Gürgün Bingel

Bu y&#;l birbiri ard&#;na hayat&#;m&#;za giren yeni dijital platformlar&#;n bize en güzel arma&#;anlar&#;ndan biri, Gibi oldu. Kendinden ba&#;ka pek bir &#;eye benzemeyen, çok farkl&#; bir absürt komedi dizisi. Arkas&#;nda Ölümlü Dünya ve Cinayet Süsü filmlerindeki yarat&#;c&#; birlikteliklerini diziye ta&#;&#;yan Feyyaz Yi&#;it ve Aziz Kedi var. Ekranda görünmese de ismiyle müsemma muzip varl&#;&#;&#;n&#; hep hissettiren Aziz Kedi’yle Exxen’de ikinci sezon haz&#;rl&#;klar&#; süren diziden ülkemizde komediye uzanan “ciddi gibi de&#;il gibi” bir sohbet ettik.

Filmlerinize de çok gülmü&#;tüm ama “Gibi” bu ekibin en sevdi&#;im i&#;i oldu &#;imdiye dek. Yerli komedi listesi yapsam kesin ilk 20’ye girer. Çok farkl&#;,  özgün, e&#;it ölçülerde mütevaz&#; ve iddial&#;. Komik! Nas&#;l ba&#;lad&#;, nereden ç&#;kt&#;?

yaz&#;nda pandemiden ötürü Ölümlü Dünya 2'yi çekemedi&#;imiz için bir anda bo&#;a dü&#;tük. Sonra Feyyaz, "Abi bizden dizi istiyorlar" dedi. Birkaç y&#;l önce yazd&#;&#;&#; birer sayfal&#;k üç ayr&#; öyküyü gösterdi. Acayip be&#;endim. Gelen tekliflere bakt&#;k, malzememize bakt&#;k. "Bunlardan dizi olur mu?" gibi bir tereddüt ya&#;ad&#;k ama sonunda Exxen'le el s&#;k&#;&#;t&#;k. Fakat ocak ay&#; yay&#;n dönemine çok az kalm&#;&#;t&#;, 21 günde 12 bölüm yazd&#;k. Geri kalan her &#;ey de çok h&#;zl&#; halledildi.

Bizde skeç tipi anlat&#;m çok yayg&#;nd&#;r. Siz gerçekten skeç olabilecek, görünürde incir çekirde&#;ini doldurmayan konularla her bölümü dakikal&#;k bir dizi yapm&#;&#;s&#;n&#;z ve çok ba&#;ar&#;l&#;. Bunu nas&#;l ba&#;ard&#;n&#;z, bu iç ritmi nas&#;l tuttunuz?

Gibi, her &#;eyden önce bizim için bir deney olaca&#;&#; için heyecanl&#;yd&#;k. Yeni aç&#;lan bir dijital platformda sessiz sedas&#;z yapal&#;m, bakal&#;m iyi bildi&#;imiz &#;eyleri e&#;ip bükünce neler olacak diye çok merak ediyorduk. Bu deney kendi ölçüleri içinde ba&#;ar&#;l&#; oldu, bize de çe&#;itli yan&#;tlar verdi. Feyyaz'&#;n e&#; dost aras&#;nda oynad&#;&#;&#;, çok fena z&#;rvalad&#;ktan sonra bir es verip, konuyu "gibi" diye ba&#;layan bir tiplemesi vard&#;r. O "gibi"yi isim olarak koymam&#;z&#;n sebebi i&#;te diziyi bizzat bizim de hiçbir &#;eye direkt olarak benzetemememiz. Bahsetti&#;in iç ritim de bu biçimsizlikten do&#;mu&#; olabilir.

Hep bir kültürel çat&#;&#;ma temas&#; var bölümlerde. Kan paras&#; gibi gelenekler, nü modellikte kendini bulan bir dedenin akrabalar&#;yla imtihan&#;, aktif kan davas&#; olan bir badanac&#;n&#;n içindeki sanat tutkusu, Erasmus’la gelen yamyam… Buralarda biraz “masa ba&#;&#;” bir süreç oldu mu, “bir de &#;u konuyu i&#;leyelim” gibi, yoksa laf laf&#; m&#; açt&#;, kendili&#;inden mi geli&#;ti?

Kültürel çat&#;&#;ma Türkiyeli olman&#;n DNA's&#; de&#;il mi? Bundan kaç&#;&#; yok. &#;unu söylemeliyim ki iki yazar olarak kafalar&#;m&#;zda (ve bilgisayarlar&#;m&#;zda) &#;u iki dosya hep aç&#;kt&#;r: meseleler ve durumlar. Durumlar da bu meselelerin belli ko&#;ullar alt&#;nda tecessüm etmi&#; halinden ibaret neticede. Yani bugüne kadar ayr&#; ayr&#; veya birlikte yapt&#;&#;&#;m&#;z hiçbir i&#;te "mesele"den soyutlanm&#;&#; bir tek sözcük anlat&#;lmam&#;&#;t&#;r. Ancak önce meseleyi seçip onun etraf&#;nda roman, film, dizi yaratmak bize hep tats&#;z geldi&#;i için tersini yap&#;yoruz. Çal&#;&#;&#;rken "laf laf&#; aç&#;yor" yöntemi zaten vazgeçilmez. Her &#;ey bu sokratik soru-cevap sistemiyle ç&#;k&#;yor. Bizi çok güldüren (ya da rahats&#;z eden) bir an ya da bir durum bulundu&#;u zaman "meseleler" dosyas&#;na ba&#;vuruyoruz. Oradakilerin hepsi de öyle üç be&#; gün de&#;il, uzun y&#;llard&#;r kafa yordu&#;umuz &#;eyler. Di&#;er elementlerle en uyumlu meseleyi al&#;p harmanlad&#;&#;&#;n zaman ortaya anlatmaya de&#;er bir hikâye ç&#;k&#;yor i&#;te. Art&#;k bunu herhangi bir ürüne dönü&#;türebilirsin. Yeter ki komik bir &#;eyi anlat&#;rken komik olmaya ve önemli bir meseleyi tart&#;&#;&#;rken didaktik olmaya çal&#;&#;ma.

Gibi müthi&#; bir absürt durum komedisi. Bizde absürt komediye yo&#;un bir ilgi var. Bunun biraz da kolaya kaçmak oldu&#;unu dü&#;ünüyorum baz&#; örneklerde. Yani absürtlü&#;ün sa&#;lad&#;&#;&#; geni&#; imkânlar, olay örgüsündeki aç&#;klar&#; kapatmak için kullan&#;labiliyor. Gibi’de bunu hiç hissetmedim. Temalar absürt ama i&#;leni&#;te ince bir detayc&#;l&#;k var, durumlar çok inand&#;r&#;c&#; biçimde kurulmu&#;. Sen absürt komediye nas&#;l bak&#;yorsun, Gibi’yi nereye oturtuyorsun?

&#;çinde oynad&#;&#;&#;m&#;z kümeyi s&#;n&#;rlayan &#;ey "possible but unlikely" çizgisi. Yani "mümkün ama dü&#;ük olas&#;l&#;kl&#;." En &#;ahane, en komik &#;eyler TAM o s&#;n&#;rda durdu&#;un zaman ç&#;k&#;yor. Bugüne kadar yapt&#;&#;&#;m&#;z &#;eyler absürtün kitap tan&#;m&#;na giriyor evet ama absürt dendi&#;inde yayg&#;n anlay&#;&#;, "possible"&#;n ötesinde yap&#;lan &#;eyler. Orada bildi&#;imiz dünyan&#;n fizik kurallar&#;n&#; takmayabiliyorsun. Buna da itiraz&#;m yok. Ama "Evet yahu çok saçma ama bu olabilir!" dedi&#;in sürece bunu bir hile olarak de&#;il, imkânlar&#; geni&#;leten bir araç olarak alg&#;l&#;yoruz. Yani ne filmlere ne de Gibi'ye "absürt" demeye dilim varm&#;yor. Hepsi "possible but unlikely."

“Y&#;lmaz Bey Banyo” diye bir bölüm var. Hem serinin en özel bölümlerinden biri, hem de içerdi&#;i “sosyal mesaj” imkan&#;yla da, Gervais türü ofansif komedinin s&#;n&#;rlar&#;nda dolan&#;yor. Yer yer hayli dokunakl&#;. “Gibi”nin suya sabuna dokunmaz konular arac&#;l&#;&#;&#;yla suya sabuna dokunma biçimini çok sevdim. Ofansif mizaha yakla&#;&#;m&#;n nas&#;l? Sosyal medyada, sözlüklerde, dizilerde?

"Y&#;lmaz Bey Banyo" bölümünün ilk editini izleyince Feyyaz'&#;n e&#;i Sedef oturup a&#;lam&#;&#;. Çok a&#;&#;rd&#;. Sonra birkaç ek yazd&#;k da ajitasyon etkisinden kurtard&#;k. Kendi ad&#;ma ofansif, defansif mizah falan tan&#;m&#;yorum. Bir reklamc&#;, mühendis ya da politikac&#; bir tak&#;m insanlar&#;n "rahats&#;zl&#;&#;&#;"n&#; dikkate almak zorunda kalabilir. Ama hiçbir sanatç&#; için bu geçerli de&#;ildir. Ofansif mizah diye bir &#;eyi kabul etti&#;in zaman ofansif olmayan&#; da varm&#;&#; gibi anla&#;&#;l&#;r ve yapt&#;&#;&#;n i&#;i bir kategoriye koyma izni vermi&#; olursun. Sonra da bu kategori tart&#;&#;maya aç&#;l&#;r. Hay&#;r, yapt&#;&#;&#;m &#;eyin kimi "rahats&#;z" etti&#;i benim problemim olamaz. Sayg&#; ve ho&#;görüden de bahsetmiyorum. Söyledi&#;im sözün varl&#;&#;&#;n&#; kabul etmek zorundas&#;n. Çünkü bu sözler ve bu dü&#;ünceler var. Onlar&#; görmezden gelmek ya da kabul etmek ya da küçümsemek ya da onlara k&#;zmak senin kendi içinde halledece&#;in &#;eyler.

Bir yerde bir sözüne rastlad&#;m, “h&#;rs birçok berbat insan&#; uçurur ama uçmak berbat insanlara yak&#;&#;maz” diye… Oradan da akl&#;ma geldi. Kendi zekas&#;yla büyülenmek diye bir komedyen ar&#;zas&#; var, bizim ülkede çok yayg&#;n. Özellikle komedi üreten erkeklerde gözlenen bir durum. Bir süre sonra yapt&#;klar&#;ndan çok kendilerini ciddiye almaya ba&#;l&#;yorlar ve sonun h&#;zl&#; ba&#;lang&#;c&#; gibi bir &#;ey oluyor. Gibi ve ekibi bu aç&#;dan da sa&#;lam bir yerde duruyormu&#; gibi geldi bana. Sen bu meseleye nas&#;l bak&#;yorsun?

Bahsetti&#;in &#;ey var m&#; hakikaten bilmiyorum. Ancak e&#;er varsa s&#;ralamana itiraz edece&#;im. Bir insan&#;n önce ba&#;ar&#;l&#; olup sonra kendini a&#;&#;r&#; ciddiye almaya ba&#;layaca&#;&#;n&#; pek sanmam. O ki&#;i zaten en ba&#;ta kendini ölçüsüzce ciddiye al&#;yordur, ba&#;ar&#; ve &#;öhret bu k&#;s&#;k ate&#;in üstüne dökülen benzin oluverir. Kendi dandikli&#;ini erkenden fark edip kabullenen bir insan zaten ömür boyu bununla me&#;gul haldedir. Baz&#; özel yönleri varsa bunlar&#;n da yaln&#;zca paketin bir parças&#; oldu&#;unu bilir. Böyle birine istersen üç Oscar iki de Nobel ver; tad&#;n&#; ç&#;karacak, e&#;lenecek ama günün sonunda bir tebessümle yürüyüp gidecektir.

Bizde komedi bir süredir bir t&#;kanma ya&#;&#;yor sanki. Tutan iyi komedi dizisi yok gibi bir &#;ey. “Gibi” bu aç&#;dan da sevindirdi. Diziye girerken bu konuda bir kayg&#;n&#;z oldu mu, “tutar m&#; tutmaz m&#;” gibi? 

Türkiye taa 50'lerden günümüze kadar görsel sanatlarda hep geli&#;erek geldi. Ye&#;ilçam ve sonra 90'lar dizilerinden itibaren sinema ve televizyonda belli bir seri üretim var. Ve bu da diyelim ki 5 y&#;l öncesine dek en önemli unsurlardan birinin eksikli&#;i - ak&#;l almaz bir &#;ekilde- yok say&#;larak yap&#;lageldi: yazar! Tabii ki baz&#; özel örnekleri d&#;&#;ar&#;da tutarak söylüyorum; tiyatro, sinema ve televizyonumuz bugüne dek yazars&#;z olarak iyi kötü bir &#;eyler üretmeyi ba&#;ard&#;. Her &#;eyden önce iyi bir metne, senaryoya ihtiyaç yoktu. Ne dayarsan daya gidiyordu. Çeviriyle, adaptasyonla, çal&#;nt&#;yla, aktör karizmas&#;yla idare edilebildi. Fakat &#;imdi art&#;k internet ve özellikle dijital platformlarla üretim ve tüketimin finansman modelleri de de&#;i&#;ince "Lan bir dakika?!" denmeye ba&#;land&#;. Bu saatten sonra çok iyi aktörlerimizin, yönetmenlerimizin, reji elemanlar&#;m&#;z&#;n vs yan&#;nda çok iyi yazarlar&#;n da yeti&#;ip gelece&#;ine neredeyse eminim. Yazar derken "eli kalem tutan" insanlar&#; kastetmiyorum, mesle&#;i yazmak olan, bütün varl&#;&#;&#;yla bu i&#;e angaje olmu&#; ki&#;ilerden bahsediyorum. Bu anlamda gelecek için çok umutluyum.

Burada ufak bir ekleme yapmak istiyorum. Bana göre iyi aktörler, yönetmenler gibi iyi yazarlar da hep vard&#;. Bizde yap&#;m süreçlerinde en önemli ö&#;e olan senaryoyu mümkün oldu&#;unca ikincille&#;tirmek gibi sektörel bir e&#;ilim var. Dakika ba&#;&#; de&#;i&#;en yaz&#;m ekipleriyle sars&#;lan dizi senaryolar&#;ndan da anla&#;&#;labilir bu. Ayn&#; &#;ekilde adaptasyon dü&#;künlü&#;ü de, apartma e&#;ilimi de yazarlardan çok yapanlar&#;n yaz&#;m sürecini nas&#;l gördü&#;ünü betimliyor bence. &#;imdiyse hem tüm varl&#;&#;&#;yla bu i&#;e angaje olmu&#; yazarlar&#;n say&#;s&#; art&#;yor hem de sektör nihayet yazar&#;n, yaz&#;m süreçlerinin hakk&#;n&#; teslim etmeye zorunlu oldu&#;unu daha iyi alg&#;lamaya ba&#;lad&#; gibime geliyor…

Elbette! Tabii ki iyi yazarlar vard&#; ve hala var, olmaz olur mu? Demek istedi&#;im &#;uydu, ne kadar yandan çarkl&#; olursa olsun ortada bir sinema ve televizyon endüstrisi varsa di&#;er üyeleriyle orant&#;l&#; olarak kamyon dolusu yazar da olmal&#;yd&#;. Yapanlar bunu vazgeçilmez bir ihtiyaç olarak görmedi&#;inden i&#;in o taraf&#; hep güdük kald&#;. Bu tarihin önemli bir k&#;sm&#; boyunca yazar ajan&#;, yazar sendikas&#;, yazar mektebi falan hiç duydun mu? Genel olarak ya edebiyatç&#;lar senaryo üretti, ya haftada üç tane att&#;r&#;veren farbikasyoncular ya da bizzat yönetmenler Ülkede yay&#;nlanan ilk özgün "senaryo yazma kitab&#;" ne zaman bas&#;lm&#;&#; bir bak&#;n&#;z. Yoksa seninle yüzde yüz ayn&#; fikirdeyim.

Kat&#;l&#;yorum ben de son dedi&#;ine. Bir istek sorusu iletiyorum, benden de&#;il bir izleyicinizden geliyor bu soru: Diziyi yaparken kendi güldü&#;ünüz esprilerden, durumlardan m&#; yola ç&#;kt&#;n&#;z yoksa izlenirlik kayg&#;s&#; daha m&#; öndeydi?

Gibi'de "izlenirlik" için gerekti&#;i dü&#;ünülen hemen her &#;eyin tersi var. A&#;&#;r bir tempo, uzun sahne ve sekanslar, devaml&#;l&#;k arz etmeyen konu ve karakterler Metinde "&#;aka" ve "espri" yok, kadroda "celebrity" yok. Biz uzun y&#;llard&#;r K&#;vanç'la (K&#;l&#;nç) çal&#;&#;may&#; çok istiyorduk. Yard&#;mc&#; aktör olarak ondan hiç ku&#;kumuz yoktu. Fakat yap&#;mc&#;m&#;z Bar&#;&#; Ayazta&#;'la birlikte oturup böylesine müphem bir teksti yorumlayacak yönetmen nas&#;l bulunacak diye kara kara dü&#;ündük. Dahas&#;, biraz daha ilerleyince dizinin bir casting kabusu oldu&#;unu idrak ettik. Fakat hem yönetmenimiz Ömer Sinir mükemmel bir i&#; ç&#;kartt&#; hem de casting ekibi bize tam bir &#;ov yapt&#;, hepsi sa&#; olsunlar. K&#;sacas&#; izlenirlik kayg&#;m&#;z hiç yoktu, bu metni nas&#;l do&#;ru oynar ve do&#;ru çekeriz, i&#;i do&#;ru insanlara nas&#;l pay ederiz gibi dertlerimiz vard&#;. Hem bunlar ba&#;ar&#;ld&#; hem de çok izlendik. Yani belki de "bunlar" ba&#;ar&#;ld&#;&#;&#; için çok izlendik.

“Gibi”nin en sevdi&#;im yanlar&#;ndan biri de ana karakterleri erkek olmakla birlikte ana besininin “toksik eril mizah” olmamas&#;. Yani kad&#;n&#; a&#;a&#;&#;lama temelinde bir mizah, ana bac&#; türü bel alt&#; espri, homofobi o kadar uza&#;&#;n&#;zda ki ara ki bulas&#;n. Bunlar bizde komedinin ana elementi gibi y&#;llard&#;r. Hiç de didaktik olmadan bu erkekler kulübü havas&#;ndan nas&#;l s&#;yr&#;ld&#;n&#;z? Ana malzemeniz  toksik cinsel &#;aka olmay&#;nca küfürler de bana komik geldi bu arada.

Yazmaya oturdu&#;umuzda tek bir kural koyduk: bu dizideki tüm erkekler birkaç &#;eyi, tüm kad&#;nlar da ba&#;ka birkaç &#;eyi temsil edecek. O "&#;ey"lerin ne oldu&#;unu aç&#;klamay&#;p izleyiciye b&#;rakmak daha do&#;ru olur. &#;u kadar&#;n&#; söyleyebilirim ki dizide cinsiyetçilik, homofobi vs olmamas&#; ve bunlar&#;n kar&#;&#;s&#;nda alay ederek durulmas&#; elbette tesadüf de&#;il. Di&#;er yandan bu bir kamu spotu da de&#;il. "Ben hepinizden daha do&#;ru dü&#;ünüyorum" tafras&#;yla konu&#;mak da bir o kadar yanl&#;&#;. Bu nedenle prensibi korumak kayd&#;yla insani olan her &#;ey içeri girebilir. Kad&#;nlara &#;srarla "bayan" diyen bir grup adam&#;n dönü&#;türülebilece&#;ine olan inanc&#;m&#;z tamd&#;r.

Biraz kendinden bahsetmek ister misin art&#;k? Aziz Kedi takma ismin, uzun süre Okan Bayülgen’in çok izlenen &#;ovlar&#;n&#;n metinlerini yazd&#;n ve Feyyaz Yi&#;it’le san&#;r&#;m komedi maceras&#;n&#;n ba&#;lang&#;c&#;ndan beri ortak üretimleriniz var, ba&#;ka?

Aziz Kedi takma isimlikten ç&#;kal&#; çok uzun zaman oldu (Gerçek ismim &#;ebnem Özcan). Televizyonla birlikte ve ondan sonra da uzun süre gazete ve dergilerde yazd&#;m. Bir kitabevi i&#;lettim. Kitap editörlü&#;ü yapt&#;m. Feyyaz'la olan i&#;birli&#;imiz arkada&#;l&#;&#;&#;m&#;zla birlikte ba&#;lad&#; zaten. 'ten itibaren de Ali'nin (Atay) önderli&#;inde sinemaya girdik. Ben bu arada ülke de&#;i&#;tirdim. Sinema, dizi i&#;lerinin haricinde bir y&#;la yak&#;nd&#;r da online senaryo dersleri veriyorum (Asl&#;nda senaryo i&#;in bahanesi, bütünsel olarak yazmak hakk&#;ndaki tecrübelerimi payla&#;&#;yorum). Mutlu bir insan&#;m.

Son y&#;llarda kendini “mutlu bir insan&#;m” diye tan&#;mlayan biriyle kar&#;&#;la&#;mak o kadar zor ki, &#;ahane geldi bu. Be&#; y&#;ld&#;r Londra’da ya&#;&#;yorsun, yurt d&#;&#;&#;nda ya&#;ay&#;p Türkiye için üretmek nas&#;l bir &#;ey?

"Türkiye için" diye bakm&#;yorum pek. Mutlaka bir &#;ey için olacaksa Türkçe için üretiyorum gibi dü&#;ünmekten daha çok ho&#;lan&#;r&#;m. Bütün ba&#;l&#;l&#;&#;&#;m, merak&#;m, deneyimim, yat&#;r&#;m&#;m Türkçe üzerine. Son birkaç y&#;ld&#;r &#;ngilizce içerik üretti&#;im de oldu ama lüzumsuz bir &#;ehvetle oray&#; kan&#;rtsam bile asla Türkçe'deki rahatl&#;&#;&#;m&#;, &#;&#;mar&#;kl&#;&#;&#;m&#; bulamayaca&#;&#;m&#; biliyorum. Teknik anlamda ise yurt d&#;&#;&#;nda olup Türkiye'ye üretmek diye bir &#;ey zaten söz konusu de&#;il. Bir internet ba&#;lant&#;s&#; ve bir laptopum oldu&#;u sürece nerede olmad&#;&#;&#;m&#;n hiçbir anlam&#; yok.

“Gibi”yi kimler izliyor? &#;zleyici kitlenizi nas&#;l tan&#;mlars&#;n?

Ömrümün son 15 y&#;l&#; "izleyici kitleleri"yle geçti, Gibi'ninki kadar heterojen bir da&#;&#;l&#;m hiç görmemi&#;tim. Beklendik izleyici ekibimizin çok ama çok d&#;&#;&#;nda insanlardan mesajlar al&#;yoruz. Bunun sebebini analiz edebilen varsa da lütfen bana yazs&#;n, bu bilgiyi kullanarak sonsuza kadar ba&#;ar&#;l&#; yap&#;mlara imza atmak isteriz.

&#;kinci sezon ne zaman?  

&#;kinci sezonu &#;u günlerde yaz&#;yoruz (Temmuz ). San&#;yorum Ocak 'de yay&#;nda olacak.

Merakla bekleniyor! Te&#;ekkürler Aziz Kedi.