Hangisi Anadoluda Yetişmiş Alimlerden Biri Değildir

kaynağı değiştir]

yüzyıl[değiştir

2. ÜNİTE: ANADOLU'DA İSLAM (funduszeue.info) DİNİ ANLAYIŞ VE KÜLTÜRÜMÜZÜN OLUŞMASINDA ETKİLİ OLAN BAZI ŞAHSİYETLER

To print the story please do so via the link in the story toolbar.

DİNİ ANLAYIŞ VE KÜLTÜRÜMÜZÜN OLUŞMASINDA ETKİLİ OLAN BAZI ŞAHSİYETLER

•Anadolu’nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında en büyük etken asırda başlayan büyük göçtür. Bilhassa göçebeler arasında bulunan dervişlerin azami gayretleri Selçuklu Devleti'nin kuruluşunu gerçekleştirmiştir.

•Hacı Bektaş-ı Veli’nin Anadolu’da büyük bir nüfuz kazandığı, bilhassa tarikatının Osmanlı zamanında kuvvetlendiği bilinmektedir. Bektaşi tarikatı Osmanlı askerî teşkilatı içinde geniş bir yer tutan Yeniçeri Ocağı’nın manevi dayanağı olarak kabul edilmiştir.

•Anadolu’da etkili olan bir başka teşkilat da hiç şüphesiz Ahiliktir.

•Ebu Hanife:

•(Anahtar Kavramalar:Ameli Mezheb İmamı, Hanefi Mezhebi, Fıkıh, İmam-ı Azam, Fıkh-ı Ekber, İmam Muhammed ve İmam Ebu Yusuf )

•Asıl adı Numan b. Sabit’tir. İslam’da hukuki düşüncenin ve içtihad anlayışının gelişmesinde önemli payı olup İmam-ı Âzam diye şöhret bulmuştur.  ’da Kûfe’de doğdu. İlim öğrenmeye akaid ve kelamla başlayan Ebu Hanife daha sonra fıkıh alanında derinleşmiştir.

MEZHEPLER

Ameli (Fıkhı ) Mezhepler (Yorumlar)

İtikadi (İnanç) Mezhepler (Yorumlar)

Tasavvufi Mezhepler (Yorumlar)

Fıkıh: (İslam Hukuku)

Fakih:

İçtihat:

Müçtehit:

Kelam:

Akait:

Ameli Mezhepler

Hanefi

Şafii

Maliki

Hanbeli

Caferi

İtikadı (İnanç) Mezhepleri:

Haricîlik:

Mutezile:

Maturidi:

Eşari:

Şia:

Tasavvufi Mezhepler

Yesevilik

Kadirilik

Rifailik

Mevlevilik

Nakşibendilik

Alevilik - Bektaşilik

“DİNİ ANLAYIŞ VE KÜLTÜRÜMÜZÜN OLUŞMASINDA ETKİLİ OLAN BAZI ŞAHSİYETLER”

• Ebu Hanife ( ö)
• Cafer es Sadık (ö. )
• Maturidi (ö. )
• Şafii (ö. )
• Eş'ari (ö. )
• Ahmet Yesevi ( yüzyıl)
• Mevlana Celaleddn-i Rumi ()
• Ahi Evran ( yüzyıl)
• Hacı Bektaş-i Veli (ö. )
• Yunus Emre (ö. )
• Sarı Saltuk (ö. )
• Haci Bayram-i Veli (ö. )

•Aynı zamanda ticaret hayatına da devam ederken dönemin en önemli fıkıh âlimi olmuştur. Kendi adıyla anılan Hanefilik mezhebi onun görüşleri etrafında şekillenmiştir.

•Basra’da Allah’ın sıfatları, kader meselesi, büyük günah işleyenin durumu ve tekfir gibi ilk dönemin belli başlı akaid meseleleri üzerinde farklı görüşlere mensup âlimlerle tartışmalara girmiştir. İslam ümmetinin çoğunluğu tarafından benimsenen ilkeleri ortaya koymuş ve bunları güçlü delillerle savunmuştur.

•Onun görüşleri daha sonra öğrencileri İmam Muhammed ve İmam Ebu Yusuf vasıtasıyla yayılma imkânı bulmuştur. Ebu Hanife’nin en önemli eserlerinden biri Fıkh-ı Ekber’dir. •Hanefîlik mezhebi günümüzde genellikle Türkiye, Orta Asya, Kuzey Afrika, Pakistan, Mısır ve Balkanlar’da yaygındır.

                            SORU 2

I. Kitabu’t-Tevhid ve Te’vîlâtü’l-Kur’an adlı eserleri kaleme almıştır.

II. Türklerin İslam anlayışlarında en etkili olan âlimlerden biridir.

III. Devrinin seçkin âlimlerinden özellikle Hammâd funduszeue.info Süleyman’dan ders almıştır.

Numaralanmış bilgilerden hangileri Ebu Hanife’yle ilgili değildir?

A) Yalnız I.   B) Yalnız II.   C) I ve II.

D) II ve III.   E) I, II ve III.

                                                                                           A

                                      SORU 1

I. Görüşleri etrafında adıyla anılan bir itikadi mezhep oluşmuştur.

II. Numan b. Sabit Kûfe’de doğmuştur. İmam-ı Âzam diye şöhret bulmuştur.

III. Ticaretle uğraşmasına rağmen tarihin önemli fıkıh âlimlerinden biri olmuştur.

IV. Görüşleri öğrencileri Muhammed Şeybani ve Ebu Yusuf vasıtasıyla yayılmıştır.

Numaralanmış bilgilerden hangisi Ebu Hanife’yle ilgili değildir?

A) Yalnız I.   B) Yalnız IV.   C) I ve II.

D) II ve III.   E) III ve IV.

                                                                                           A

                                          SORU 3

Asıl adı Numan bin Sabit olup İslam hukukunu sistemleştiren temel esasları belirleyerek kendi adıyla anılan bir mezhebin önderi olmuştur. Kur’an ve Hz. Peygamberin sünnetini esas almış ve bunları aklın ilkeleri doğrultusunda yorumlamıştır. Kendisinin görüşleri etrafında oluşan bu mezhep başta Türkler olmak üzere Arap olmayan halklar arasında daha fazla rağbet görmüştür. Dolayısıyla bu İslam âliminin dini anlama ve yorumlama biçimi, Türklerin dinî yaşamını şekillendirmiştir.

Bu parçada söz edilen âlim aşağıdakilerden hangisidir?

A) İmam Malik

B) İmam Eş’ari

C) İmam Maturidi

D) İmam Ebu Hanife

E) İmam Ahmet b. Hanbel

VII. yüzyılın sonunda Kûfe’de doğan ve asıl adı Numan b. Sabit olan Ebu Hanife, İslam toplumunda hukuki düşüncenin ve içtihat anlayışının gelişmesinde önemli bir paya sahiptir. Bu nedenle İmam-ı Âzam namıyla şöhret bulmuştur. İlim öğrenmeye akaid ve kelamla başlamış daha sonra fıkıh alanında derinleşmiştir. Ebu Hanife küçük yaşlardan itibaren çok iyi bir eğitim görmüştür. Devrinin seçkin âlimlerinin pek çoğu ile görüşme ve onlardan ilim öğrenme imkânı bulmuştur. Bununla birlikte ticaret hayatına da devam eden ünlü âlim çözüm merkezli bir fıkıh anlayışıyla döneminin en önemli fakihi olmuştur.

Bu parçada Ebu Hanife ile ilgili olarak aşağıdaki sorulardan hangisinin cevabı yoktur?

A) Geçimini nasıl temin etmiştir?

B) Uzmanlaştığı ilim alanı hangisidir?

C) İslam düşünce sistemine katkısı nedir?

D) İslam toplumunda hangi unvanla anılmaktadır?

E) Yetişmesinde etkili olan ilim adamları kimlerdir?

•Cafer es-Sadık:

•( Anahtar Kavramalar:Ameli Mezheb İmamı, Caferi Mezhebi, On iki imam, İsna Aşeriyye, İmamiye, Fıkıh )

•Cafer es-Sadık, Caferilik mezhebinin kurucusu olup soyu baba tarafından Hz. Ali’ye, anne tarafından Hz. Ebu Bekir’e dayanmaktadır. yılında Medine’de doğmuş ve yine Medine’de yılında vefat etmiştir.

•Caferilik mezhebine; 12 imamı kabul ettikleri için "İsna Aşeriyye", masum olduğuna inanılan imamlara inanmayı imanın şartlarından saydıklarından dolayı "İmamiyye", Cafer es-Sadık’ın görüşlerine dayanmaları nedeniyle "Caferiyye" denmektedir.

•İmam Malik ve Ebu Hanife ile görüş alışverişinde bulunmuş, fazilet ve takvasıyla tanınan bir kişi olmuştur. Bu özellikleri sebebiyle birçok âlimin saygı ve sevgisini kazanmıştır.

•Caferilik, on iki imama inanmayı, inanç konuları kapsamında değerlendiren bir mezheptir.

•Şii mezhebince Cafer-i Sadık masum  (günahlara karşı korunmuş ) on iki imamdan biridir.

                                           SORU 4

I. Şiilere göre on iki imamdan biridir.

II. Eşarilik mezhebi onun adıyla anılmaktadır.

III. Siyasetten uzak durmuş ve ilimle uğraşmıştır.

Numaralanmış bilgilerden hangileri Cafer-i Sadık hakkındadır?

A) Yalnız I.   B) Yalnız II.   C) I ve II. D) I ve III.   E) II ve III.

                                                                                            d

                                        SORU 5

•Soyu Hz. Ali’ye dayanmaktadır.

•Medine’de doğmuş orada vefat etmiştir.

•İmam Malik ve Ebu Hanife ile aynı dönemde yaşamıştır.

•Adıyla anılan mezhep İran, Irak, Suriye, Lübnan ve Afganistan’da yaygındır.

Bu bilgiler aşağıdaki âlimlerden hangisine aittir?

A) İmam Malik

B) Cafer-i Sadık

C) Ahmet Yesevi

D) Ahmet b. Hanbel

E) Hacı Bektaş-ı Veli

Şafiî:

•( Anahtar Kavramalar:Ameli Mezheb İmamı, Şafi Mezhebi, Fıkıh, Kitabu’l-Umm ve er-Risâle, Fıkıh Usulü )

•’de Gazze’de doğmuş, ’da Bağdat’ta vefat etmiştir. Birçok hocası olmakla birlikte en fazla ders gördüğü hocası Malik b. Enes’tir.

•İmam Şafiî ilk olarak “Er Risale” adlı eserini kaleme aldı. Malikilik mezhebinin ve Hanefilik mezhebinin oluştuğu bir dönemde yaşadığı için her iki mezhebi derinlemesine inceleme fırsatı oldu. Bu iki mezhebin kendine uygun olmayan görüşleri üzerinden kendi adıyla anılacak Şafiîlik mezhebinin teşekkülünü sağladı.

•En tanınmış eserleri Kitabu'l-Umm ve er-Risale’dir. İmam Şafiî, İslam kültür tarihinde ilk olarak fıkıh usulü ilminin temellerini atan âlimdir.

                                  SORU 6                  

İmam Şafiî usul konularını ele almış ve hukuk metodolojisiyle ilgili bir eser kaleme almıştır.

Şafii mezhebinin temellerini oluşturan bu meşhur kitabın adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Makalat

B) Mesnevi

C) Er-Risale

D) Fıkh-ı Ekber

E) Divan-ı Hikmet

                                                                                           C

SORU 7

Gazze’de doğmuş, Bağdat’ta vefat etmiştir. Mekke, Medine, Yemen, Mısır ve Bağdat’ta ilim tahsil etmiştir ve pek çok âlimden ders almıştır. “Kitabu'l-Umm”  önemli kitaplarından biridir. İslam dünyasındaki en yaygın mezheplerden biri onun adıyla anılır.

Usul sahibi bu âlimin adı aşağıdakilerden hangisidir?

A) İmam Malik   B) Ahi Evran C) Ebu Hanife

D) İmam Şafii   E) Cafer-i Sadık

                                                                                            D

Hicri II. ve III. yüzyıllar İslam hukuku gelişimi açısından önemli bir dönemdir. Abbasilerin hükümdarlığı dönemine denk gelen bu süreçte önemli âlimler

yetişmiştir. Bunlardan biri ehli rey ve ehli hadisin birikimini özümsemiş ve ardından Mısır’da kendisine ait görüşleri açıklamıştır. Adına nispet edilen fıkhi mezhebi

kuran bu âlim, İslam hukuk metodolojisinde ilk eser olarak kabul edilen er-Risale isimli kitabı yazmıştır.

Ülkemizde de mensupları bulunan bu mezhep imamının görüşleri günümüzde de geçerliliğini korumaktadır.

Bu parçada anlatılan âlim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ebu Hanife

B) Şafii

C) Malik b. Enes

D) Ahmet b. Hanbel

E) Maturidi AYT      27 HAZİRAN PAZAR

•Maturidî:

• ( Anahtar Kavramalar:İtikadi Mezheb İmamı, Maturidî Mezhebi, Kelam, Kitabu’t-Tevhid ve Te’vilât, Bilgi Kuramı)

•Asıl adı Ebu Mansur b. Muhammed olan Maturidi, Özbekistan’ın Semerkant şehrinin Maturid mahallesinde doğduğu için Maturidi ismiyle anılır. ’de doğmuş, ’te yine aynı şehirde vefat etmiştir.

•Günümüze ulaşan eserlerden hareket edildiği takdirde Ehl-i sünnet inancının kurucusu olarak Ebu Mansur el-Maturidi olduğunu söylemek gerekir.•Maturidi; kelam, tefsir, fıkıh ve mezhepler tarihi alanlarındaki çalışmalarıyla tanınmaktadır. Kitabü’t-Tevhid adlı eseri kelam ilminin klasiklerinden biri hâline gelmiştir. Maturidi’nin Kitabu’t-Tevhid ve Te’vîlât adlı eserleri incelendiğinde, kendinden önceki kelamcıların tartışmadığı önemli problemleri tartıştığı görülecektir.

•Onun kelam ilmine kazandırdığı en önemli yeniliklerden biri, bilgi kuramıdır. Bilgi kuramı Maturidi ile birlikte kelamın müstakil bir konusu olmuştur. Maturidi bu kuramıyla, akıl ve duyuların yanı sıra doğru haberi bilgi kaynakları arasına dâhil etmiştir.

GÖRÜŞLERİ

Allah kulun gücünün yetmediğini ona emretmez.

Allah'ı tanımak aklen vaciptir. (Yani kişi her halükarda Allah'ı bilmelidir)

Cüz'i iradeyi kul oluşturur.

Allah'ın her emrinin - fiilinin- bir hikmeti vardır.  

Müslüman olmayan küfründen azap görecek. Ayrıca yapmadığı ibadetten sorgulanmayacaktır.

Müslüman iken dinden çıkan birisi sonradan Müslüman olsa da eskiden yaptığı ibadetleri geri gelmez. Hiç ibadet yapmamış gibi muamele görür. (Eşari'ye göre ibadetleri geri dönüyordu)

Daha önce iman etmemiş olan birinin son nefesteki imanı (ümitsizin imanı) geçerlidir. (Eşari'ye göre geçersizdir)

Babasından gördüğü kadarıyla araştırmadan iman edenin imanı geçerlidir.

İman artıp eksilmez. (Bu konuda amel imanın bir parçası değil ama, iman zayıf veya güçlü olabilir.)

Allah verdiği sözden dönmez.

                                   SORU 9

Semerkant ilim çevresinde yetişmiş, kelam, mezhepler,tefsir ve fıkıh alanında birçok eser vermiştir. “Te’vilatu’l- Kur’an” isimli tefsir kitabı önemli bir kaynak kabul edilmiştir.

Onun dini anlama ve yorumlama tarzı, yeni Müslüman olmuş Türk dünyasının büyük bir kesimi üzerinde etkili olmuştur.

Bu parçada sözü edilen âlim aşağıdakilerden hangisidir?

A) Vasıl b. Ata   B) Maturidi C) Hasan Basri

D) Eş’ari   E) Zemahşeri

SORU 8

Asıl adı Ebu Mansur b. Muhammed’dir. Özbekistan’ın Semerkant şehrinde doğmuştur. yılında aynı şehirde vefat etmiştir. Ebu Hanife’nin inanç alanındaki görüşleri etrafında Ehl-i sünnet itikadının sistemli hâle gelmesini sağlamıştır. Kelam, tefsir, fıkıh ve mezhepler tarihi alanlarındaki çalışmalarıyla tanınmaktadır. Kitabü’t-Tevhid önemli eserlerinden biridir.

İtikadi mezheplerden birine adı verilen bu âlim aşağıdakilerden hangisidir?

A) İmam Şafii   B) İmam Malik   C) İmam Eşari

D) Cafer-i Sadık  E) İmam Maturidi

•Eş’arî :

( Anahtar Kavramalar:İtikadi Mezheb İmamı, Eşari Mezhebi, Kelam, Maķalâtü’l-İslamiyyin)

•Kelam ilminin en önemli iki temsilcisinden biri olan İmam Eş’ari, yılında Basra’da doğmuş, yılında Bağdat’ta vefat etmiştir. Yaşadığı dönemde Basra’da yaygın olan Mutezile mezhebinin görüşlerini terk ederek Bağdat’a gitti ve orada ilmî çalışmalarına devam etti.

•Asıl şöhretini ise kelam ve itikadi mezhepler sahasında yaptığı çalışmalarla kazanmıştır. Müslümanların itikadi konulardaki ihtilaflarını Maķalâtü’l-İslamiyyin adlı eserinde bir araya toplamıştır. İmam Eş’ari’nin görüşleri doğrultusunda Eş’arilik mezhebi oluşmuştur.

İMAM EŞ'ARİ'NİN BAŞLICA GÖRÜŞLERİ

1- Allah'ın ezeli sıfatları var ama bu sıfatlar Yüce Allah'ın ne aynı ne de gayri değildir.

2- Bütün eylemleri kul ister kazanır Allah yaratır.

3- İyiliği ve kötülüğü (hayrı ve şerri) Allah yaratır. Her türlü fiili yaratan Allah'tır kazanan ise kuldur.

4- Büyük günah işleyen mümindir. Günahıyla günahkârdır. Bununla dinden çıkmaz. Mutezile'ye göre ise büyük günah işleyen dinden çıkar.

5- Yüce Allah'ı görmek caizdir.

6- Allah dilerse günahkâr kullarını affeder, dilemezse affetmez.

7- İyi veya kötü ancak Allah'ın bildirmesiyle bilinir.

8- Kur'an edebi (edebiyat) yönünden de mucizedir.

9- Allah hiçbir şeye zorlanamaz.

Kabir azabı, sorgusu, ahiretteki terazi ve sırat köprüsü haktır.

Cüz'i iradeyi Allah yaratır.

Allah'ın fiilleri için bir sebebin bulunması şart değil.

Peygamberlik için -nübüvvet- erkek olma şartı yoktur.

Ümitsizlik halindeki tövbe geçersizdir (Yani daha önce iman etmemiş biri son nefeste ahireti görüp iman ederse geçersizdir.)

İman artar ve eksilir.

Her peygamber mucize göstermek durumundadır.

Veliler keramet gösterebilirler.

SORU 10

Aşağıdaki bilgilerin hangisi İmam Eş’ari’yle ilgili değildir?

A) Kelam ve itikadi mezhepler alanında çalışmalar yapmıştır.

B) Kendini ilme vermiş, mütevazı ve dindar bir hayat yaşamıştır.

C) İnançla ilgili iki yaygın mezhepten biri onun adıyla anılmaktadır.

D) Bir ara Basra’da yaygın olan mutezile mezhebini benimsemiştir.

E) Kitabu’t-Tevhid ve Te’vîlâtü’l-Kur’an adlı kitaplar kaleme almıştır.

•Ahmet Yesevi/ Yesevilik:

•( Anahtar Kavramalar:Türkistan-Yesi, Yusuf Hemedâni, Tasavvuf, Tarikat, Divân-ı Hikmet, Yeseviyye )

• yılında bugünkü Kazakistan sınırları içinde yer alan Türkistan’ın Yesi kasabasında doğmuş ve yılında vefat etmiştir.

•Ahmet Yesevi, önemli bir mutasavvıf olan Arslan Baba’dan ders aldıktan sonra ilim öğrenmek için Buhara’ya gitmiş ve Yusuf Hemedani’den ilim tahsil etmiştir.

•Orta Asya Türkleri arasında İslam’ın ve tasavvufun yayılmasında büyük hizmeti olmuştur.

•Kendi adıyla anılan Yeseviyye tarikatının kurucusudur.

•Onun en önemli eseri Divan-ı Hikmet’tir. Bu eserde nasihat türünde hikmet adı verilen şiirler yer almaktadır. Divan-ı Hikmet’te söylediği dinî ve tasavvufi içerikli, kolay anlaşılır şiirleri Türkler arasında düşünce birliğinin sağlanmasında önemli bir paya sahiptir.

•Yesevilikte yer alan temel ilkeler:

1) Kur'an ve sünnete uygun yaşamak,

2) Züht ve takvaya önem vermek,

3) Devamlı abdestli gezmek,

4) Dünya malına ve zevklerine önem vermemek

5) Allah'ı çokca zikretmek

Mevlana Celaleddin Rûmî/ Mevlevîlik

•Mevlana Celaleddin Rûmî/ Mevlevîlik:

•( Anahtar Kavramalar:Mevlevîlik, Şems-i Tebrizi, Tasavvuf, Tarikat, Divân-ı Kebîr, Mesnevî, Fîhi Mâ fîh, Ney, Mevlevî Ayini, Şeb-i Arûs, Semâ’, Semâzen, Tennure, Konya, Gel! Ne olursan ol, yine gel!, Ya olduğun gibi görün ya göründüğün gibi ol! )

•Kendisini yüceltmek için “Mevlana”, Anadolu’da ömrünü geçirmesinden dolayı “Rumi”, Belh şehrinde doğmasından dolayı “Belhî” adıyla anılır.

•İlk tasavvufi eğitimini de babasından almıştır. Horasan'dan Bağdat'a, Mekke ve Medine'den Şam'a kadar döneminin önemli ilim ve irfan merkezlerini ziyaret eden Mevlana, medeniyetimizin tüm birikimini Anadolu'ya taşımıştır.

•Mevlana Anadolu’da, düşünceleri en fazla etkili olan ve yüzyıllardır eserleri okunmaya devam eden şair, yazar ve mutasavvıflardandır.

• Mevleviyye tarikatının kurucusudur. yılında Horasan’ın Belh şehrinde doğdu. Mevlana’nın asıl adı Muhammed, lakabı Celaleddin’dir.

•Belh şehrindeki Moğol İstilası'ndan sonra ailesiyle Nişabur’a gitti. Selçuklu Sultanı Alaaddin Keykubad’ın davetiyle Konya’ya yerleşti.

•Divan-ı Kebir, Mesnevi, Fîhi Mâ fîh gibi eserleri vardır. Bu eserler İslam dünyasında olduğu gibi Batı’da pek çok ülkede de en çok okunan kitaplardandır.

•Mevlana’nın tasavvufi görüş ve düşünceleri oğlu Sultan Veled tarafından sistemli hâle getirilmiştir. Sultan Veled’den sonra Mevlevi tarikatının liderliğini “Çelebi” denilen şeyhler yürütmüştür.

•Mevlevilikte şiir, musiki ve semâ ayininin önemli bir yeri vardır. Mevlevi dervişleri ney, kudüm gibi müzik aletleri eşliğinde, özel giysiler içerisinde ve kendi çevrelerinde ahenk içerisinde dönerek sema yaparlar.

SORU 11

Aşağıdaki bilgilerin hangisi Mevlana Celaleddin-i Rûmi’yle ilgili değildir?

A) Ebu Hanife’yle aynı dönemde yaşamıştır.

B) Arapça ve Farsçayı iyi derecede öğrenmiştir.

C) İlk eğitimini babası Bahauddin Veled’den almıştır.

D) yılında Horasan’ın Belh şehrinde doğmuştur.

E) Tefsir, hadis, fıkıh gibi İslami ilimleri tahsil etmiştir.

•Semada dervişler musiki eşliğinde sağ elini göğe, sol elini yere doğru çevirirler. Ellerin bu duruşu; “Allah'tan (c.c.) aldıklarını kendisine mal etmeden halka ulaştırmak, biz yokuz aracılık eden suretten başka bir şey değiliz.” şeklinde yorumlanır.

•Mevlevilikte yer alan temel ilkeler: Dinî esasları iyi bilmek, Alçak gönüllü olmak, Dindar olmak, Kalbini her zaman temiz tutmak, Maddi ve manevi temizliğe önem vermek, Aklı iyi kullanıp hikmet sahibi olmak

SORU 12

Dönemin ünlü sufilerinden biri olan Şems-i Tebrizi ile tanıştıktan sonra uzun yıllar uzlete çekilmiştir. Tasavvuf düşüncesinin ana konularını içeren ve Türk-İslam kültürünün en önemli eserleri arasında yer alan meşhur eseri Mesnevi’yi kaleme almış, şiirleriyle ve hikmetli sözleriyle çevresini aydınlatmıştır. Ortaya koyduğu insan sevgisi, hoşgörü ve alçak gönüllülük gibi özellikleriyle değişik din, mezhep ve düşüncelere mensup birçok insanı etkilemiştir.

Hoşgörü, insanlarla iyi geçinme, başkasına zarar vermeme ve başkasından zarar görmemeyi vurgulayan öğütleri tüm Anadolu, Arap dünyası ve Balkanlar’a kadar uzanan geniş bir alanda yayılmıştır.

Hakkında bilgi verilen bu ünlü mutasavvıf ve düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Mevlana

B) Ahi Evran

C) Yunus Emre

D) Hacı Bektaş Veli

E) Hacı Bayram-ı Veli

•Ahi Evran/ Ahîlik :

•( Anahtar Kavramalar:Esnaf, Lonca,Dericiler/esnaflar pîri, Kırşehir, Pabucu dama atılmak )

•Ahi Evran ’de İran’ın Batı Azerbaycan tarafında bulunan Hoy kasabasında doğmuştur.

•Ahilik teşkilatının Anadolu'daki kurucularından olan Ahi Evran bu teşkilatın piri kabul edilen, âlim ve mutasavvıf bir şahsiyettir.

•Asya’dan gelerek Anadolu’da birçok şehri dolaştıktan sonra Kırşehir’e yerleşti ve ahilik teşkilatının yayılmasında önemli hizmetler yaptı.

• Usta, kalfa ve çırak münasebetlerini ve buna bağlı olarak iktisadi hayatı düzenleyen ahiliğin Anadolu’da kurulup gelişmesinde büyük rolü olmuştur.

•Anadolu’da esnafa İslamiyet’i anlatarak dünya ve ahiret işlerini düzenli hâle getirmeleri için nasihatte bulunmuştur.

•Başta debbağlar ( dericiler ) olmak üzere bütün esnafın Ahi Evran’ı pir kabul etmelerinden yüzyılın başlarına kadar esnaf zümresi üzerindeki manevi tesirini devam ettirmiştir.

•Ahilik, geçmişte kurulmuş ve kendi döneminde bir benzeri olmayan bir esnaf teşkilatıdır.

•Esnafın kardeşlik hukuku içinde dinî tasavvufi terbiye ile yetiştirilmesini sağlamanın yanında müşteri memnuniyetini de sağlama görevi vardır. Bir müşteriden bir şikâyet geldiği zaman, şikâyet edilen dükkâna gidilir ve şikâyetin haklı olup olmadığı incelenirdi. Eğer haklı bir şikâyetse, her branş için ayrı bir ceza uygulanırdı

•Ayakkabıcı esnafı için uygulanan ceza ise bozuk ayakkabıların alınıp dükkânın damına atılmasıydı. Böylece o dükkânın bozuk mal ürettiği anlaşılır ve esnaf çok müşteri kaybederdi. Pabucu dama atılmak deyimi buradan çıkmıştır.

SORU 13

Anadolu’da kurduğu teşkilatla özellikle esnaf arasında iş ahlakının yaygınlaşmasını amaç edinmiş mutasavvıf aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hacı Bektaş-ı Veli

B) Yunus Emre

C) Ahi Evran

D) Sarı Saltuk

E) Hacı Bayram-ı Veli

Türklerin İslam’ı benimsemesinde bazı şahsiyetlerin önemli katkıları olmuştur. Bunlardan biri Osmanlı Devleti Dönemi’nde esnaf arasında saygın bir yer edinerek

esnafın piri olarak şöhret bulmuştur. Onun sayesinde demircilik, marangozluk ve deri işlemeciliği gibi meslekler gelişmiştir. Kuruluşunda öncülük ettiği teşkilat

aracılığıyla ilim ve bilgiyi insanların hizmetine sunmuş, yetimlerin ve yoksulların sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamıştır.

Bu parçada sözü edilen şahsiyet aşağıdakilerden

hangisidir?

A) Hacı Bayram Veli

B) Hacı Bektaş Veli

C) Mevlana

D) Yunus Emre

E) Ahi Evran TYT  

Hacı Bektaş-ı Veli/Bektaşilik

•Hacı Bektaş-ı Veli:

•( Anahtar Kavramalar:Abdal Musa, Makâlât,Yeniçeri, Bektaşilik, Tasavvuf, Tarikat, “Eline, diline, beline hakim olmak” )•Bektaşiliğin kurucusu olup Horasan erenlerindendir. ’de yılında Nişabur’da doğdu. Anadolu’ya gelerek Sulucakarahöyük’e yerleşti. ’de vefat etti.

•Ölümünden sonra Hacı Bektaş-ı Veli diye şöhret bulmuştur. yüzyılda Yeniçeri Ocağının kuruluşuna, yüzyılda kendi adını alacak olan Bektaşilik tarikatının teşekkülüne adını vermiştir.

• Onun ismini destanlaştıran kişi Antalya-Elmalı yakınlarında türbesi bulunan Abdal Musa’dır.

•Anadolu’da Kuruluş Dönemi'nde dervişler arasında Hacı Bektaş-ı Veli’nin ve düşüncelerinin önemini gören Osmanlı, Yeniçeri Ocağının piri olarak onu seçmişlerdir. Böylece Hacı Bektaş-ı Veli’nin düşünce sisteminden esinlenilen Bektaşilik, gerek halifeleri gerek göçebe topluluklar gerekse Yeniçeri Ocağı aracılığıyla güçlenmiştir.

•Osmanlıların en önemli askerî gücü olan Yeniçerilerin tamamı, sınır boylarında cihat eden Türkmenlerin ise büyük kısmı Bektaşi’dir. Yani yeniçeriler hem asker hem de mürittir. Hatta tarikatın şeyhi aynı zamanda kumandandır.

•Hacı Bektaş-ı Veli’nin en önemli eseri olan Makâlât incelendiğinde onun Ahmet Yesevi’nin yanında ve yüzyılda Anadolu’da yaşayan İbn Arâbî, Mevlana, Ahi Evran ve Yunus Emre gibi mutasavvıflardan da etkilendiği görülmektedir.

•Onun insan eğitimi ve nefis terbiyesine dair en önemli öğretisi “eline, diline, beline sahip ol” düstûrudur.

SORU 14

• Horasan’ın Nişabur şehrinde dünyaya gelmiştir.

• Hoca Ahmet Yesevi geleneğini temsil etmiş ve Türklerin Müslümanlaşmasına katkı sağlamıştır.

• Anadolu insanına güzel ahlakı, birbirlerini sevmeyi, birlik ve beraberliklerini korumayı öğütlemiştir.

Hakkında bilgi verilen bu mutasavvıf aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahi Evran

B) Mevlana

C) Yunus Emre

D) Şems-i Tebrizi

E) Hacı Bektaş-ı Veli

•Yunus Emre:

•( Anahtar Kavramalar:Tapduk Emre, Türkçe şiir, Türk diline katkı )• yılında doğmuş, yılında vefat etmiştir. Yunus Emre’nin arı bir Türkçe ile yazdığı şiirleri olmasına rağmen birçok kaynak onun ümmi (okuma yazma bilmez) olduğunu söylemektedir. Buna karşın bazı kaynaklar ise onun çok iyi bir medrese tahsili gördüğünü ve Farsçadan çeviri yapacak kadar bilgili olduğunu ifade eder.

•Yunus’un mürşidi Tapduk Emre’dir.

•• Eski Anadolu Türkçesinin oluşumunda çok önemli rol oynayan ilk Türk şairidir.

•• Onun kullandığı kelimeler ve ifade kalıpları, bunlara yüklediği anlamlar ve mecazlar Türkçenin edebî bir dil hâline gelmesi yolunda büyük bir aşama olmuştur.

SORU 15

Gelin tanış olalım

İşi kolay kılalım

Sevelim sevilelim

Dünya kimseye kalmaz

Bu dizelere göre insan ilişkilerinde aşağıdaki yaklaşımlardan hangisi olumlu karşılanamaz?

A) Eleştirilere açık olmak

B) İnsanları ötekileştirmek

C) Taassuptan uzak durmak

D) İşleri zorlaştırmaktan kaçınmak

E) Farklılıklara hoşgörüyle yaklaşmak

SORU 16

Bir kez gönül yıktın ise

Bu kıldığın namaz değil.

Yetmiş iki millet dahi,

Elin yüzün yumaz değil.

Bu dizelerde vurgulanan husus ağıdakilerden hangisidir?

A) Kalp temizliğinin çok önemli olduğu

B) Yapılan hatalardan dönülmesi gerektiği

C) Samimiyetin her işe yansıması gerektiği

D) İnsan ilişkilerine özen gösterilmesi gerektiği

E)İbadetle davranışlar arasında güçlü bir ilişki olduğu

SORU 17

• Şiirlerinde sevgi, saygı ve kardeşlik temalarını işlemiştir.

• İlahî aşkı en güzel şekilde ifade eden mutasavvıf şairlerdendir.

• Anadolu insanına İslamiyet’i anlattığı şiirlerinde sade bir dil kullanmıştır.

• Güzel ahlak ve ilahî sevginin halk arasında yaygınlaşmasını sağlamaya çalışmıştır.

Bu bilgiler aşağıdaki mutasavvıflardan hangisi hakkındadır?

A) Ahmet Yesevi

B) Sadrettin Konevi

C) Yunus Emre

D) Sarı Saltuk

E) Ahi Evran

•Sarı Saltuk:

• ( Anahtar Kavramalar:Balkanlar, Rumeli, Saltukname; Tasavvuf )•Anadolu ve Balkanlar’ın Türkleşip Müslümanlaşmasındaki etkisiyle adı etrafında menkıbeler oluşmuş bir alperendir.

•Kaynaklarda “mücahit-gazi, gazi-derviş, alperen, mübarek zat, ermiş” gibi sıfatlarla anılan Sarı Saltuk Anadolu ve Rumeli’nin Türkleşip İslamlaşmasında etkin rol oynamıştır.•

SORU 18

Aşağıdaki mutasavvıflardan hangisi Balkanların İslamlaşmasında önemli rol oynamıştır?

A) Ahmet Yesevi

B) Ahi Evran

C) Mevlana

D) Yunus Emre

E) Sarı Saltuk

SORU 19

Aşağıdaki âlimlerden hangisi daha çok mutasavvıf yönüyle tanınmaktadır?

A) Ebu Hanife

B) Maturidi

C) Eş’ari

D) Şafii

E) Sarı Saltuk

•Hacı Bayram-ı Veli:

• ( Anahtar Kavramalar:Ankara, Somuncu Baba, Tasavvuf )•’ta doğmuş; ’da vefat etmiştir. Gençlik yılları boyunca tefsir, fıkıh, hadis, tasavvuf, matematik, astronomi, felsefe, edebiyat ve dil dersleri aldı. Ankara’da Kara Medresede müderrislik (profesörlük) yapmıştır.

•Tasavvuf eğitimi için Somuncu Baba yanına gitmiştir. Şeyhinin yanında on yıl kalan Hacı Bayram, şeyhinin manevi terbiyesi altına girdikten sonra, kendini her yönüyle topluma adamış, toplumun iyiliği için gayret göstermiştir.

•Hacı Bayram-ı Veli toplumun iki kesimi olan zenginler ile fakirler arasında köprü vazifesi görerek sosyal yardımlaşma görevini yerine getiren bir yapıyı hayata geçirmiştir.

SORU 20

Tefsir, fıkıh, hadis, tasavvuf, matematik, astronomi, felsefe, edebiyat ve dil dersleri tahsil etmiştir. Ankara’da Kara Medresede müderrislik (profesörlük) yapmıştır.

Tasavvuf eğitimini Somuncu Baba’dan almıştır. Şeyhinin yanında on yıl kaldıktan sonra, kendini topluma adamıştır. Yoksullara, yetimlere, gariplere, yolda kalmışlara ve talebelere yardım etmiştir. Esnafın zekât ve sadakalarını toplayarak ihtiyaç sahiplerine ulaştırmıştır.

Bu parçada sözü edilen âlim ve mutasavvıf aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahmet Yesevi

B) Hacı Bektaş-ı Veli

C) Sadrettin Konevi

D) Hacı Bayram-ı Veli

E) Abdulhakim Arvasi

SORU 21

Aşağıdakilerden hangisi, yüzyıldan itibaren

Türkler arasında yetişip Anadolu’nun İslamlaşmasını sağlayan şahsiyetlerden birisi değildir?

A) Mete Han

B) Ahi Evran

C) Yunus Emre

D) Hacı Bektaş Veli

E) Sarı Saltuk Gazi

SORU 22

Aşağıdaki âlimlerden hangisi daha çok mutasavvıf yönüyle tanınır?

A) Cafer es- Sadık

B) Şafii

C) Mevlana

D) Maturidi

E) Ebu Hanife

SORU 24

I. Ebu Hanife

II. İmam Eş’ari

III. İmam Maturidi

Numaralanmış âlimlerden hangileri Türklerin İslam anlayışının oluşmasında etkili olmuştur?

Yalnız I.

B) Yalnız II.

C) I ve II.

D) II ve III.

E) I, II ve III.

SORU 23

Dikkatli ve ince anlayışlı, ayrıntılı bir şekilde bilen âlim;fıkıh âlimi, İslam hukukçusu demektir.

Bu anlam aşağıdaki kavramlardan hangisine aittir?

A) Âlim

B) Veli

C) Fakih

D) Kelam

E) Tasavvuf

SORU 25

“Anadolu’da Dinî Anlayış ve Kültürün Oluşmasında Etkili Olan Şahsiyetler” konulu bir panele konuşmacı olarak davet edilen İlahiyatçı Yazar Mehmet Bey, hazırlıklarını yaparken temel olarak konuşmasında anlatacağı kişilerin eserlerinden faydalanma yoluna gitmiş ve sunumunu bu eserlerin tanıtımı üzerine dizayn etmiştir.

Buna göre Mehmet Bey’in sunumunda aşağıdaki eserlerden hangisinin yer alması beklenmez?

A) Kitabü’t-Tevhid

B) Divan-ı Hikmet

C) El-Muvatta

D) Mesnevi

E) Makâlât

ÖZET

Her bir İslam âlimi, yaşadığı dönemde insanlara yol göstermiş, kültürlerin oluşmasında önemli etkene sahip olmuşlardır ve yaşadıkları dönemden sonra günümüze kadar da bu şahsiyetler, bıraktıkları miraslarla kendilerinden sonra gelen insanlara öncülük etmişlerdir.

İmam Ebu Hanife

İslam hukuku kuralları, sadece dini yaşam açısından değil sosyal hayatın düzene girmesi için de gerekli olan hukuk kurallarıdır. Ticaret, sosyal ilişkiler, aile hukuku, örf ve adetler gibi pek çok alanda işimize yarayacak hukuki meseleler üzerine mesai harcayan İmam Ebu Hanife İslam hukuku kurallarının anlaşılmasına yardımcı olmuş ve günümüze gelinceye kadar da biz ehl-i sünnet için önemli yol gösterici kaynak olmuştur.

Cafer-i Sadık (r.a)

İmam Cafer-i Sadık, hadis ilminde en çok takip edilen isimlerden biridir. Günümüze kadar ulaşan hadislerin en büyük kaynağı olarak bilinmesi ve kale alınması da bundan kaynaklanmaktadır. Kur’an’ı Kerim’de geçmeyip Peygamber efendimizin (s.a.v) tavsiye ve emir ettiği her durum hakkında hadislerin günümüze kadar ulaşmasını sağlayan Cafer-i Sadık (r.a), din anlayışının oluşmasında önemli katkılarda bulunan isimlerden biridir.

Maturidi

Ehl-i Sünnet itikadının sistemli hale gelmesinde büyük bir etkisi olan İmam Maturidi, aynı zamanda kelam ilmi alanında da önemli vazifeler üstlenen bir şahsiyettir. Nitekim ehl-i sünnet itikadına sahip olanların kaynak olarak kullandıkları isim de İmam Maturidi’dir.

İmam Şafii

Fıkıh, sadece dini anlayışın oluşmasında değil, kültürel anlayışın oluşmasında da etkili bir alandır. Çünkü insanların nasıl muamele etmeleri gerektiğini, ticari alanlarda nelere dikkat etmeleri gerektiği, hukuk konularında hangi ölçülerin kıstas olarak alınması gerektiği konularda başvurulan nokta fıkıh dalıdır. İmam Şafii (r.a), fıkıh alanında yaşadığı dönemden bugüne kadar miras bıraktığı eserleriyle anılmakta ve din anlayışı ve kültürümüzün oluşmasında önemli şahsiyetler arasında yer almaktadır.

Eş’ari

İtikadi meseleler, insanın dini açıdan nasıl yaşaması gerektiğini anlatan meselelerdir. Bu meselelerin günümüze kadar sağlıklı bir şekilde ulaşmasında önemli bir katkıda bulunan Eş’ari, yaşadığı yüzyılda yazdığı kitapları ve yetiştirdiği öğrencileri ile önemli oranda insanlara yol göstericilik yapmış ve günümüzde de ehl-i sünnet itikadına sahip olanlar için önemli bir kaynak niteliği olmayı korumaya devam etmektedir.

Ahmet Yesevi

Tarikat, bir ilim olmakla birlikte bir yaşama biçimidir. Dünyadan çok ahiret yurdu ile alakadar olan bu alan, günümüzde de kendini göstermektedir. Ancak günümüzde varlığını sürdüren gerçek tarikatların birçoğunun kaynağı Ahmet Yesevi olarak kabul edilmektedir. Din anlayışının ve kültürümüzün oluşumunda etkili olan şahsiyetler arasında değerlendirilmesinin nedeni de budur. Günümüzde birçok cadde ve sokağa bu ismin verilmesinde önemli adımlar atmasının yeri vardır.

Mevlana Celaleddin Er-Rumi

Tasavvuf ilminde önemli bir yere sahip olan Mevlana Celaleddin Er-Rumi, yaşadığı dönemden günümüze kadar ulaşan “Mesnevi” isimli kitabı ile birçok tasavvuf konusunda yol göstericilik yapmış isimlerden biridir. Bıraktığı büyük miras, günümüzde de bir hayli rağbet görmektedir.

Ahi Evran

Tasavvuf ve fütüvvet alanında önemli bir yere sahip olan Ahi Evran, din anlayış ve kültürümüzün oluşmasında etkili olan şahsiyetler arasında yer almaktadır.

Hacı Bektaş-ı Veli

Tasavvuf ve “Bektaşilik” alanında önemli bir miras bırakan Hacı Bektaş-ı Veli, yaşadığı dönemden günümüze kadar bıraktığı ekolü ile bilinen bir isimdir. “Alevilik” inancının oluşmasında etkili bir isim olması ve günümüze kadar bıraktığı önemli eserleri ve sözleri ile yol göstericilik yapmış bir isimdir.

Yunus Emre

Anadolu Türkçesinin oluşmasında önemli katkısı olan Yunus Emre, gerek bu yönüyle gerekse de şiir yönüyle kendinden çokça söz ettiren ve günümüzde din anlayış ve kültürümüzün oluşmasında etkili olan şahsiyetler arasında değerlendirilmektedir. Veciz sözleri ve yol gösterici şiirleriyle birçok alana değinen Yunus Emre, kültürümüz açısından önemli bir yere sahiptir.

Sarı Saltuk

Anadolu ve Rumeli’nin Türkleşip İslamlaşmasında önemli bir katkısı bulunan Sarı Saltuk, bıraktığı mirası ile günümüzde de kendinden söz ettiren isimlerden biridir.

Hacı Bayram Veli

Anadolu Türk birliğinin tesisi ve Anadolu’nun iktisadi bakımdan gelişip kalkınmasında önemli oranda payı olan Hacı Bayram Veli, iktisadi alanda bıraktığı mirası ile hem din hem de kültürümüzün oluşmasında etkili olan şahsiyetler arasında yer almaktadır.

KISACA

İmam Ebu Hanife (İslam hukuk kuralları)

Caferi Sadık (Hadis İlmi)

Maturidi (Kelam ilmi – Ehli sünnet itikadının sistemli hâle gelmesi),

İmam Şafii (Fıkıh Usulü),

İmam Eş’ari (İtikadi meseleler)

Ahmet Yesevi (Tarikat ilmi ve tasavvuf),

Mevlana Celaleddin ErRumi (Tasavvuf),

Ahi Evran (Tasavvufi düşünce ve fütuvet)

Hacı Bektaşı Veli (Tasavvuf ve Bektaşilik),

Yunus Emre (Şiir, Eski Anadolu Türkçesinin oluşumu),

Sarı Saltuk (Anadolu ve Rumeli’nin Türkleşip İslamlaşması),

Hacı Bayramı Veli – Anadolu Türk birliğinin tesisi ve Anadolu’nun iktisadi bakımdan gelişip kalkınması)

BU SUNU TERAKKİ VAKFI OKULLARI DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMENLERİ Bekir ÖZEN İsmail RIZVANOĞLU ve Derya ENSARIOĞLU Tarafından (Ders Kitabı, Bakanlığımız Ölçme Değerlendirme Birimince Hazırlanan Kazanım Testleri ve Önceki Yıllarda Çıkmış TYT ve AYT Soruları Kaynak Alınarak)  DÜZENLENMİŞTİR

nest...

113270 113271 113272 113273 113274