamlı artması müşahidə olunur:
şirkətlərin ümumi aktivlərinin strukturunda qeyri-maddi aktivlərin payının artması; qlobal
rəqabətin gücləndirilməsi; Asiya və Latın Amerikasında yeni dünya iqtisadi inkişaf mərkəzlərinin
yaranması; enerji maneələrini aradan qaldırması ehtiyacı; ətraf mühit amillərinin dövlətlərin
iqtisadi inkişafına təsirinin gücləndirilməsi. Nəhayət, gözlənilən texnoloji dəyişikliklərin,
biotexnologiya, kompüter elmləri, nano texnologiyaları, o cümlədən səhiyyə və digər sahələr də
daxil olmaqla ən son nailiyyətlərin istifadəsinin yeni dalğası.
Son illərdə Azərbaycanda Milli İnnovasiya Sisteminin (MİS) inkişafında dövlət
tədbirlərin aprılmasını qeyd etmək istəyərdim. Məsələn, 2009-cü ildə Azərbaycan
Respublikasında “Xüsusi iqtisadi zonalar haqqında” qanunun qəbul olunmasını bu istiqamətdə
vacib adım kimi vurğulamaq olar. Xüsusilə, ölkə bölgələrində sənaye və aqrar şəhərciklərin
(parkların) yaradılması yolunda daha gözəçarpan fəaliyyət müşahidə olunmuşdur. Eyni zamanda,
xarici investisiyaların milli iqtisadiyyatın (xüsuslilə, son Vətən müharibəsindən sonra azad
olunmuş torpaqlarda) iqtisadi bölgələrində yatırılması imkanları xeyli artmışdır.
Lakin hələ Azərbaycanda MİS-in səmərəli fəaliyyət göstərməsi barədə danışmaq tezdir.
Statistik məlumatlardan ölkədə sahibkarlıq subyektlərin innovasiya fəallığının artması barədə
təsdiqləyici faktlar almaq mümkün deyil. Məsələn, 2019-cu ildə sənayedə ümumi məhsulun
həcmində ixrac olunan innovasiya məhsulun xüsusi çəkisi ancaq 0.12 % təşkil etmişdir. Halbuki,
inkişaf etmiş Qərb ölkələrində bu göstərici 30-40%, qardaş Türkiyədə isə 2% təşkil etmişdir
(WBOD, 2021). Bununla əlaqədar, müəllifin fikrinə görə, MİS-in inkişafı sahəsində dünya
təcrübəsini və müəssisələrin innovasiya fəallığına və innovasiyalı məhsulun istehsalına təsir edən
amilləri daha dərindən tədqiq etmək lazımdır.
Ədəbiyyatların təhlili
İnnovasiyalı iqtisadiyyatın inkişafı və onun qiymətləndirilməsi məsələləri ilə bağlı
2 22
1
3 19 20 21 13
11
4 13 12
10
14
8 9
15
5
16
17
6 18
7
24
23
2 3 4 5 6 7
8 9 10 11 12
13 14
15 16
17 18
19 20
21 22
23 24
25 26
27 28
29 30
31 32
33 34
35 36
37 38
39 40
D
C
B
A
41 42
43
Contents
Introduction..................................................................... 7 Maintenance................................................................. 12
Introduction
Product description Intended use
The product is a pedestrian-controlled rotary lawn Use the product to cut grass in private gardens. Do not
mower that uses BioClip to cut the grass into fertilizer. use the product for other tasks.
Product overview
(Fig. 1)
1. Handle / handlebar (Fig. 5) Keep persons and animals at a safe
2. Engine brake handle distance from the work area.
3. Drive lever (Fig. 6) Stop the engine and remove the ignition
4. Starter rope handle cable before repairs or maintenance.
5. Oil cap
(Fig. 7) Warning: Keep hands and feet away from
6. Belt guard
rotating parts.
7. Muffler
8. Spark plug (Fig. 8) Warning: Keep hands and feet away from
the rotating blade.
9. Belt guard
10. Fuel tank (Fig. 9) This product is in accordance with
11. Lever for angle adjustment of the handle applicable EC directives.
12. Vibration damping system (Fig. 10) Noise emission to the environment
13. Clutch wire adjustment according to the European Community’s
14. Lower handle Directive. The product’s emission is
15. Cutting height lever specified in the Technical data chapter and
on the label.
16. Fuel valve
17. Air filter (Fig. 11) Scannable code.
18. Cutting cover
Note: Other symbols/decals on the product refer to
19. Spring washer
certification requirements for some commercial areas.
20. Blade bolt
21. Blade
Decal on the product, for Australia and New
22. Blade support
Zealand only
23. Mulch plug
24. Operator's manual (Fig. 12)
Keep hands and feet away from the rotating blade.
Symbols on the product
(Fig. 2) WARNING: Careless or incorrect use can Euro V Emissions
result in injury or death to the operator or
others.
WARNING: Tampering with the engine voids
(Fig. 3) Please read the operator's manual carefully the EU type-approval of this product.
and make sure that you understand the
instructions before use.
Product liability
(Fig. 4) Look out for thrown objects and ricochets.
As referred to in the product liability laws, we are not
liable for damages that our product causes if:
741 - 003 - 7
• the product is incorrectly repaired. • the product has an accessory that is not from the
• the product is repaired with parts that are not from manufacturer or not approved by the manufacturer.
the manufacturer or not approved by the • the product is not repaired at an approved service
manufacturer. center or by an approved authority.
Safety
Safety definitions • Always monitor a person, with decreased physical
capacity or mental capacity, that uses the product. A
Warnings, cautions and notes are used to point out responsible adult must be there at all times.
specially important parts of the manual. • Do not use the product if you are tired, ill, or under
the influence of alcohol, drugs or medicine. This has
WARNING: Used if there is a risk of injury or a negative effect on your vision, alertness,
death for the operator or bystanders if the coordination and judgment.
instructions in the manual are not obeyed.
• Do not use the product if it is defective.
• Do not change this product or use it if it is possible
CAUTION: Used if there is a risk of damage that it has been changed by others.
to the product, other materials or the
adjacent area if the instructions in the Work area safety
manual are not obeyed.
8 741 - 003 -
• Never start the engine in a closed space or near • Use hearing protection if the noise level is higher
flammable material. The exhaust fumes from the than 85 dB.
engine are hot and can contain sparks which can • Use heavy-duty slip-resistant boots or shoes. Do not
start a fire. use open shoes or go with bare feet.
• Do not operate the product unless the blade and all • Use heavy, long pants.
covers are attached correctly. An incorrectly • Use protective gloves when necessary, for example
attached blade can come loose and cause personal when you attach, examine or clean the cutting
injury. equipment.
• Make sure that the blade does not hit objects such
as stones and roots. This can do damage to the Safety devices on the product
blade and bend the engine shaft. A bent axle causes
heavy vibration and a very high risk that the blade
becomes loose. WARNING: Read the warning instructions
• If the blade hits an object or if vibrations occur, stop that follow before you use the product.
the product immediately. Disconnect the ignition
cable from the spark plug. Examine the product for • Do not use a product with defective safety devices.
damages. Repair damages or let an authorised • Do a check of the safety devices regularly. If the
service agent do the repair. safety devices are defective, speak to your
• Never attach the engine brake handle permanently Husqvarna service agent.
to the handle when the engine is started.
• Put the product on a stable, flat surface and start it. To do a check of the cutting cover
Make sure that the blade does not hit the ground or
The cutting cover decreases vibrations in the product
other objects.
and decreases the risk of injury from the blade.
• Always stay behind the product when you operate it.
• Let all the wheels stay on the ground and keep 2 • Examine the cutting cover to make sure that there
hands on the handle when you operate the product. are no damages such as cracks.
Keep your hands and feet away from the rotating
blades. To do a check of the belt guard
• Do not tilt the product when the engine is started. The belt guard decreases the risk of injury and makes
• Be careful when you pull the product rearward. sure that a broken drive belt does not eject.
• Never lift up the product when the engine is started. • Make sure that the belt guard does not have
If you must lift the product, first stop the engine and damages and that it is correctly attached. (Fig. 13)
disconnect the ignition cable from the spark plug.
• Do not walk rearward when you operate the product. Engine brake handle
• Stop the engine when you move across areas
without grass, for example paths made of gravel, The engine brake handle stops the engine. When the
stone and asphalt. engine brake handle is released, the engine stops.
• Do not run with the product when the engine is To do an inspection of the engine brake, start the engine
started. Always walk when you operate the product. and then release the engine brake handle. If the engine
• Stop the engine before you change the cutting does not stop in 3 seconds, let an approved Husqvarna
height. Never make adjustments with the engine service agent adjust the engine brake.
started. (Fig. 14)
• Never let the product stay out of view with the engine
started. Stop the engine and make sure that the To do a check of the vibration damping system
cutting equipment does not rotate.
WARNING: Overexposure to vibration can
Safety instructions for operation cause circulatory damage or nerve damage
to persons with decreased blood circulation.
Personal protective equipment Get medical aid if you have symptoms of
overexposure to vibration. These symptoms
include numbness, loss of feeling, tingling,
WARNING: Read the warning instructions pricking, pain, loss of strength, changes in
that follow before you use the product. skin color or condition. These symptoms
usually show in the fingers, hands or wrists.
• Personal protective equipment cannot fully prevent
injury but it decreases the degree of injury if an The vibration damping system decreases vibration in the
accident does occur. Let your dealer help you select handle and makes operation of the product easier.
the right equipment.
741 - 003 - 9
The steel tube in the handlebar and the cutting cover • Do not breathe in the fuel fumes, it can cause injury.
decrease vibration. Model LB548S e also has 4 vibration Make sure that there is a sufficient airflow.
damping units attached to the handlebar. • Do not smoke near the fuel or the engine.
• Examine the handlebar and the vibration damping • Do not put warm objects near the fuel or the engine.
units to make sure that there are no damages. (Fig. • Do not add the fuel when the engine is on.
15) • Make sure that the engine is cool before you refuel.
• Before you refuel, open the fuel tank cap slowly and
Blade support release the pressure carefully.
The blade support decreases the risk that the engine • Do not add fuel to the engine in an indoor area. Not
shaft bends. If the blade hits an object, the blade moves sufficient airflow can cause injury or death because
against the blade support. The movement causes wear of asphyxiation or carbon monoxide.
on the surface of the blade support. The wear shows • Tighten the fuel tank cap fully. If the fuel tank cap is
that the protection of the engine shaft functions not tightened, there is a risk of fire.
correctly. • Move the product a minimum of 3 m / 10 ft from the
position where you filled the tank before a start.
Muffler • Do not fill the fuel tank fully. Heat causes the fuel to
The muffler keeps the noise levels to a minimum and expand. Keep a space at the top of the fuel tank.
sends the exhaust fumes away from the operator.
Safety instructions for maintenance
Do not use the product if the muffler is missing or
defective. A defective muffler increases the noise level
and the risk of fire. WARNING: Read the warning instructions
that follow before you use the product.
WARNING: The muffler becomes very hot
during and after use and when the engine
operates at idle speed. Be careful near • The exhaust fumes from the engine contain carbon
flammable materials and/or fumes to prevent monoxide, an odourless, poisonous and very
fire. dangerous gas. Do not start the engine indoors or in
closed spaces.
• Before you do the maintenance on the product, stop
To do a check of the muffler the engine and remove the ignition cable from the
• Examine the muffler regularly to make sure that it is spark plug.
attached correctly and not damaged. • Use protective gloves when you do maintenance on
the cutting equipment. The blade is very sharp and
Fuel safety cuts can easily occur.
• Accessories and changes to the product that are not
approved by the manufacturer, can cause serious
WARNING: Read the warning instructions injury or death. Do not change the product. Always
that follow before you use the product. use accessories that are approved by the
manufacturer.
• Do not start the product if there is fuel or engine oil • If the maintenance is not done correctly and
on the product. Remove the unwanted fuel/oil and let regularly, the risk of injury and damage to the
the product dry. product increases.
• If you spill fuel on your clothing, change clothing • Only do the maintenance as given in this owner's
immediately. manual. All other servicing must be done by an
• Do not get fuel on your body, it can cause injury. If approved Husqvarna service agent.
you get fuel on your body, use soap and water to • Let an approved Husqvarna service agent do
remove the fuel. servicing on the product regularly.
• Do not start the product if the engine has a leak. • Replace damaged, worn or broken parts.
Examine the engine for leaks regularly.
• Be careful with fuel. Fuel is flammable and the fumes
are explosive and can cause injuries or death.
10 741 - 003 -
Assembly
Introduction 3. Attach the washer and the handle nut. (Fig. 16)
4. Turn the handle to the side for a good operation
WARNING: Before you assemble the position when you operate the product near a wall.
product, you must read and understand the (Fig. 17)
safety chapter. 5. Turn the adjustment wheels on the chassis to adjust
the handle vertically. (Fig. 18)
WARNING: Remove the spark plug cable
from the spark plug before you assemble the
To assemble the mulch plug
product. 1. Tilt the product rearward with the spark plug up.
2. Put the pins of the mulch plug into the holes from the
To assemble and adjust the handle inner side of the cutting cover. (Fig. 19)
1. Remove the handle nut and the washer from the 3. Attach the screws for the mulch plug from the outer
plate on the upper handle. side of the cutting cover. (Fig. 20)
2. Put the upper handle in position on top of the lower
handle.
Operation
Introduction 4. Fill the oil tank and do a check of the oil level. See
To do a check of the oil level on page 14.
WARNING: Before you operate the product,
you must read and understand the safety
To fill fuel
chapter. If available, use low-emission/alkylate gasoline. If low-
emission/alkylate gasoline is not available, use good
quality unleaded gasoline or leaded gasoline with octane
Husqvarna Connect number not less than 90.
Husqvarna Connect is a free app for your mobile device.
The Husqvarna Connect app gives extended functions CAUTION: Do not use gasoline with an
for your Husqvarna product: octane number less than 90 RON (87 AKI).
This can cause damage to the product.
• Extended product information.
• Information about, and help with, product parts and
1. Open the fuel tank cap slowly to release the
servicing.
pressure.
To start to use Husqvarna Connect 2. Fill slowly with a fuel can. If you spill fuel, remove it
with a cloth and let remaining fuel dry off.
1. Download the Husqvarna Connect app on your
mobile device. 3. Clean the area around the fuel tank cap.
2. Register in the Husqvarna Connect app. 4. Tighten the fuel tank cap fully. If the fuel tank cap is
not tightened, there is a risk of fire.
3. Do the instruction steps in the Husqvarna Connect
app to connect and register the product. 5. Move the product a minimum of 3 m (10 ft) from the
position where you filled the tank before a start.
Before you operate the product
To set the cutting height
1. Read the operator's manual carefully and make sure
that you understand the instructions. The cutting height can be adjusted in 6 levels.
2. Examine the cutting equipment to make sure that it 1. Move the cutting height lever forward to increase the
is correctly attached and adjusted. See To examine cutting height.
the cutting equipment on page 14. 2. Move the cutting height lever rearward to decrease
3. Fill the fuel tank. See To fill fuel on page 11. the cutting height.
741 - 003 - 11
• Before you pull the product rearward, disengage the
CAUTION: Do not set the cutting height too
drive and push the product forward approximately
low. The blades can hit the ground if the
10 cm.
surface of the lawn is not level.
• Release the engine brake handle a small distance to
disengage the drive, for example when you go near
To start the product an obstacle.
1. Make sure that the ignition cable is connected to the
spark plug.
To stop the product
2. Open the fuel valve. (Fig. 21) • To stop the drive only, release the engine brake
handle a small distance.
3. Stay behind the product.
• To stop the engine, release the engine brake handle
4. Hold the engine brake handle against the handlebar. fully.
(Fig. 22) • Close the fuel valve. (Fig. 24)
5. Hold the starter rope handle with your right hand.
6. Slowly pull out the starter rope until you feel some
To get a good result
resistance. • Always use a sharp blade. A blunt blade gives an
7. Pull with force to start the engine. irregular result and the cut surface of the grass
becomes yellow. A sharp blade also uses less
energy than a blunt blade.
WARNING: Do not twist the starter rope • Do not cut more than ⅓ of the length of the grass.
around your hand. Cut first with the cutting height set high. Examine the
result and lower the cutting height to an applicable
level. If the grass is very long, drive slowly and cut 2
CAUTION: Do not extend the starter rope times if necessary.
fully. Do not release the starter rope handle
• Cut in different directions each time to prevent
when the starter rope is extended.
stripes in the lawn.
Maintenance
Introduction Maintenance schedule
The maintenance intervals are calculated from daily use
WARNING: Before you do maintenance, you
of the product. The intervals change if the product is not
must read and understand the safety
used daily.
chapter.
For maintenance identified with * see instructions in
For all servicing and repair work on the product, special Safety devices on the product on page 9.
training is necessary. We guarantee the availability of
professional repairs and servicing. If your dealer is not a
service agent, speak to them for information about the
nearest service agent.
Do a general inspection X
12 741 - 003 -
Maintenance Daily Weekly Monthly
Replace the oil (the first time after 5 h use, then after each 25 h use and
X
yearly)
To do a general inspection 4. Remove the wheel bolt and remove the wheel. (Fig.
27)
• Make sure that all nuts and screws on the product
5. Remove the drive belt from the belt pulleys.
are tightened correctly.
6. Make sure that the belt pulleys move easily on the
To clean the product externally axle.
• Use a brush to remove leaves, grass and dirt. 7. If it is necessary, spray penetrating oil between and
behind the belt pulleys and lubricate the axle.
• Make sure that the air intake on the top of the engine
is not blocked. 8. Install a new drive belt and attach it correctly at the
• Do not use a high pressure washer to clean the ball bearing before you adjust the drive belt. (Fig. 28)
product. 9. Move the ball bearing up or down to adjust the drive
• If you use water to clean the product, do not flush belt. (Fig. 29)
water directly on the engine.
Note: A new drive belt becomes longer after use.
To clean the inner surface of the cutting Adjust the drive belt again after some hours of
operation.
cover
10. Attach the belt guard.
1. Put the product on its side with the muffler down.
11. Operate the product to make sure that the drive belt
CAUTION: If the product is put with the is correctly installed and adjusted.
air filter down, the engine can become
damaged. To replace and adjust the center belt
2. Hose down the inner surface of the cutting cover 1. Remove the blade.
with water.
Note: This step is not necessary when you only
To examine the drive belt and clean the adjust the center belt.
To replace and adjust the drive belt 4. Move the gear forward or rearward to adjust the
center belt. (Fig. 31)
1. Remove the 4 screws on the belt guard and remove
5. Use a hook scale to examine the tension of the
the belt guard. (Fig. 25)
center belt. The belt has the correct tension when it
2. Put a flat screwdriver between the hubcap and the can move 6–10 mm in the center. That is equal to a
wheel on the right front wheel of the product. pull of 3 kg. (Fig. 32)
3. Twist the screwdriver carefully to remove the
hubcap.
741 - 003 - 13
6. Tighten the adjustment screws fully with a torque of 11. Start the product to do a test of the blade. If the
3 Nm. blade is not correctly attached, there is vibration in
7. Operate the product to make sure that the drive belt the product or the cutting result is unsatisfactory.
is correctly installed and adjusted.
To do a check of the oil level
To examine the cutting equipment
CAUTION: A too low oil level can do
WARNING: To prevent accidental start damage to the engine. Do a check of the oil
remove the ignition cable from the spark level before you start the product.
plug.
1. Put the product on level ground.
WARNING: Use protective gloves when you 2. Close the fuel valve.
do maintenance on the cutting equipment. 3. Remove the oil tank cap with the attached dipstick.
The blade is very sharp and cuts can easily 4. Clean the oil from the dipstick.
occur.
5. Put the dipstick into the oil tank but do not tighten the
oil tank cap.
1. Examine the cutting equipment for damage or
cracks. Always replace a damaged cutting 6. Remove the dipstick.
equipment. 7. Examine the oil level on the dipstick.
2. Look at the blade to see if it is damaged or blunt. 8. If the oil level is low, fill with engine oil and do a
check of the oil level again. The oil level is correct
Note: It is necessary to balance the blade after it is when it is at the top mark on the dipstick.
sharpened. Let a service center sharpen, replace and
balance the blade. If you hit an obstacle that causes the To replace the engine oil
product to stop, replace the damaged blade. Let the
service center estimate if the blade can be sharpened or WARNING: Engine oil is very hot directly
must be replaced. after the engine is stopped. Let the engine
become cool before you drain the engine oil.
To replace the blade If you spill engine oil on your skin, clean with
soap and water.
1. Lock the blade with a block of wood. (Fig. 33)
2. Remove the blade bolt, the spring washer and the 1. Operate the product until the fuel tank is empty.
blade. (Fig. 34) 2. Remove the ignition cable from the spark plug.
3. Examine the blade support and blade bolt for 3. Remove the oil tank cap.
damages.
4. Put a container below the product to collect the
a) If you replace the blade or the blade support, engine oil in.
also replace the blade bolt, the spring washer
and the friction washer. 5. Tilt the product to drain the engine oil from the oil
tank.
4. Examine the engine shaft to make sure that it is not
bent. 6. Fill with new engine oil of the type recommended in
Technical data on page 15.
5. When you attach the new blade, make sure that the
bent ends point in the direction of the cutting cover. 7. Do a check of the oil level. Refer to To do a check of
(Fig. 35) the oil level on page 14.
6. Put the friction washer and the blade against the To clean the air filter
blade support. (Fig. 36)
7. Make sure that the blade aligns with the center of the CAUTION: Do not operate the engine
engine shaft. (Fig. 37) without an air filter attached or if the air filter
is dirty.
8. Lock the blade with a block of wood. (Fig. 38)
9. Attach the spring washer and tighten the bolt with a
torque of 80 Nm. (Fig. 39) CAUTION: Replace the air filter if it cannot
be fully cleaned or if it is damaged. A
10. Pull the blade around by hand and make sure that it
defective air filter causes damage to the
turns freely.
engine.
WARNING: Use protective gloves. The
blade is very sharp and cuts can easily 1. Push the latch tabs (A), remove the air filter cover
occur. (B) and remove the air filter (C). (Fig. 40)
14 741 - 003 -
2. Hit the air filter against a hard surface or blow a) Make sure that the idle speed is correctly
compressed air through the air filter from the clean adjusted.
side of the air filter. b) Make sure that the fuel mixture is correct.
c) Make sure that the air filter is clean.
CAUTION: Do not use a brush to
• If the spark plug is dirty, clean it and make sure that
remove dirt as this pushes the dirt into
the electrode gap is correct, refer to Technical data
the air filter.
on page 15. (Fig. 41)
3. Clean the air filter holder (D) and the air filter cover • Replace the spark plug if it is necessary.
with a moist cloth.
To examine the fuel system
• Examine the fuel tank cap and the seal for the fuel
CAUTION: Make sure that no dirt goes
tank cap to make sure that there are no damages.
into the air duct (E).
• Examine the fuel hose to make sure that there are
4. Install the air filter. Make sure that the air filter fully no leaks. If the fuel hose is damaged, let a service
seals against the air filter holder. agent replace it.
5. Install the air filter cover with the bottom tabs first.
To adjust the clutch wire
To examine the spark plug If the drive feels slow, it is necessary to adjust the clutch
wire.
CAUTION: Always use the recommended
spark plug type. Incorrect spark plug type • Turn the adjuster screw. (Fig. 42)
can cause damage to the product. The clutch wire is correctly adjusted when the clutch
wire bracket aligns with the nut.
• Examine the spark plug if the engine is low on (Fig. 43)
power, is not easy to start or does not operate
correctly at idle speed.
• To decrease the risk of unwanted material on the
spark plug electrodes, obey these instructions:
Technical data
Technical data
LB448S LB548S e
Engine
741 - 003 - 15
LB448S LB548S e
Ignition system
Weight
Noise emissions 3
Sound levels 4
Cutting equipment
Drive
1 The power rating of the engine indicated is the average net output (at specified rpm) of a typical production
engine for the engine model measured to SAE standard J1349/ISO1585. Mass production engines may differ
from this value. Actual power output for the engine installed on the final product will depend on the operating
speed, environmental conditions and other values.
2 Use engine oil of quality SG–SH. See the viscosity chart in the engine manufacturer’s manual and select the
best viscosity based on the expected outside temperature.
3 Noise emissions in the environment measured as sound power (LWA) in conformity with EC directive
2000/14/EC.
4 Noise pressure level according to ISO 5395. Reported data for noise pressure level has a typical statistical
dispersion (standard deviation) of 1.2 dB (A).
5 Vibration level according to ISO 5395. Reported data for vibration level has a typical statistical dispersion
(standard deviation) of 0.2 m/s2.
16 741 - 003 -
EC Declaration of Conformity
EC Declaration of Conformity
Husqvarna AB, SE-561 82 Huskvarna, Sweden, tel:
+46-36-146500, declares that the lawn mowers
Husqvarna LB548S e and LB448S from the serial
numbers 2018xxxxxxx and onwards comply with the
requirements of the COUNCIL’S DIRECTIVE:
• of May 17, 2006 ”relating to machinery” 2006/42/EC
• of February 26, 2014 ”relating to electromagnetic
compatibility” 2014/30/EU
• of May 8, 2000 ”relating to the noise emissions in the
environment” 2000/14/EC
Information relating to noise emissions, see Technical
data.
The following standards have been applied:
EN ISO 5395-1, EN ISO 5395-2, EN ISO 5395-2 Amd1,
EN ISO 5395-2 Amd 2, EN 55012
If not otherwise stated, the above listed standards are
the latest published versions.
Notified body: 0404, RISE SMP Svensk Maskinprovning
AB, Box 7035, SE-750 07 Uppsala has issued reports
regarding the assessment of conformity according to
annex VI of the COUNCIL’S DIRECTIVE of May 8,
2000 ”relating to the noise emissions in the
environment” 2000/14/EC.
The certificate has the number: 01/901/309, 01/901/312
Huskvarna, 2018-10-31
741 - 003 - 17
Содержание
Въведение................................................................... 18 Поддръжка...................................................................24
Въведение
Описание на продукта Предназначение
Продуктът е пешеходна ротационна косачка, която Използвайте продукта, за да косите трева в частни
използва BioClip за нарязване на тревата и градини. Не използвайте продукта за други задачи.
превръщането й в тор.
18 741 - 003 -
Емисии Euro V • продуктът е неправилно ремонтиран.
• продуктът е ремонтиран с части, които не са от
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Намесата в производителя или не са одобрени от
двигателя прави невалидно ЕС производителя.
одобрението на тип на този продукт. • продуктът има принадлежност, която не е от
производителя или не е одобрена от
производителя.
Отговорност за продукта
• продуктът не е ремонтиран в одобрен сервизен
Както е посочено в законите за отговорност за център или от одобрен орган.
вреди, причинени от стоки, ние не носим отговорност
за щети, причинени от нашия продукт, ако:
Безопасност
Дефиниции за безопасност • Имайте предвид, че операторът носи отговорност
за нещастни случаи, включващи други хора или
Предупреждения, знаци за внимание и бележки се тяхното имущество.
използват за указване на особено важни части на • Поддържайте продукта чист. Уверете се, че
инструкцията. разчитате ясно знаците и стикерите.
• Не позволявайте на когото и да е да работи с
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Използва се, ако
продукта, докато не се уверите, че е прочел и
има опасност от нараняване или смърт за
разбрал съдържанието на инструкцията за
оператора или за околните, ако не се
експлоатация.
спазват инструкциите в ръководството.
• Не позволявайте на деца да работят с продукта.
• Дръжте децата далеч от работната зона. През
ВНИМАНИЕ: Използва се, ако има цялото време трябва да присъства отговорен
опасност от повреждане на машината, възрастен.
други материали или съседната зона, ако
• Не позволявайте на лица, които не са запознати с
не се спазват инструкциите в
инструкциите, да работят с продукта.
ръководството.
• Винаги наблюдавайте лица с намален физически
или умствен капацитет, които използват
Забележка: Използва се за предоставяне на повече продукта. През цялото време трябва да
информация, която е необходима в дадена ситуация. присъства отговорен възрастен.
• Не използвайте продукта, ако сте уморени, болни
Общи инструкции за безопасност или под въздействието на алкохол, наркотици
или лекарства. Това състояние оказва
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Прочетете отрицателно въздействие върху Вашето зрение,
следващите предупредителни указания, бдителност, координация и преценка.
преди да използвате машината. • Не използвайте продукта, ако е неизправен.
• Не променяйте този продукт или не го
• Този продукт е опасен, ако се използва използвайте, ако има вероятност той да е бил
неправилно или ако не сте внимателни. променен от друг.
Неспазването на инструкциите за безопасност
Безопасност на работната област
може да доведе до нараняване или смърт.
• Тази машина създава електромагнитно поле по ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Прочетете
време на работа. При някои условия това поле следващите предупредителни указания,
може да интерферира с активни или пасивни преди да използвате машината.
медицински имплантанти. За да намалите риска
от тежко или смъртоносно нараняване, ние
• Отстранете препятствия като клони, пръчки и
препоръчваме лицата с медицински импланти да
камъни от работната зона, преди да използвате
говорят с лекаря си и производителя на
продукта.
медицинския имплант, преди да започнат да
работят с тази машина. • Обектите, които се удрят в режещото
оборудване, могат да бъдат изхвърлени и да
• Винаги бъдете внимателни и подхождайте
причинят нараняване на лицата и щети на
разумно. Ако не сте сигурни как да работите с
предметите. Дръжте страничните наблюдатели и
продукта при специална ситуация, спрете и се
животните на безопасно разстояние от продукта.
обърнете към Вашия дилър на Husqvarna,преди
да продължите. • Никога не използвайте продукта в лошо време –
например при мъгла, дъжд, силни ветрове, много
741 - 003 - 19
силен студ и риск от мълнии. Използването на ножът не се допира в земята или в други
продукта в лошо време или върху влажни или предмети.
мокри терени е изморително. Лошото време • Винаги стойте зад продукта, когато го
може да създаде опасни условия, като например използвате.
хлъзгави повърхности. • Всички колела трябва да бъдат на земята и да
• Внимавайте за лица, предмети и ситуации, които държите дръжката с 2 ръце, когато работите с
могат да са причина за намаляване на продукта. Дръжте ръцете и краката си далеч от
безопасната работа на продукта. въртящите се остриета.
• Внимавайте за препятствия като корени, камъни, • Не накланяйте продукта при стартиран двигател.
клони, ями и канавки. Дългата трева може да • Бъдете внимателни, когато дърпате продукта
крие препятствия. назад.
• Косенето на трева на склон може да бъде • Никога не повдигайте продукта при стартиран
опасно. Не работете с продукта, когато наклонът двигател. Ако се налага да вдигнете продукта,
на повърхността е повече от 15°. първо спрете двигателя и изключете
• Използвайте продукта напречно на склона. Не се запалителния кабел от запалителната свещ.
движете нагоре и надолу. • Не се движете назад при работа с продукта.
• Внимавайте, когато преминавате покрай закриват • Спрете двигателя, когато преминавате през
ъгли и предмети, които скриват зрителното Ви области без трева, например пътеки от чакъл,
поле. камък или асфалт.
Безопасност при работа • Не тичайте с продукта, когато двигателят работи.
Винаги ходете, когато работите с продукта.
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Прочетете • Спрете двигателя, преди да промените
следващите предупредителни указания, височината на рязане. Никога не регулирайте при
преди да използвате машината. стартиран двигател.
• Никога не оставяйте продукта без надзор, когато
• Използвайте този продукт само за косене на двигателят работи. Спрете двигателя и се
морави. Не се допуска използването му за други уверете, че режещото оборудване не се върти.
цели.
• Използвайте лични предпазни средства. Вижте Инструкции за безопасност за
Лични предпазни средства на страница 20. работа
• Уверете се, че знаете как бързо да спрете
двигателя при аварийна ситуация. Лични предпазни средства
• Никога не стартирайте двигателя в затворено
пространство или близо до запалими материали. ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Прочетете
Отработените газове от двигателя са горещи и следващите предупредителни указания,
могат да съдържат искри, които да предизвикат преди да използвате машината.
пожар.
• Не работете с продукта, докато ножът и всички • Личните предпазни средства не изключват
капаци не се монтират правилно. Неправилно изцяло риска от нараняване, но намаляват
монтираният нож може да се разхлаби и да степента на нараняването при злополука. Нека
причини телесна повреда. вашият дилър Ви помогне да изберете
подходящото оборудване.
• Уверете се, че ножът няма да се удря в обекти,
като например камъни и корени. Това може да • Използвайте антифони, ако нивото на шума е по-
доведе до повреда на ножа и до огъване на високо от 85 dB.
двусекционния вал на двигателя. Огънатата ос • Носете ботуши или обувки, устойчиви на
предизвиква силни вибрации и има много голяма хлъзгане. Не носете отворени обувки и не ходете
опасност ножът да се разхлаби. боси.
• Ако ножът се удари в някакъв обект или се • Използвайте дълги панталони от здрав плат.
получат вибрации, спрете веднага продукта. • Когато е необходимо, носете защитни ръкавици,
Изключете запалителния кабел от запалителната например, когато закрепвате, проверявате или
свещ. Проверете продукта за повреди. почиствате режещото оборудване.
Ремонтирайте повредите или потърсете
оторизиран сервиз за това. Приспособления за безопасност на
• Никога не прикрепяйте ръчката на спирачката на машината
двигателя за постоянно върху дръжката, когато
двигателят е стартиран. ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Прочетете
• Поставете продукта върху стабилна, равна следващите предупредителни указания,
повърхност и го стартирайте. Уверете се, че преди да използвате машината.
20 741 - 003 -
• Не използвайте машина с неизправни антивибрационни части, закрепени към
приспособления за безопасност. управлението.
• Проверявайте редовно приспособленията за • Проверете управлението и частите на
безопасност. Ако приспособленията за антивибрационната система, за да се уверите, че
безопасност са дефектни, говорете с Вашия няма повреди. (Фиг. 15)
сервиз Husqvarna.
Носач на нож
За проверка на капака срещу порязване
Носачът на ножа намалява опасността от огъване на
Капакът срещу порязване намалява вибрациите в двусекционния вал на двигателя. Ако ножът се удари
продукта и опасността от нараняване, причинени от в предмет, ножът се премества към носача на ножа.
острието. Движението причинява износване на повърхността
• Проверете капака срещу порязване, за да се на носача на ножа. Износването показва, че
уверите, че няма повреди, като например защитата на двусекционния вал на двигателя
пукнатини. функционира правилно.
741 - 003 - 21
• Не пушете близо до горивото или двигателя. • Отработените газове от двигателя съдържат
• Не поставяйте топли предмети близо до горивото въглероден окис – много опасен, отровен газ без
или двигателя. миризма. Не стартирайте двигателя на закрито
• Не добавяйте гориво, когато двигателят работи. или в затворени пространства.
• Уверете се, че двигателят е изстинал преди • Преди техническо обслужване на продукта
зареждане с гориво. спрете двигателя и изключете запалителния
кабел от запалителната свещ.
• Преди зареждане с гориво отворете бавно
капачката на резервоара за гориво и освободете • Носете защитни ръкавици, когато ще
внимателно налягането. изпълнявате дейности, свързани с техническото
обслужване на режещото оборудване. Ножът е
• Не добавяйте гориво към двигателя на закрито.
много остър и можете лесно да се порежете.
Недостатъчният въздушен поток може да доведе
до нараняване или смърт поради задушаване • Аксесоари и промени на продукта, които не са
или въглероден окис. одобрени от производителя, могат да доведат до
сериозно нараняване или смърт. Не правете
• Затегнете капачката на резервоара за гориво
промени по продукта. Винаги използвайте само
докрай. Ако капачката на резервоара за гориво
аксесоари, които са одобрени от производителя.
не е затегната, има риск от злополука.
• Ако техническото обслужване не се изпълнява
• Преди да включите двигателя, преместете
правилно и редовно, рискът от нараняване и
продукта най-малко на 3 m/10 ft от мястото,
повреда на продукта се увеличава.
където сте заредили резервоара.
• Изпълнявайте техническото обслужване само
• Не зареждайте резервоара за гориво догоре.
както е посочено в това ръководство на
Топлината причинява увеличаване на обема на
собственика. Всички останали сервизни дейности
горивото. Оставяйте място в горната част на
трябва да се извършват от одобрен Husqvarna
резервоара за гориво.
сервиз.
Инструкции за безопасност при • Позволете одобрен Husqvarna сервиз редовно да
обслужва продукта.
техническо обслужване • Заменете повредени, износени или счупени
части.
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Прочетете
следващите предупредителни указания,
преди да използвате машината.
Монтаж
Въведение 3. Закрепете шайбата и гайката на ръчката. (Фиг.
16)
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Преди сглобяване 4. Завъртете ръчката настрани за добра работна
на продукта трябва да прочетете и позиция, когато работите с продукта близо до
разберете главата за безопасност. стена. (Фиг. 17)
5. Завъртете колелата за регулиране върху шасито,
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Отстранете кабела за да регулирате вертикално ръчката. (Фиг. 18)
на запалителната свещ от запалителната
свещ, преди да сглобите продукта.
За монтиране на приставката за
мулчиране
За монтиране и регулиране на 1. Наклонете продукта назад, като запалителната
ръчката свещ е насочена нагоре.
2. Поставете щифтовете на приставката за
1. Отстранете гайката на ръчката и шайбата от мулчиране в отворите от вътрешната страна на
плочата върху горната ръчка. капака срещу порязване. (Фиг. 19)
2. Поставете горната ръчка на позиция отгоре 3. Закрепете винтовете за приставката за
спрямо долната ръчка. мулчиране от външната страна на капака срещу
порязване. (Фиг. 20)
ВНИМАНИЕ: Уверете се, че кабелите
не са заплетени и няма да се
повредят.
22 741 - 003 -
Операция
Въведение 1. Отворете бавно капачката на резервоара за
гориво, за да освободите налягането.
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Преди работа с 2. Заредете бавно резервоара от туба с гориво. Ако
продукта трябва да прочетете и разлеете гориво, попийте го с кърпа и оставете
разберете главата за безопасност. горивото, което остане да изсъхне.
3. Почистете областта около капачката на
Husqvarna Connect резервоара за гориво.
4. Затегнете капачката на резервоара за гориво
Husqvarna Connect е безплатно приложение за
докрай. Ако капачката на резервоара за гориво
Вашето мобилно устройство. Приложението
не е затегната, има риск от злополука.
Husqvarna Connect осигурява разширени функции за
Вашия продукт на Husqvarna: 5. Преди да включите двигателя, преместете
продукта най-малко на 3 m (10 ft) от мястото,
• Разширена продуктова информация. където сте заредили резервоара.
• Информация и помощ за частите на продукта и
сервизното обслужване. За регулиране на височината на
За да започнете да използвате Husqvarna рязане
Connect Височината на рязане може да бъде регулирана в 6
1. Изтеглете приложението Husqvarna Connect на нива.
Вашето мобилно устройство. 1. Преместете напред лоста за височина на рязане,
2. Регистрирайте се в приложението Husqvarna за да увеличите височината на рязане.
Connect. 2. Преместете назад лоста за височина на рязане,
3. Изпълнете стъпките с инструкции в за да намалите височината на рязане.
приложението Husqvarna Connect, за да
свържете и регистрирате продукта. ВНИМАНИЕ: Не настройвайте твърде
ниска височина на рязане. Ножовете
Преди да започнете работа с могат да се ударят в земята, ако
повърхността на моравата не е равна.
продукта
1. Прочетете внимателно ръководството за За стартиране на продукта
оператора и се уверете, че разбирате
инструкциите. 1. Уверете се, че запалителният кабел е свързан
към запалителната свещ.
2. Проверете режещото оборудване, за да се
уверите, че то е правилно монтирано и 2. Отворете горивния клапан. (Фиг. 21)
регулирано. Вижте За проверка на режещото 3. Останете зад продукта.
оборудване на страница 26.
4. Задръжте ръчката на спирачката на двигателя до
3. Напълнете резервоара за гориво. Вижте За управлението. (Фиг. 22)
наливане на гориво на страница 23.
5. Дръжте дръжката на стартерното въже с дясната
4. Напълнете резервоара за масло и проверете си ръка.
нивото на маслото. Вижте За проверка на нивото
6. Бавно издърпайте стартерното въже, докато
на маслото на страница 26.
почувствате някакво съпротивление.
За наливане на гориво 7. Издърпайте силно шнура, докато двигателят
запали.
Ако има наличен, използвайте нискоемисионен/
алкалитен бензин. Ако няма наличен
нискоемисионен/алкалитен бензин, използвайте ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Не навивайте
висококачествен безоловен бензин или оловен стартерното въже около ръката си.
бензин с октаново число не по-малко от 90.
741 - 003 - 23
За използването на задвижването на • Затворете горивния клапан. (Фиг. 24)
Поддръжка
Въведение График за техническо обслужване
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Преди да Интервалите за техническо обслужване са
извършите техническо обслужване, изчислени в зависимост от ежедневната употреба на
продукта. Интервалите се променят, ако продуктът
трябва да прочетете и разберете раздела
не се използва ежедневно.
за безопасност.
За техническо обслужване, маркирано със *, вижте
За всички работи по поддръжката и поправката на инструкциите в Приспособления за безопасност на
продукта е необходимо специално обучение. машината на страница 20.
Осигуряваме предлагане на професионални
ремонти и обслужване. Ако Вашият дилър не
предлага сервизно обслужване, говорете с него, за
да Ви даде информация за най-близкия сервиз.
Обща проверка X
Почистване на продукта X
Проверка на ауспуха* X
24 741 - 003 -
Поддръжка Всяка Всеки
Ежедневно
седмица месец
741 - 003 - 25
За проверка на режещото ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: Използвайте
оборудване защитни ръкавици. Ножът е много
остър и можете лесно да се порежете.
ПРЕДУПРЕЖДЕНИЕ: За
11. Стартирайте продукта, за да тествате ножа. Ако
предотвратяване на случайно стартиране
ножът не е поставен правилно, продуктът
извадете запалителния кабел от
вибрира или резултатът от косенето е
запалителната свещ.
незадоволителен.
7. Уверете се, че ножът е подравнен с центъра на 4. Поставете съд под продукта, в който да се
двусекционния вал на двигателя. (Фиг. 37) събере моторното масло.
8. Застопорете ножа с дървен блок. (Фиг. 38) 5. Наклонете продукта, за да изтече моторното
масло от резервоара за масло.
9. Поставете пружинната шайба и затегнете болта с
въртящ момент от 80 Nm. (Фиг. 39) 6. Заредете с ново моторно масло от препоръчания
тип в Технически характеристики на страница
10. Раздвижете ножа на ръка и се уверете, че той се 28.
върти свободно.
7. Проверете нивото на моторното масло. Вижте За
проверка на нивото на маслото на страница 26.
26 741 - 003 -
Почистване на въздушния филтър от неправилен тип може да повреди
продукта.
ВНИМАНИЕ: Не включвайте двигателя
без поставен въздушен филтър или ако • Проверете запалителната свещ, ако двигателят е
въздушният филтър е замърсен. с понижена мощност, стартира трудно или работи
неправомерно при обороти на празен ход.
• За да намалите опасността от попадане на
ВНИМАНИЕ: Подменете въздушния нежелани материали върху електродите на
филтър, ако той не може да се почисти запалителната свещ, следвайте тези инструкции:
или ако е повреден. Дефектен въздушен
филтър води до повреда на двигателя. a) Проверете дали оборотите на празния ход са
правилно регулирани.
1. Натиснете заключващите уши (A), свалете капака b) Уверете се, че горивната смес е правилна.
на въздушния филтър (B) и свалете въздушния c) Уверете се, че въздушният филтър е чист.
филтър (C). (Фиг. 40) • Ако запалителната свещ е замърсена, почистете
2. Ударете въздушния филтър в твърда повърхност я и проверете дали разстоянието между
или продухайте сгъстен въздух през въздушния електродите е правилно, направете справка с
филтър от чистата страна на въздушния филтър. Технически характеристики на страница 28.
(Фиг. 41)
ВНИМАНИЕ: Не използвайте четка, за • Сменете запалителната свещ, ако е необходимо.
да отстраните замърсяванията, тъй
като това ще ги набие навътре във За проверка на горивната система
въздушния филтър.
• Проверете капачката на резервоара за гориво и
3. Почистете държача на въздушния филтър (D) и уплътнението на капачката на резервоара за
капака на въздушния филтър с влажна кърпа. гориво, за да се уверите, че не са повредени.
• Проверете маркуча за горивото, за да се уверите,
че не тече. Ако маркучът за горивото е повреден,
ВНИМАНИЕ: Уверете се, че във той трябва да се смени от сервиз.
въздуховода (E) не попада мръсотия.
За регулиране на кабела на
4. Монтирайте въздушния филтър. Уверете се, че
въздушният филтър напълно прилепва към
съединителя
държача на въздушния филтър. Ако Ви се струва, че задвижването е бавно,
5. Монтирайте капака на въздушния филтър, като необходимо е да регулирате кабела на съединителя.
първо поставите долните уши. • Завъртете регулиращия винт. (Фиг. 42)
За проверка на запалителната свещ Кабелът на съединителя е правилно регулиран,
когато скобата на кабела на съединителя се
ВНИМАНИЕ: Използвайте винаги подравни с гайката.
запалителните свещи от препоръчания (Фиг. 43)
вид. Използването на запалителна свещ
741 - 003 - 27
• Когато продуктът вече не се използва, изпратете
го на Husqvarna дилър или го изхвърлете на
място за рециклиране.
Технически данни
Технически характеристики
LB448S LB548S e
Двигател
Запалителна система
Тегло
Шумови емисии 8
Нива на звука 9
6 Номиналната мощност на двигателя е средната нетна мощност (при указаните об/мин) на стандартен
двигател за модела двигател, измерен спрямо SAE стандарта J1349/ISO1585. Двигателите масово
производство може да се отклоняват от тази стойност. Действителната изходна мощност за двигателя,
инсталиран на крайния продукт, ще зависи от работната скорост, условията на околната среда и други
стойности.
7 Използвайте моторно масло с качество SG–SH. Вижте таблицата с вискозитети в наръчника на
производителя на двигателя и изберете оптималния вискозитет спрямо очакваната околна
температура.
8 Шумови емисии в околната среда, измерени като звукова мощност (LWA) в съответствие с директива на
ЕО 2000/14/ЕО.
9 Ниво на звуковото налягане съгласно ISO 5395. Отчетените данни за нивото на звуковото налягане
имат типична статистическа дисперсия (стандартно отклонение) от 1,2 dB (A).
10 Ниво на вибрациите съгласно ISO 5395. Отчетените данни за равнището на вибрации имат типична
статистическа дисперсия (стандартно отклонение) от 0,2 m/s2.
28 741 - 003 -
LB448S LB548S e
Режещо оборудване
Височина на рязане, mm 30 – 60 30 – 60
Задвижване
741 - 003 - 29
Декларация за съответствие на ЕО
Декларация за съответствие на ЕО
Husqvarna AB, SE-561 82 Husqvarna, Швеция, тел.:
+46-36-146500, декларира, че косачките Husqvarna,
LB548S e и LB448S със серийни номера от
2018xxxxxxx и последващи отговарят на
изискванията на ДИРЕКТИВАТА НА СЪВЕТА:
• от 17 май 2006 г., „свързана с
машини“ 2006/42/ЕО
• от 26 февруари 2014 г., "свързани с
електромагнетичната съвместимост" 2014/30/ЕС
• от 8 май 2000 г., "свързани с шумовите емисии в
околната среда" 2000/14/ЕО
За информация относно емисиите на шум, вж.
"Технически данни".
Приложени са следните стандарти:
EN ISO 5395-1, EN ISO 5395-2, EN ISO 5395-2 Amd1,
EN ISO 5395-2 Amd 2, EN 55012
Ако не е указано друго, посочените по-горе
стандарти са последните публикувани версии.
Нотифициран орган: 0404, RISE SMP Svensk
Maskinprovning AB, Box 7035, SE-750 07 Uppsala
издава отчети относно оценката на съответствието с
приложение VI на ДИРЕКТИВАТА НА СЪВЕТА от 8
май 2000 г. "относно шумови емисии в околната
среда" 2000/14/EО.
Сертификатът е с номер: 01/901/309, 01/901/312
Huskvarna, 2018-10-31
30 741 - 003 -
Obsah
Úvod............................................................................. 31 Údržba.......................................................................... 36
Úvod
Popis výrobku Doporučené použití
Výrobek je rotační sekačka na trávu s pěší obsluhou, Výrobek používejte k sečení trávy na soukromých
která pomocí funkce BioClip umožňuje využití posečené zahradách. K jiným činnostem výrobek nepoužívejte.
trávy jako hnojiva.
Popis výrobku
(Obr. 1)
1. Řídicí rukojeť (Obr. 5) Zajistěte, aby se v pracovní oblasti a jejím
2. Páka brzdy motoru okolí nezdržovaly nepovolané osoby či
3. Páčka pojezdu zvířata.
4. Rukojeť startéru (Obr. 6) Před prováděním oprav a údržby vypněte
5. Víčko nádrže na olej motor a odpojte kabel zapalování.
6. Kryt řemene
(Obr. 7) Varování: Ruce a nohy udržujte mimo dosah
7. Tlumič výfuku rotujících částí.
8. Zapalovací svíčka
(Obr. 8) Varování: Ruce a nohy udržujte mimo dosah
9. Kryt řemene
rotujícího nože.
10. Palivová nádrž
11. Páka pro seřízení úhlu řídítek (Obr. 9) Tento výrobek vyhovuje platným směrnicím
12. Systém tlumení vibrací EU.
13. Seřízení lanka spojky (Obr. 10) Emise hluku do okolí dle direktivy
14. Dolní část řídítek Evropského společenství. Emise produktu
15. Páka pro nastavení výšky sečení jsou uvedeny v kapitole Technické údaje a
na štítku.
16. Palivový ventil
17. Vzduchový filtr (Obr. 11) Skenovatelný kód.
18. Kryt žacího ústrojí
Povšimněte si: Další symboly/štítky na produktu se
19. Pružná podložka
týkají certifikačních požadavků pro některé komerční
20. Šroub nože oblasti.
21. Žací nůž
22. Unášeč nože Štítek na výrobku, pouze pro Austrálii a Nový
23. Mulčovací vložka Zéland
24. Návod k používání
(Obr. 12)
Symboly na výrobku Ruce a nohy udržujte mimo dosah rotujícího nože.
(Obr. 2) VAROVÁNÍ: Nepozorné nebo nesprávné
použití může vést ke zranění nebo usmrcení Emise Euro V
obsluhy a dalších osob.
VÝSTRAHA: Manipulace s motorem vede
(Obr. 3) Před použitím si pozorně prostudujte tento k zneplatnění typového schválení EU tohoto
návod k používání a nepoužívejte výrobek, výrobku.
pokud návodu zcela nerozumíte.
(Obr. 4) Pozor na odvržené a odražené předměty.
741 - 003 - 31
Odpovědnost za výrobek • má výrobek příslušenství od jiného výrobce nebo
příslušenství, které není výrobcem schváleno.
Jak uvádí zákon o odpovědnosti za výrobek, neneseme • výrobek nebyl opraven ve schváleném servisním
odpovědnost za žádnou škodu způsobenou našim středisku nebo schváleným odborníkem.
výrobkem, pokud:
• byl výrobek nesprávně opraven.
• byl výrobek opraven pomocí součástí od jiného
výrobce nebo součástí, které nejsou výrobcem
schváleny.
Bezpečnost
Definice týkající se bezpečnosti • Udržujte výrobek čistý. Ujistěte se, že jsou značky
a štítky dobře čitelné.
Varování, upozornění a poznámky slouží jako • Nedovolte osobám používat výrobek, nejste-li si jisti,
upozornění na specifické důležité části návodu. že si přečetly návod k používání a porozuměly jeho
obsahu.
VÝSTRAHA: Používá se v případě
• Zamezte používání výrobku dětmi.
nebezpečí úrazu nebo usmrcení obsluhy
nebo okolních osob, pokud nejsou dodrženy • Udržujte děti mimo pracovní oblast. Vždy musí být
pokyny uvedené v této příručce. přítomna zodpovědná dospělá osoba.
• Zamezte používání výrobku osobami, které naznají
pokyny.
VAROVÁNÍ: Používá se v případě
• Vždy sledujte osoby s fyzickým nebo mentálním
nebezpečí poškození výrobku, dalších
postižením při práci s výrobkem. Vždy musí být
materiálů či škod na majetku v blízkém okolí,
přítomna zodpovědná dospělá osoba.
pokud nejsou dodrženy pokyny uvedené
v této příručce. • Nepoužívejte výrobek, jste-li unavení, nemocní nebo
pod vlivem alkoholu, drog nebo léků. To by mohlo
ovlivnit váš zrak, ostražitost, koordinaci a úsudek.
Povšimněte si: Používá se k poskytnutí dalších • Nepoužívejte výrobek, pokud je vadný.
informací, které jsou nezbytné v dané situaci. • Nikdy neupravujte výrobek a nepoužívejte jej, pokud
je možné, že jej upravil někdo jiný.
Obecné bezpečnostní pokyny
Bezpečnost pracovního prostoru
32 741 - 003 -
• S výrobkem jezděte po vrstevnicích. Nepohybujte se • Před změnou výšky sečení vypněte motor. Nikdy
na svahu nahoru a dolů. neprovádějte seřizování při spuštěném motoru.
• Postupujte opatrně v blízkosti skrytých rohů • Nikdy nenechte výrobek se spuštěným motorem bez
a objektů, které mohou bránit ve výhledu. dozoru. Vypněte motor a ujistěte se, že se žací
ústrojí neotáčí.
Bezpečnost práce
Bezpečnostní pokyny pro provoz
VÝSTRAHA: Před použitím výrobku si Osobní ochranné prostředky
přečtěte následující varování.
• Tento výrobek používejte výhradně k sečení trávy. VÝSTRAHA: Před použitím výrobku si
Není dovoleno používat výrobek k jiným činnostem. přečtěte následující varování.
• Používejte osobní ochranné prostředky. Další
informace naleznete v části Osobní ochranné • Osobní ochranné prostředky nemohou zcela
prostředky na strani 33. eliminovat nebezpečí úrazu, ale v případě nehody
• Ujistěte se, že víte, jak v případě nouze rychle pomáhají snížit míru poranění. Požádejte prodejce,
zastavit motor. aby vám pomohl vybrat správné vybavení.
• Nikdy nestartujte motor v uzavřených prostorech • Používejte ochranu sluchu, pokud je hladina hluku
nebo v blízkosti hořlavého materiálu. Výfukové plyny vyšší než 85 dB.
z motoru jsou horké a mohou obsahovat jiskry, které • Používejte odolnou obuv s protiskluzovou
by mohly zažehnout požár. podrážkou. Nepoužívejte otevřenou obuv ani
• Neprovozujte výrobek, pokud není správně nepracujte naboso.
namontovaný nůž a všechny kryty. V opačném • Používejte silné, dlouhé kalhoty.
případě by se mohl nůž uvolnit a způsobit zranění • Při určitých činnostech používejte ochranné
osob. rukavice, například při nasazování, prohlídce nebo
• Zajistěte, aby nůž nenarazil do předmětů, jako jsou čištění žacího ústrojí.
kameny a kořeny. Mohlo by dojít k poškození nože
a ohnutí hřídele motoru. Ohnutý hřídel způsobuje Bezpečnostní zařízení na produktu
velké vibrace a hrozí velmi vysoké riziko uvolnění
nože.
VÝSTRAHA: Před použitím výrobku si
• Pokud nůž narazí do nějakého předmětu nebo se
přečtěte následující varování.
objeví vibrace, okamžitě zastavte výrobek. Odpojte
kabel zapalování od zapalovací svíčky. Zkontrolujte,
zda není výrobek poškozený. Opravte poškozené • Nepoužívejte výrobek, jehož bezpečnostní zařízení
díly nebo svěřte opravu schválenému servisnímu jsou vadná!
pracovníkovi. • Pravidelně kontrolujte bezpečnostní zařízení. Pokud
• Po nastartování motoru nikdy nepřipevňujte páku je zařízení vadné, obraťte se na servis Husqvarna.
brzdy motoru trvale k rukojeti sekačky.
• Umístěte výrobek na stabilní, rovný povrch Kontrola krytu žacího ústrojí
a nastartujte jej. Zkontrolujte, zda nůž nemůže přijít Kryt žacího ústrojí snižuje vibrace výrobku a snižuje
do kontaktu se zemí nebo cizími objekty. nebezpečí poranění nožem.
• Při provozu vždy stůjte za výrobkem.
• Zkontrolujte kryt žacího ústrojí, aby bylo zajištěno, že
• Při provozu nechte všechna kola spočívat na zemi nevykazuje známky poškození, např. praskliny.
a držte rukojeť oběma rukama. Ruce a nohy udržujte
mimo dosah rotujících nožů.
Kontrola krytu řemene
• Nenaklánějte výrobek, když je spuštěný motor.
• Dávejte pozor při tažení výrobku dozadu. Kryt řemene snižuje nebezpečí poranění a zajišťuje, že
nevyletí přetržený hnací řemen.
• Nikdy nezvedejte výrobek, když je spuštěný motor.
Pokud musíte výrobek zvednout, nejprve vypněte • Zkontrolujte, zda není kryt řemene poškozený a zda
motor a odpojte kabel zapalování od zapalovací je správně upevněný. (Obr. 13)
svíčky.
• Při provozování výrobku nechoďte směrem dozadu. Páka brzdy motoru
• Před přejezdem ploch bez trávy, jako jsou cesty Páka brzdy motoru slouží k zastavení motoru. Když
vytvořené ze štěrku, kamenů nebo asfaltu, vypněte uvolníte páku brzdy motoru, motor se zastaví.
motor.
• Neběhejte s výrobkem, když je spuštěný motor. Při Chcete-li zkontrolovat brzdu motoru, nastartujte motor
provozu výrobku vždy pouze choďte. a uvolněte páku brzdy motoru. Pokud se motor nevypne
741 - 003 - 33
během 3 sekund, požádejte schváleného servisního Bezpečnost při manipulaci s palivem
pracovníka Husqvarna o seřízení brzdy motoru.
(Obr. 14)
VÝSTRAHA: Před použitím výrobku si
přečtěte následující varování.
Kontrola systému tlumení vibrací
VÝSTRAHA: Přílišné vystavení vibracím • Pokud je na výrobku palivo nebo olej, nespouštějte
může u osob se zhoršenou funkcí krevního ho. Nechtěné palivo/olej z výrobku odstraňte
oběhu vést k poruchám oběhového nebo a nechte výrobek uschnout.
nervového systému. Pokud pocítíte příznaky • Pokud si palivem polijete oblečení, okamžitě se
obtíží způsobených nadměrným vystavením převlékněte.
vibracím, vyhledejte lékařskou pomoc. Mezi • Zabraňte styku paliva s tělem, může způsobit
tyto příznaky může patřit znecitlivění zranění. Pokud se polijete palivem, omyjte zasažené
některých částí těla, ztráta citu v rukou, místo vodou a mýdlem.
brnění, píchání, bolest, ztráta síly, změna • Nepouštějte motor, pokud z něj něco uniká.
barvy nebo stavu kůže. Tyto příznaky se Pravidelně kontrolujte, jestli z motoru nic neuniká.
obvykle objevují v prstech, na rukou nebo
• Při manipulaci s palivem buďte opatrní. Palivo je
v zápěstí.
hořlavé a výpary jsou výbušné a můžou způsobit
zranění nebo smrt.
Systém tlumení vibrací snižuje vibrace v řídítkách
• Nevdechujte palivové výpary, můžou způsobit
a usnadňuje používání výrobku.
zranění. Zajistěte dostatečný průtok vzduchu.
Ocelová trubka v řídítkách a kryt žacího ústrojí snižují • V blízkosti paliva ani motoru nekuřte.
vibrace. Model LB548S e má také 4 antivibrační prvky, • Do blízkosti paliva ani motoru neumisťujte horké
které jsou připevněné k řídítkům.
předměty.
• Zkontrolujte řídítka a antivibrační prvky, aby bylo • Když je spuštěný motor, nedoplňujte palivo.
zajištěno, že nejsou poškozené. (Obr. 15) • Než začnete doplňovat palivo, přesvědčte se, že je
motor studený.
Unášeč nože • Než doplníte palivo, pomalu otevřete uzávěr palivové
Unášeč nože snižuje nebezpečí ohnutí hřídele motoru. nádrže a opatrně uvolněte tlak.
Pokud nůž narazí do nějakého předmětu, bude se • Palivo do motoru nedoplňujte ve vnitřních
pohybovat proti unášeči nože. Tento pohyb způsobí prostorech. Nedostatečné proudění vzduchu může
opotřebení na povrchu unášeče nože. Opotřebení způsobit zranění nebo smrt udušením nebo otravou
ukazuje, že ochrana hřídele motoru funguje správně. kysličníkem uhelnatým.
• Pevně dotáhněte víčko palivové nádrže. Není-li
Tlumič výfuku víčko palivové nádrže dotažené, hrozí nebezpečí
požáru.
Tlumič výfuku je určen k omezení úrovně hluku na
minimum a k usměrnění výfukových plynů směrem od • Než výrobek spustíte, přejděte s ním minimálně 3 m
obsluhy. (10 stop) od místa, kde jste doplňovali palivo.
• Nenaplňujte palivovou nádrž na maximum. Teplem
Nepoužívejte výrobek bez tlumiče výfuku nebo pokud je dochází k rozpínání paliva. V horní části palivové
vadný. Vadný tlumič výfuku zvyšuje hladinu hluku nádrže udržujte volný prostor.
a nebezpečí požáru.
Bezpečnostní pokyny pro údržbu
VÝSTRAHA: Tlumič výfuku je během
provozu a po použití velmi horký, i když
motor pracuje na volnoběžné otáčky. Aby se VÝSTRAHA: Před použitím výrobku si
zabránilo požáru, dbejte zvýšené opatrnosti přečtěte následující varování.
v blízkosti hořlavých materiálů a plynů.
• Výfukové plyny obsahují oxid uhelnatý, jedovatý
Kontrola tlumiče výfuku a velmi nebezpečný plyn bez zápachu.
Nenechávejte motor spuštěný ve vnitřních nebo
• Pravidelně kontrolujte tlumič výfuku, aby bylo
uzavřených prostorech.
zajištěno, že je řádně upevněný a že není
poškozený. • Před prováděním údržby výrobku nejprve vypněte
motor a odpojte kabel zapalování od zapalovací
svíčky.
• Při provádění údržby žacího ústrojí používejte
ochranné rukavice. Nůž je velmi ostrý a může
snadno dojít k pořezání.
34 741 - 003 -
• Příslušenství a změny výrobku, které neschválí • Provádějte pouze údržbu uvedenou v tomto návodu
výrobce, mohou způsobit vážné zranění nebo úmrtí. k používání. Veškerý ostatní servis musí provést
Neprovádějte změny na výrobku. Vždy používejte schválený servisní pracovník Husqvarna.
výhradně příslušenství schválené výrobcem. • Servis výrobku by měl provádět schválený servisní
• Při nesprávném nebo nepravidelném provádění pracovník Husqvarna v pravidelných intervalech.
údržby se zvyšuje nebezpečí poranění a poškození • Poškozené, opotřebené či prasklé součásti vyměňte.
výrobku.
Montáž
Úvod 3. Namontujte podložku a matici řídítek. (Obr. 16)
4. Pokud pracujete s výrobkem v blízkosti stěny, otočte
VÝSTRAHA: Před montáží výrobku je třeba, řídítka do strany do vhodné provozní polohy. (Obr.
abyste si přečetli a porozuměli kapitole 17)
o bezpečnosti. 5. Chcete-li nastavit řídítka do svislé polohy, otočte
nastavovací kolečka na podvozku. (Obr. 18)
VÝSTRAHA: Před montáží výrobku sejměte
koncovku kabelu zapalovací svíčky ze
Montáž mulčovací vložky
zapalovací svíčky. 1. Nakloňte výrobek dozadu se zapalovací svíčkou
směrem nahoru.
Montáž a seřízení řídítek 2. Vložte kolíky mulčovací vložky do otvorů z vnitřní
strany krytu žacího ústrojí. (Obr. 19)
1. Odmontujte matici řídítek a podložku z destičky na
horní části řídítek. 3. Namontujte šrouby pro mulčovací vložku z vnější
strany krytu žacího ústrojí. (Obr. 20)
2. Umístěte horní část řídítek do polohy nad dolní část
řídítek.
Provoz
Úvod Před použitím výrobku
1. Pozorně si prostudujte tento návod k používání
VÝSTRAHA: Před používáním produktu je
a nepoužívejte výrobek, pokud návodu zcela
třeba, abyste si přečetli a porozuměli
nerozumíte.
kapitole o bezpečnosti.
2. Zkontrolujte žací ústrojí, aby bylo zajištěno, že je
řádně připevněné a nastavené. Viz Kontrola žacího
Husqvarna Connect ústrojí na strani 38.
Husqvarna Connect je bezplatná aplikace pro mobilní 3. Naplňte palivovou nádrž. Viz Doplňování paliva na
zařízení. Aplikace Husqvarna Connect dodá vašemu strani 35.
výrobku Husqvarna doplňkové funkce:
4. Doplňte olej do olejové nádrže a zkontrolujte hladinu
• Rozšířené informace o výrobku. oleje. Viz Kontrola hladiny oleje na strani 38.
• Informace o dílech a servisu a nápověda pro tyto
položky. Doplňování paliva
Pokud možno používejte alkylátový benzín s nízkými
Jak začít používat aplikaci Husqvarna
emisemi. Není-li k dostání alkylátový benzín s nízkými
Connect emisemi, používejte kvalitní bezolovnatý benzín nebo
1. Stáhněte si aplikaci Husqvarna Connect do svého olovnatý benzín s oktanovým číslem nejméně 90.
mobilního zařízení.
VAROVÁNÍ: Nepoužívejte benzín
2. V aplikaci Husqvarna Connect se zaregistrujte. s oktanovým číslem nižším než 90 RON (87
3. Při připojování a registraci výrobku postupujte podle AKI). Můžete tím výrobek poškodit.
pokynů v aplikaci Husqvarna Connect.
741 - 003 - 35
1. Víčko palivové nádrže otevírejte pomalu, aby se 7. Nastartuje motor silným zatáhnutím za šňůru.
uvolnil tlak.
2. Palivo doplňte pomalu z kanystru. Dojde-li k rozlití
paliva, odstraňte jej utěrkou a zbývající palivo nechte VÝSTRAHA: Nikdy si neomotávejte
vypařit. startovací šňůru kolem ruky.
Údržba
Úvod Plán údržby
Intervaly údržby se vypočítávají na základě
VÝSTRAHA: Před prováděním údržby je
každodenního používání výrobku. Intervaly se mění,
třeba, abyste si přečetli a porozuměli
není-li výrobek používán denně.
kapitole o bezpečnosti.
U údržby označené symbolem * vyhledejte pokyny
Pro servis a opravy výrobku je nezbytné speciální v části Bezpečnostní zařízení na produktu na strani 33.
školení. Garantujeme dostupnost profesionálních oprav
a servisu. Pokud neposkytuje prodejce servisní služby,
požádejte jej o informace o nejbližším servisu.
Vyčistěte výrobek. X
36 741 - 003 -
Údržba Denně Týdně Měsíčně
741 - 003 - 37
2. Povolte seřizovací šrouby o několik otáček, ale 6. Nasaďte třecí podložku a nůž na unášeč nože. (Obr.
nevyšroubujte je zcela. (Obr. 30) 36)
3. Vyměňte prostřední řemen a středně utáhněte 7. Zkontrolujte, zda je nůž zarovnaný se středem
seřizovací šrouby. hřídele. (Obr. 37)
8. Zajistěte nůž pomocí dřevěného špalíku. (Obr. 38)
Povšimněte si: Tento krok není nezbytný, pokud
seřizujete pouze prostřední řemen. 9. Nasaďte pružnou podložku a dotáhněte šroub
utahovacím momentem 80 Nm. (Obr. 39)
4. Pohybem ozubeného kolečka dopředu nebo dozadu
10. Otočte nožem rukou a zkontrolujte, zda se volně
seřiďte prostřední řemen. (Obr. 31)
otáčí.
5. Pomocí hákové váhy zkontrolujte napnutí
prostředního řemenu. Řemen je správně napnutý, VÝSTRAHA: Používejte ochranné
pokud se může pohybovat v rozsahu 6–10 mm ve rukavice. Nůž je velmi ostrý a může
středu. To se rovná vytažení hmotností 3 kg. (Obr. snadno dojít k pořezání.
32)
11. Nastartujte výrobek a proveďte test nože. Pokud
6. Zcela dotáhněte seřizovací šrouby utahovacím
není nůž správně připevněn, výrobek vibruje
momentem 3 Nm.
a výsledky sečení nejsou uspokojivé.
7. Použijte výrobek a ujistěte se, že je hnací řemen
správně instalován a seřízen. Kontrola hladiny oleje
Kontrola žacího ústrojí VAROVÁNÍ: Příliš nízká hladina oleje může
způsobit poškození motoru. Před spuštěním
VÝSTRAHA: Aby se zabránilo náhodnému výrobku zkontrolujte hladinu oleje.
spuštění, odpojte kabel zapalování od
zapalovací svíčky. 1. Umístěte výrobek na rovnou plochu.
2. Zavřete ventil přívodu paliva.
VÝSTRAHA: Při provádění údržby žacího 3. Sejměte víčko olejové nádrže s olejovou měrkou.
ústrojí používejte ochranné rukavice. Nůž je
velmi ostrý a může snadno dojít k pořezání. 4. Setřete olej z olejové měrky.
5. Vložte olejovou měrku do olejové nádrže, ale
1. Zkontrolujte žací ústrojí ohledně poškození neutahujte víčko olejové nádrže.
a prasklin. Poškozené žací ústrojí vždy vyměňte. 6. Vyjměte olejovou měrku.
2. Prohlédněte nůž a zkontrolujte, zda není poškozený 7. Zkontrolujte hladinu oleje na olejové měrce.
nebo tupý.
8. Pokud je hladina nízká, doplňte motorový olej
Povšimněte si: Po ostření je nezbytné nůž vyvážit. a znovu zkontrolujte hladinu oleje. Hladina oleje je
Výměnu, ostření a vyvážení nože svěřte servisnímu správná, pokud je na horní značce olejové měrky.
středisku. Dojde-li k nárazu do překážky, po kterém
dochází k vypínání výrobku, vyměňte poškozený nůž.
Výměna motorového oleje
O tom, zda je možné nůž nabrousit či zda je nutné ho
VÝSTRAHA: Motorový olej je bezprostředně
vyměnit, rozhodne servisní středisko.
po vypnutí motoru velmi horký. Před
vypuštěním nechte motorový olej
Postup výměny nože vychladnout. Pokud si potřísníte pokožku
motorovým olejem, omyjte ji mýdlem
1. Zajistěte nůž pomocí dřevěného špalíku. (Obr. 33)
a vodou.
2. Odmontujte šroub nože, pružnou podložku a nůž.
(Obr. 34) 1. Nechte výrobek běžet, dokud nebude palivová nádrž
3. Zkontrolujte, zda nejsou unášeč nože a šroub nože prázdná.
poškozené. 2. Odmontujte kabel zapalování od zapalovací svíčky.
a) Při výměně nože nebo unášeče nože rovněž 3. Sejměte víčko olejové nádrže.
vyměňte šroub nože, pružnou podložku a třecí
podložku. 4. Umístěte nádobu pod výrobek tak, aby do něj mohl
vytéct motorový olej.
4. Prohlédněte hřídel motoru a ujistěte se, zda není
ohnutý. 5. Nakloňte výrobek, aby se vypustil olej z olejové
nádrže.
5. Při montáži nového nože se ujistěte, že jsou konce
nože zahnuté ve směru krytu žacího ústrojí. (Obr. 6. Doplňte nový motorový olej typu doporučeného
35) v části Technické údaje na strani 40.
38 741 - 003 -
7. Zkontrolujte hladinu oleje. Další informace naleznete zapalovací svíčky může způsobit poškození
v části Kontrola hladiny oleje na strani 38. výrobku.
741 - 003 - 39
• Odevzdejte všechny chemikálie, například motorový • Nehodláte-li výrobek dále používat, odešlete jej
olej nebo palivo, v servisním středisku nebo na prodejci Husqvarna nebo jej dopravte do recyklační
příslušném sběrném místě. stanice.
Technické údaje
Technické údaje
LB448S LB548S e
Motor
Systém zapalování
Hmotnost
Emise hluku 13
Hladina hluku 14
Řezací zařízení
11 Uvedený jmenovitý výkon motoru je průměrný čistý výkon (při specifikovaných ot./min.) typického motoru pro
model motoru měřený podle normy SAE J1349/ISO1585. Sériově vyráběné motory se od této hodnoty mohou
lišit. Skutečný výstupní výkon motoru instalovaného na konečném výrobku závisí na provozních otáčkách, po-
větrnostních podmínkách a dalších hodnotách.
12 Používejte pouze motorový olej kvality SG–SH. Podívejte se do tabulky viskozity v návodu výrobce motoru a
vyberte nejlepší viskozitu podle předpokládané venkovní teploty.
13 Emise hluku v životním prostředí měřené jako akustický výkon (LWA) v souladu se směrnicí 2000/14/ES.
14 Hladina akustického tlaku měřená podle normy ISO 5395. Uváděná data pro hladinu tlaku zvuku mají typickou
statistickou odchylku (standardní odchylku) 1,2 dB (A).
15 Hladina vibrací měřená podle normy ISO 5395. Uváděná data o úrovni vibrací mají typickou statistickou od-
chylku (standardní odchylku) 0,2 m/s2.
40 741 - 003 -
LB448S LB548S e
Pohon
741 - 003 - 41
ES Prohlášení o shodě
ES Prohlášení o shodě
Husqvarna AB, SE–561 82 Huskvarna, Švédsko, tel:
+46-36-146500, prohlašuje, že sekačky na trávu
Husqvarna LB548S e a LB448S od výrobních čísel
2018xxxxxxx a výše, splňují požadavky SMĚRNICE
RADY:
• ze 17. května 2006 „týkající se strojních zařízení”
2006/42/ES
• z 26. února 2014 „týkající se elektromagnetické
kompatibility“ 2014/30/EU,
• z 8. května 2000 „týkající se emisí hluku v okolním
prostředí“ 2000/14/ES.
Informace o emisích hluku najdete v kapitole "Technické
údaje".
Byly uplatněny následující standardní normy:
EN ISO 5395-1, EN ISO 5395-2, EN ISO 5395-2 Amd1,
EN ISO 5395-2 Amd 2, EN 55012
Není-li uvedeno jinak, platí výše uvedené normy
v poslední vydané verzi.
Oznámený subjekt: 0404, RISE SMP Svensk
Maskinprovning AB, Box 7035, SE-750 07 Uppsala
vydal zprávy týkající se vyhodnocení shody podle
dodatku VI ke Směrnici rady z 8. května 2000 „týkající
se emisí hluku do okolního prostředí“ 2000/14/ES.
Certifikát má číslo: 01/901/309, 01/901/312
Huskvarna, 2018-10-31
42 741 - 003 -
Indhold
Indledning..................................................................... 43 Vedligeholdelse............................................................ 48
Drift............................................................................... 47 EU-overensstemmelseserklæring.................................54
Indledning
Produktbeskrivelse Anvendelsesformål
Produktet er en roterende plæneklipper med gående Brug produktet til græsklipning i private haver. Brug ikke
fører, der anvender BioClip til at klippe græsset til produktet til andre opgaver.
gødning.
Produktoversigt
(Fig. 1)
1. Håndtag / styrestang (Fig. 5) Hold uvedkommende personer og dyr på
2. Motorbremsehåndtag sikker afstand af arbejdsstedet.
3. Styrehåndtag (Fig. 6) Stands motoren, og fjern tændingskablet, før
4. Startsnorens håndgreb der udføres reparationer eller
5. Oliedæksel vedligeholdelsesarbejde.
6. Remafskærmning
(Fig. 7) Advarsel: Hold hænder og fødder på sikker
7. Lyddæmper afstand af bevægelige dele.
8. Tændrør
(Fig. 8) Advarsel: Hold hænder og fødder på sikker
9. Remafskærmning
afstand af den roterende klinge.
10. Brændstoftank
11. Håndtag til vinkeljustering af håndtaget (Fig. 9) Dette produkt er i overensstemmelse med
12. Vibrationsdæmpningssystem gældende CE-direktiv.
13. Justering af koblingskabel (Fig. 10) Støjemissioner til omgivelserne i henhold til
14. Nederste håndtag EF-direktiv. Produktets emission fremgår af
15. Klippehøjdehåndtag kapitlet Tekniske data og af mærkaten.
16. Benzinventil (Fig. 11) Kode, der kan scannes.
17. Luftfilter
18. Klippeskjold Bemærk: Andre symboler/mærkater på produktet
henviser til certificeringskrav i visse handelsområder.
19. Fjederskive
20. Klingebolt
21. Kniv
Mærkat på produktet, kun for Australien og
22. Klingeholder
New Zealand
23. BioClip®-prop (Fig. 12)
24. Brugervejledning Hold hænder og fødder på sikker afstand af den
roterende klinge.
Symboler på produktet
(Fig. 2) ADVARSEL: Skødesløs eller forkert brug Euro V-emissioner
kan medføre personskade eller dødsfald for
føreren eller andre. ADVARSEL: Ved manipulation af motoren
bortfalder EU-typegodkendelsen af dette
(Fig. 3) Læs brugsanvisningen omhyggeligt produkt.
igennem, og sørg for at have forstået
instruktionerne, inden du bruger produktet.
(Fig. 4) Pas på udslyngede genstande og
rikochettering.
741 - 003 - 43
Produktansvar • produktet har tilbehør, der ikke er fra producenten
eller ikke er godkendt af producenten.
Som nævnt i produktansvarsbestemmelserne hæfter vi • produktet ikke er repareret på et godkendt
ikke for skader forårsaget af vores produkt, hvis: servicecenter eller af en godkendt myndighed.
• produktet er forkert repareret.
• produktet er repareret med dele, der ikke er fra
producenten eller ikke er godkendt af producenten
Sikkerhed
Sikkerhedsdefinitioner • Lad ikke en person bruge produktet, medmindre du
er sikker på, at vedkommende har læst og forstået
Advarsler, forholdsregler og bemærkninger bruges til at indholdet i denne brugsanvisning.
pege på særligt vigtige dele af brugsanvisningen. • Lad ikke børn betjene produktet.
• Hold børn væk fra arbejdsområdet. En voksen skal
ADVARSEL: Bruges, hvis føreren udsætter
være til stede hele tiden.
sig selv eller omkringstående personer for
risiko for personskade eller dødsfald ved • Lad ikke en person uden kendskab til vejledningen
tilsidesættelse af instruktionerne i betjene produktet.
brugsanvisningen. • Hold altid øje med personer med nedsat fysisk eller
mental kapacitet, der bruger produktet. En voksen
skal være til stede hele tiden.
BEMÆRK: Bruges, hvis der er risiko for
• Brug ikke produktet, hvis du er træt, syg eller
skader på produktet, andre materialer eller
påvirket af alkohol, narkotika eller medicin. Det har
det omgivende område ved tilsidesættelse
en negativ virkning på synet, overblikket,
af instruktionerne i brugsanvisningen.
koordinationsevnen og dømmekraften.
• Brug ikke produktet, hvis det er fejlbehæftet.
Bemærk: Bruges til at give yderligere oplysninger, der er • Foretag ikke ændringer på produktet, og undlad at
nødvendige i en given situation. bruge det, hvis der er risiko for, at det er blevet
ændret af andre.
Generelle sikkerhedsinstruktioner Sikkerhed i arbejdsområdet
ADVARSEL: Læs følgende ADVARSEL: Læs følgende
advarselsinstruktioner, inden du bruger advarselsinstruktioner, inden du bruger
produktet. produktet.
• Dette produkt er farligt, hvis det bruges forkert, eller • Fjern genstande såsom grene, kviste og sten fra
hvis du ikke er forsigtig. Personskade eller dødsfald arbejdsområdet, inden du bruger produktet.
kan forekomme, hvis du ikke overholder
• Genstande, som rammer skæreudstyret, kan
sikkerhedsinstruktionerne.
udslynges og forårsage person- og tingskade. Hold
• Dette produkt danner et elektromagnetisk felt under omkringstående personer og dyr på sikker afstand af
drift. Dette felt kan i nogle tilfælde påvirke aktive eller produktet.
passive medicinske implantater. For at reducere
• Undlad at bruge produktet i dårligt vejr, som f.eks.
risikoen for alvorlige eller dødbringende kvæstelser
tåge, regn, hård vind, kraftig kulde og ved risiko for
anbefaler vi, at personer med medicinske
lynnedslag. Det kan være trættende at bruge
implantater kontakter deres læge og producenten af
produktet i dårligt vejr eller i fugtige eller våde
det medicinske implantat, før de tager produktet i
områder. Dårligt vejr kan medføre farlige forhold,
brug.
f.eks. glatte underlag.
• Vær altid forsigtig, og brug din sunde fornuft. Hvis du
• Pas på personer, genstande og situationer, som kan
ikke er sikker på, hvordan produktet betjenes en
forhindre sikker brug af produktet.
særlig situation: Stop, og kontakt Husqvarna
forhandleren, inden du fortsætter. • Pas på forhindringer som f.eks. rødder, sten, kviste,
huller og grøfter. Langt græs kan skjule hindringer.
• Vær opmærksom på, at føreren er ansvarlig for
ulykker, der involverer andre personer eller disses • Det kan være farligt at klippe græs på skråninger.
ejendom. Brug ikke produktet på skråninger, der hælder mere
end 15°.
• Hold produktet rent. Sørg for, at skilte og mærkater
er tydeligt læsbare. • Lad produktet køre på tværs af skråninger. Kør ikke
op og ned.
44 741 - 003 -
• Vær forsigtig, når du nærmer dig uoverskuelige Sikkerhedsinstruktioner for drift
hjørner og genstande, som blokerer for udsynet.
Personligt beskyttelsesudstyr
Arbejdssikkerhed
ADVARSEL: Læs følgende
ADVARSEL: Læs følgende
advarselsinstruktioner, inden du bruger
advarselsinstruktioner, inden du bruger
produktet.
produktet.
• Personligt beskyttelsesudstyr udelukker ikke
• Brug kun produktet til græsslåning. Det er ikke tilladt
fuldstændigt risikoen for personskader, men det
at bruge det til andre opgaver.
mindsker graden af skaderne i tilfælde af, at der
Основная задача нашей компании – создание высокоэффективных решений в сфере систем запирания. Мы занимаемся созданием технологичных и высоконадежных решений для комплексной безопасности Вашего объекта по лучшим мировым стандартам от ведущих производителей с мировым именем: для квартиры или загородного дома, крупного завода или сети магазинов, офиса компании или бизнес-центра, отеля, мини-отеля или гостиничной сети. Наши специалисты всегда готовы создать системы запирания, максимально адаптированные для условий применения конкретного заказчика.
Наши офисы и филиалы:
Доставка по всей России.
В числе наших партнеров мировые производители систем запирания и безопасности:
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası