tamlanan + iyelik eki
Örnek(ler)
TAMLAYAN | TAMLANAN |
---|---|
okulun | müdürü |
Ali’nin | defteri |
benim | kalemim |
bilgisayarın | kablosu |
öğrencilerin | birkaçı |
NOTBelirtili isim tamlamalarında, tamlanana sorduğumuz “kimin, neyin?” sorularıyla tamlayanı bulabiliriz.
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
---|---|---|
» kapının | kolu | neyin kolu? → kapının |
» Osman’ın | oğlu | kimin oğlu? → Osman’ın |
» benim | hikâyem | kimin hikâyesi → benim |
>Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirebilir.
Örnek(ler)
»Gözleri bir şiir gibiydi onun. → onun gözleri
>Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına başka türden sözcükler girebilir.
Örnek(ler)
»Gazetenin ilk sayfası koparılmış.
»Takımın en yaşlı oyuncusu sakatlandı.
NOTBelirtili isim tamlamalarında, tamlayan da tamlanan da birden çok sözcükten oluşabilir.
Örnek(ler)
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
»annenin | babanın | sevgisi |
isim | isim | isim |
TAMLAYAN | TAMLANAN | |
»hastanın | adı, | soyadı |
isim | isim | isim |
»Yazarınöyküleri ve şiirleri çok başarılı.
»Evin ve arabanınvergisi henüz ödenmedi.
Yukarıdaki cümlelerde kırmızı renkli kalın harflerle yazılmış kelimeler tamlayan, yeşil renkli kalın harflerle yazılmış kelimeler ise tamlanan görevindedir.
Tamlayanın ek almadığı, sadece tamlananın ek aldığı tamlamalardır.
Belirtisiz isim tamlaması ⇒ tamlayan kaynağı değiştir]
Belirtili isim tamlaması; tamlayanı ilgi eki (-in); tamlananı da iyelik eki (-i) almış isim tamlamasıdır.
Tamlayan tamlananın kime ya da neye ait olduğunu kesin olarak bildirir. Tamlayanda veya tamlananda belirsizlik yoktur. Yani belirli bir şey yine belirli bir şeye aittir; ama bu aitlik geçicidir. Yani aynı tamlanan başka isimlerle de tamlanabilir.
Örnekler:
(!) Belirtili isim tamlamalarında tamlayanla tamlanan arasına kelime(ler) girebilir. Bunların bir kısmı karma tamlama olarak bilinir:
(!) Belirtili isim tamlamasında, tamlayanla tamlanan şiir ve konuşma dillerinde yer değiştirebilir:
(!) Tamlanan sıfat-fiil veya sıfat-fiil grubu da olabilir. Tabi bu isim tamlamaları ya isim olarak kullanılacaklardır ya da bir ismin sıfatı olarak.
Bingöl çobanlarının / otlayan koyunları
Tamlayan Tamlanan
Asabî bir ağırlığın / göğsümden yükseldiği (an)
Tamlayan Tamlanan
Çılgın fırtınaların / döve döve yosunlattığı (kayalar)
Tamlayan Tamlanan
Parçaların / hızla kayarak etrafa yayıldığı(nı)
Tamlayan Tamlanan
Buradan şu sonucu çıkarabiliriz: İlgi eki almış olan bütün kelimeler ve kelime grupları tamlayan, iyelik eki almış bütün kelimeler ve kelime grupları da tamlanandır.
(!) Tamlayan ya da tamlanan olabilir.
Genellikle tamlayanı zamir olan tamlamaların tamlayanı düşer. Bu yüzden iki isimden de zincirleme tamlama oluşabilir:
Karşılıklı konuşmalarda tamlayan da tamlanan da düşebilir:
— Şu gelen kimin oğlu?
— Hasan’ın (oğlu)
— Bu bey, Ayşe’nin nesi?
— (Ayşe’nin) Dayısı.
Tamlanan tekrardan kaçınmak için söylenmeyebilir.
(!) Bazen tamlayan bir şeyin değil de bir niteliğin kime ait olduğunu bildiriyor olabilir:
(!) Senli benli konuşmalarda “koca, karı, oğul” gibi kelimeler ve iyelik ekleri düşebilir:
(!) “-dEn” eki tamlayan ekinin yerini tutabilir:
(!) Tamlayan ekinin ikiden fazla tekrarı anlatım bozukluğuna yol açar.
Güncelleme Tarihi:
LinkedinFlipboardE-postaLinki KopyalaYazı Tipi
İsim tamlaması, en az iki ismin bir araya gelerek bir kavramı, nesneyi ortaya çıkardığı, onun farkını vurguladığı tamlamalardır. İsim tamlamaları bilindiği zaman ancak ekleri ile doğru bir şekilde kullanılabilmeleri mümkündür.
İsim Tamlaması Nedir?
İsimler ya da adlar, isim soylu sözcükler ve fiil türündeki tüm sözcükler; nesneleri ve hareketleri birebir karşılayan onları ifade ederek tanımlayan kelimelerdir. Nesneler ve hareketleri, bazı türlü yönleri ile daha kapsamlı ifade etmek için tek kelimeden daha çok sözcüğe gereksinim duyulmaktadır. Tek bir kelimenin karşılayamadığı, tek kelime ile ifade edilemeyen dil birlikleri ile anlatılması zorunlu olan haller vardır. İsim tamlamaları, bu ihtiyacı karşılamak için doğmuştur. İsim tamlamaları; birbiri ile ilgili, bir diğerini iyelik yönünden tamamlayan, en az iki isimden meydana gelen kelime gruplarıdır.
Mesela, bir cekete sadece ceket demek her zaman o nesneyi tam olarak tarif etmek için yeterli değildir. Ceket, nesneyi ifade eden genel bir sözcüktür. Mavi ceket veya ekose desenli ceket denilmesi ise ceketin daha net bir şekilde tarifini sağlar ve nesneyi ayırt edici özellikleri ile tanımlar. En az iki ya da daha çok ismin bir araya gelmesi ile isim tamlamaları oluşur. İsim tamlamalarında birinci isim tamlayan, ikinci isim ise tamlanan olarak belirtilir. Evin kapısı, isim tamlamasında ev tamlayan; kapısı ise tamlanandır. Bazı örnekler:
Tamlayan Tamlanan
Sınıfın penceresi
Bakır sahan
Ayşe’nin kedisinin tüyleri
İsim Tamlamasının Türleri Nelerdir?
İsim tamlamalarında, tamlayan ve tamlanan kısımları çeşitli ekler alırlar. Hiçbir ek almamaları da mümkünüdür. Ek alma durumunda isimler arasında bağlantı kurulması için kullanılan bu eklere
“tamlama ekleri” adı verilir. Tamlama ekleri şu şekildedir:
1-Tamlayan Ekleri: İlgi hal eki, genitif ekidir. -ın, -in, -un, -ün, -(n)ın, - (n)in, -(n)un, -(n)ün
Örnekler: Palto- (n)un cebi, sandalye- (n)in ayağı, kalem-in ucu
Not: ilk iki örnekte “n” kaynaştırma harfleri kullanılmıştır.
2-Tamlanan Ekleri ( Sahiplik, İyelik eki): -ı, -i, -u, -ü, -(s)ı, -(s)i, - (s)u, - (s)ü.
Örnekler: Paltonun ceb(benzeşme)-i, sandalyenin ayağ(yumuşama)-ı, kalemin uc(benzeşme)-u
İsim tamlamaları bu belirtilen ekleri alıp almama durumlarına bağlı olarak çeşitli türlere ayrılırlar. Toplam dört çeşit isim tamlaması vardır. Bunlar: Belirtili isim tamlaması, belirtisiz isim tamlaması, takısız isim tamlaması, zincirleme isim tamlaması.
İsim (Ad) Tamlaması Konu Anlatımı ve Örnekleri
1- Belirtili İsim Tamlaması: Bu isim tamlamasında, hem tamlayan hem de tamlanan tamlama eki alır. Bir tamlamanın belirtili isim tamlaması olması için iki tane isimden oluşması, her iki ismin de tamlama eklerini almış olması yani birinci isim tamlayan ekini (ın, in, un, ün) ikinci isimde tamlanan ekini (ı, i, u, ü ) alır.
Örnekler:
Okul-un yol-u ; havuz-un taş-ı, yemeğ-in tuz-u
Not: Belirtili isim tamlamalarının tamlayanı veya tamlananı zamir olabilmektedir. Benim kalemim, kalemlerin bazısı gibi. Belirtili isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasına bir ya da birden fazla sözcük girebilir. Kitabın eskimiş sayfası, Arkadaşımın gül kokan saçları gibi. Burada araya giren sözcükler sıfat ve sıfat gruplarıdır.
2- Belirtisiz İsim Tamlaması: Belirtisiz isim tamlamasında tamlanan ek alır. Aldığı ekler; -ı, -i, -u,
- ü, iyelik ekleridir. Tamlayan ise ek almaz.
Örnekler:
Bebek tulum-u, deniz tuz-u, makyaj pamuğ-u, matematik öğretmen-i
Not: Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan arasında hiçbir sözcük girmez. Bu kurala aykırı kullanımlar yanlıştır. Belirtisiz isim tamlamalarında tamlayan ile tamlanan yer değiştirmemektedir.
3-Takısız İsim Tamlaması: Takısız isim tamlamasında, hem tamlayan hem tamlanan hiçbir tamlama eki almaz.
Örnekler:
Demir pencere, Bakır sahan, Altın diş
Not: Bu tamlamaların takısız isim tamlaması olup olmadığını anlamak için tamlayandan sonra “ -den, -dan yapılmış ” ifadesi kullanılabilir.
Demir (den yapılmış) pencere gibi
Ayrıca takısız isim tamlamaları, sıfat tamlamaları ile karıştırabilmektedir. Bu sebeple sıfat tamlamalarında benzetme direkt benzetme yönü ile oluşturulurken takısız isim tamlamalarında ise benzeyen ve kendisine benzetilen unsurları olmalıdır. Demir perde: perde demire benzetiliyor. Bu tamlama takısız isim tamlamasıdır. Sert darbe de ise darbenin niteliği vurgulandığı için sıfat tamlaması vardır.
4- Zincirleme İsim Tamlaması: Zincirleme isim tamlaması, en az üç ismin birbirini tamlama kuralları ile birbirini tamamlaması ile bir varlık veya kavramı karşılamasıdır. Bu bazen belirtili, belirtisiz ya da takısız isim tamlamalarının başka bir isim ile bir araya gelmesi ile bazen de belirtilen tamlamaların başka bir tamlama ile birleşimi ile ortaya çıkar.
Örnekler:
Evin kapısı+ (n)ın zil+ i (Belirtili isim tamlaması)
Elma ağacının dalı ( belirtisiz isim tamlaması)
Binanın bahçesinin çöp kutusu ( iki isim tamlamasının birleşimi)
çamaşır makinesi ses çıkarması topuz modelleri kapalı huawei hoparlör cızırtı hususi otomobil fiat doblo kurbağalıdere parkı ecele sitem melih gokcek jelibon 9 sınıf 2 dönem 2 yazılı almanca 150 rakı fiyatı 2020 parkour 2d en iyi uçlu kalem markası hangisi doğduğun gün ayın görüntüsü hey ram vasundhara das istanbul anadolu 20 icra dairesi iletişim silifke anamur otobüs grinin 50 tonu türkçe altyazılı bir peri masalı 6. bölüm izle sarayönü imsakiye hamile birinin ruyada bebek emzirdigini gormek eşkiya dünyaya hükümdar olmaz 29 bölüm atv emirgan sahili bordo bereli vs sat akbulut inşaat pendik satılık daire atlas park avm mağazalar bursa erenler hava durumu galleria avm kuaför bandırma edirne arası kaç km prof dr ali akyüz kimdir venom zehirli öfke türkçe dublaj izle 2018 indir a101 cafex kahve beyazlatıcı rize 3 asliye hukuk mahkemesi münazara hakkında bilgi 120 milyon doz diyanet mahrem açıklaması honda cr v modifiye aksesuarları ören örtur evleri iyi akşamlar elle abiye ayakkabı ekmek paparası nasıl yapılır tekirdağ çerkezköy 3 zırhlı tugay dört elle sarılmak anlamı sarayhan çiftehan otel bolu ocakbaşı iletişim kumaş ne ile yapışır başak kar maydonoz destesiyem mp3 indir eklips 3 in 1 fırça seti prof cüneyt özek istanbul kütahya yol güzergahı aski memnu soundtrack selçuk psikoloji taban puanları senfonilerle ilahiler adana mut otobüs gülben ergen hürrem rüyada sakız görmek diyanet pupui petek dinçöz mat ruj tenvin harfleri istanbul kocaeli haritası kolay starbucks kurabiyesi 10 sınıf polinom test pdf arçelik tezgah üstü su arıtma cihazı fiyatları şafi mezhebi cuma namazı nasıl kılınır ruhsal bozukluk için dua pvc iç kapı fiyatları işcep kartsız para çekme vga scart çevirici duyarsızlık sözleri samsung whatsapp konuşarak yazma palio şanzıman arızası