Çelikten Ağaç Yetiştirme

Bitki çoğaltma (üretim) konususunda çelik anlamı: Bir bitkiden köklendirmek üzere alınan bir parça. En çok dallardan yapılır. Sonra tek yapraktan ve kökten. İngilizcede bu manada ‘cutting’ denir. Türkçesi kesme anlamına gelir. Biz çelik diyoruz. Aslında kesik parça demek daha doğru. Sonuç olarak çelik köklenir, filizlenir yeni bir bitki olur.

Çelik yöntemli çoğaltma çeşitleri

Her birinin nasıl yapıldığını ayrı sayfalarda uzun uzun anlattım. Burada sadece kısa tanımlarını ve sayfa linklerini veriyorum. Her bir başlık sayfa linkidir. Üstlerine tıklarsanız ilgili sayfalara gidersiniz.

Tepe çeliği

Taze dalların uç kısımlarından yapılır. Zamanı genelde ilkbahar ortası ve sonudur. Yaz sıcaklarını sevmeyen türlerde yaz dinlenmesinden sonraki yeni dallarından yapılır. Bunlarda zaman yaz sonu ya da sonbahar başıdır.

Yarı olgun dal çeliği

Tepe çeliği gibi uç kısımlardan ama dalın tamamı yarı olgun olmalı. Yarı olgun derken dalın tazeliğinin gitmiş, iyice sertleşmiş olması kastedilir. Odunlaşmış olmayacak. Bazen uzun bir yarı olgun dal ikiye üçe bölünür her bir parçası köklendirilir. Zamanı ilkbahar sonu – sonbahar arasında herhangi bir zaman, bitki türüne göre değişir.

Olgun dal çeliği

Çeliklerinin köklenmesi zor olan ağaç ve çalı türlerinde, genç ama tamamıyla olgunlaşmış dallardan yapılır. Zamanı sonbahar sonu ile kış sonu arasında değişir.

Olgun dallardan çelikler

Yaprak çeliği

Bitkilerden pek azında mümkündür. Tek yapraktan hatta bir yaprağı birkaç parçaya bölerek bile yapmak mümkün. He parçada en az bir fide oluşur.

Kök çeliği

Çelikle üretim metotları arasında en verimlisi budur. Çünkü yeni fidanlar çok hızlı büyür. Zamanı kış başı – kış sonu arasıdır.

Çelik ile çoğaltmanın avantajları ve dezavantajları

Çelikle çoğaltma tohumla çoğaltmadan daha avantajlıdır.

1- Çoğaltmak istediğiniz bitkinin birebir aynı kopyasını elde edersiniz. Tohumla çoğaltmada ise eğer bitki melez ise tohum ile üretilen yavrular çok farklı olur. Meselâ pembe çiçeklisini beklerken beyaz veya kırmızı çiçeklisi ile karşılaşırsınız. Veya tohumun oluşmasında çiçeğin dişi organına aynı bitkinin başka bir çeşidinin poleni gelmiştir, yeni ürün melez olur. Yani farklı bir çeşit haline gelir. Çelikle çoğaltmada ise ana bitkinin birebir kopyasına sahip olursunuz.

2- Tohumla üretmede (çok az türler müstesna) bitkinin gelişmesi bir hayli uzun zaman alır ama çelikler çok çabuk büyür.

3- Ağaç türlerinin çiçek açma, meyve verme yaşı genetik yaşına bağlıdır. Başlangıcı tohum oluşmasıyla başlar. Büyüyüp yeterince gelişmeleri, olgunlaşmaları yıllar sürer. Bazılarında 5 yıl, bazılarında 20 yıl. Ama çelikle üretilirse iki üç yıl içinde yeterince kök ve dal oluşturup ürün verirler.

Dezavantajları

Her bitki her toprağa her iklime uymaz. Kök yapıları sorun çıkarır. Bu problemin üstesinden gelmek için en iyi çare aşıdır. Meselâ güllerin çoğu çeşidi her toprakta sağlıklı yaşayamaz. Ama eğer yabani güle aşılanırsa her toprağa uyar.

İşte bu sebeple güllerin, narenciyelerin ve daha birkaç türün çelikle üretimi riskli. Her an ölme tehlikesi içindeler. İşiniz şansa kalmıştır. Ancak toprağınız uygunsa sorun olmaz.

Avantaj – dezavantaj arasında bir ayrıntı

Aşıdan bahsetmiştim. Anaç kök bitki olarak gereken türlerin üretilmesi yine gelişimin hızlı olması için çelikle yapılır. Birkaç istisna dışında genelde böyledir. Hatta bazen kök bitki olacak çelikleri önce aşılar sonra köklendirirler. Böylece iki iş bir arada bitiriyorlar.

Zeytin yaprakları ve kökleri dışında, bütün vejetatif aksamlarıyla üretilebilen bir ağaçtır. Zeytin fidanı üretiminde; çekirdek, yeşil çelikler, kalın dal çelikleri, yumrular, yumrulu kökler, ağaçların dibinden çıkan piç adı verilen dip sürgünleri kullanılır. Zeytin yaprakları ve kökleri dışında, bütün vejetatif aksamlarıyla üretilebilen bir ağaçtır. Zeytin fidanı üretiminde; çekirdek, yeşil çelikler, kalın dal çelikleri, yumrular, yumrulu kökler, ağaçların dibinden çıkan “piç” adı verilen dip sürgünleri kullanılır.

A-GENERATİF (EŞEYLİ) ÜRETİM: (aşıyla üretim)

Bu metodun esası çekirdekten elde edilen çöğürlerin ve ergin ağaçların aşılanmasıdır. Tohumla üretmede, çoğunlukla nesillerde az veya çok bir açılma görülür. Dünyadaki zeytin ağacı varlığının %98 ne sahip bulunan Akdeniz sahil şeridinde yer alan memleketlerde yetiştiriciliğin yüzyılın sonlarına kadar kalın dal çelikleri, yumrular ve köklendirilmiş oburlar kullanılmak suretiyle yapıldığı bilinmektedir. yılından başlayarak özellikle yeni endüstiriyel zeytin bahçelerinin kurulmasında-kullanılacak vegatatif materyalin, ihtiyacı karşılayamaması genaratif üretim tipinin fidan çoğaltımında ağırlıklı olarak uygulanmasında zorunluluk yaratmış ve bu yolla ihtiyacı karşılayacak çok sayıda fidanı üretmek mümkün olmuştur

yılından sonra bir yıllık zeytin çeliklerinin köklendirilerek üretim materyali olarak kullanılması konusunda başlatılan çalışmalarda büyük ilerlemeler kaydedilmiş ve (Mist PROPAGATION), şişleme metodu ile geniş çapta uygulamaya geçilmiştir. Ancak şişleme metodunda, materyal sağlama konusundaki güçlük aşılmış olmasına rağmen çok masraflı olması ve materyallerin fidan üretimine uygun olmaması gibi problemlere henüz çözüm getirilememiştir. Tüm bu hususlar dikkate alınarak generatif üretim, zeytincilikte önemini korumaktadır.

EKİLECEK TOHUMDA ARANILACAK ÖZELLİKLER VE TOHUM TEMİNİ

Generatif üretimde çöğür temininde kullanılmak üzere tohumlar şu 2 kaynaktan elde edilir.

• 1-Olivaster (Oleaster)(Yabani Zeytinlerin çekirdeklerinden.)
• 2-Kültür çeşitlerinin çekirdeklerinden. Yabani zeytinler kolay temin edilmesine karşın, tohumluk özellikleri açısından birçok istenmeyen özellikler de gösterirler.

Yabani zeytinlerin çekirdeklerinden çok çeşitli tipte çöğürler meydana gelir. Bunların gövdelerinde meydana gelen anormal dallanmalar yastıklarda karşılıklı olumsuz etkiler yapmaktadır. Oysaki kültür çeşitlerinin çekirdeklerinden daha mütecanis ve genellikle tek sürgün üzerinden gelişen çöğürler meydana gelmektedir. Yabani zeytin çekirdeklerinin çimlenme güçleri kültür çeşitlerine göre çok zayıftır.

Yabani zeytinlerin çöğürlerinde internodyum aralan çok kısa, gövde kabuklan çok incedir. Bu nedenle aşı için uygun bir ortam bulmada zorluk yaratırlar. Aşı tutma oranlan da bir hayli düşüktür. Yabani zeytin çöğürlerinin soğuğa dayanıklıkları düşüktür. Tüm bunlardan sonra yabani zeytin kullanılmasının zorunlu olduğu hallerde ak delice tipinin, kara delicelerden daha uygun olacağını belirtmekte yarar vardır. Çünkü ak deliceler çeşidi özellikleriyle kültür çeşitlerine daha fazla yakınlık göstermekte ve anaçlık vasıflan kısmen daha uygun olmaktadır.

Son yıllarda zeytinci ülkelerde, generatif üretimde tohum kaynağı olarak kültür çeşitleri kullanılmaktadır. Zeytinde çekirdeklerin kabuk kalınlığının, çimlenme yüzdesi ve çimlenme gücü üzerinde önemli etkisi vardır. Çekirdek küçüklüğü çimlenme yüzdesinin düşük olacağını göstermez.

TOHUMLARIN EKİME HAZIRLANMASI

Bunda ilk iş meyve etinin çekirdekten ayrılmasıdır. Günümüzde bu işlemde, Âcapulco tipi çekirdek çıkarma makinası kullanılmaktadır. Bu aletin özelliği, embriyoya herhangi bir zararlı etki yapmadan eti çekirdekten ayırmasıdır. Bu tip makineler Türkiye'de yoktur. Eti çekirdekten ayırmada diğer bir yöntem danelerin yan yana kum ve odun talaşı veya pirinç ile karıştırılarak yağ fabrikalarında sıkıştırılmasıdır. Çekirdeklerin etten ayrılmasında basit ve bizde çok kullanılan bir yöntem de, toplanan tohumluk zeytin donelerinin sert ve düzgün bir zeminde cm kalınlıkta yayılıp lastik çizmeli işçiler tarafından çiğnenmesidir. Böylece ezilen eti kısmen ayrılan çekirdekler alta geçmeyecek sıklıktaki elekler üzerinde hafif su verilmek suretiyle kalın telli fırçalarla ovulmakta ve üzerlerindeki et kalıntıları tamamıyla uzaklaştırılmaktadır.

Bundan sonra çekirdekler % 5' lik kostik (NaOH) eriyiğinde çekirdek kalınlıklarına göre dakika ile saat arasında tutulurlar. Burada amaç özellikle yağ tabakasının uzaklaştırılmasıdır. Aynı amaç için kül suyu da kullanılabilir. Kestikle muameleden sonra çekirdekler su ile iyice yıkanırlar. Zeytin çekirdeklerinin zayıf ve çürük embriyo içerenlerinin ekilmeden önce anlaşılması için çekirdeklerin 4–6 saat süre ile tuzlu suda tutulup, su üzerinde yüzenlerin uzaklaştırılmasından sonra diğerlerinin tatlı su ile bir kaç defa yıkanmaları da uygulanan yöntemlerden biridir.



KATLAMA

Ilıman iklim tohumlarının bazılarında bir dinlenme devresinin olduğu bilinmektedir. Tohumun ana bitkiden ayrıldıktan sonra canlılığını korumasına karşın, bir müddet çimlenmemesi şeklinde oluşan durumu ortadan kaldırıp çimlenmeyi sağlayabilmek için, tohumların kış boyunca nemli bir kum veya toprak tabakası arasında tutulması gerekmektedir. Tohumun embriyosunu çimlenme olgunluğuna getiren bu işleme, katlama denilmektedir.

İyi Bir Katlama İçin Gerekli Şartlar:

• 1-Düşük sıcaklık
• 2-Nemin tohum tarafından alınması
• 3-İyi bir havalandırma
• 4-Belirli bir zaman

Embriyonun çimlenme olgunluğuna gelebilmesi için °C arası en uygun sıcaklıklardır. Tohumda kuruma veya havalandırma azlığı çimlenme olgunluğuna gelmede yavaşlatıcı veya durdurucu bir etkiye neden olur. Sonbaharda hasat edilen zeytinin tohumları hasadı izleyen 2. ilkbahara kadar çimlenmezler. Tohum kabuğunun su geçirmemesi dinlenmenin esas nedenleridir.

Başlıca Katlama Şekilleri:

1- 60 cm derinlikte hendek dibine cm taş, üzerine 5 cm kalınlıkta hafif toprak (1/3 kum, 1/3 yanmış gübre, 1/3 funda toprağı) konur. Bunun üzerine 2 cm kalınlıkta çekirdek serilir. Tekrar 2 cm kum konulur. Hendek doldurulur en üste yine kum konur. Üst kısım hasır ile örtülür. Nem kontrol edilir. Gerekirse süzgeçli kova ile su verilir. Çekirdeklerin %'i çatlayınca katlamaya son verilir.

2- Kümbet usulü katlama; l m çapında cm kalınlığında, zemine çakıl taşı konur. Bunun ortasına l m uzunluğunda cm çapında delikli ve üst kısmı kapaklı bir boru yerleştirilir, l kat kum, l kat çekirdek konarak yukarıya koni şeklinde yükseltilir. Koninin etrafı 3- 4 cm kalınlığında balçık şeklinde bir çamur ile sıvanır. Nem kontrol edilir. Gerekirse borudan su verilir.

 

3- Sandık içinde yapılan katlama; Bu usulde katlama yapılan odanın ısısı °C de sabit tutulmalıdır. Sandıklar değişik boyutta olabilir. Sandığın tabanında havalanma ve suyun sızması için l cm çapında delik bulunur. Tabana cm kum serilir, üzerine l kat çekirdek, 2 cm kum, tekrar çekirdek yerleştirilir. En üst kum olacak şekilde en üst kısımda 3 cm kalana kadar sandık doldurulur ve üzerine çuval serilir. günde bir ılık su ile sulama yapılmalıdır.

 

TOHUM EKİMİ

Ekimde soğuk yastıklar, sıcak yastıklar ve seralar kullanılır. Yastıkların hazırlanmasında toprakların her yıl değiştirilmesi, temizlik ve hastalıklarla mücadele açısından gereklidir.
 

Soğuk Yastıklar

Sonbahar ekimi, iklimi müsait yerlerde uygun olabilir. Ekim zamanı eylül-kasım aylarıdır. Metrekareye kg tohum atılır, üzerine 1/3 kum, 1/3 funda toprağı, 1/3 yanmış elenmiş gübre karışımından cm' lik kapak atılır, süzgeçli kova ile sulanır. Ot alma, sulama, soğuktan koruma, kaymak kırma gibi bakım işlemleri yürütülür.

Sıcak Yastıklar

Doğu-batı istikametinde hazırlanırlar. l m genişlikteki yastıkların kuzeye bakan tarafları cm güneye bakan tarafları ise cm yüksekliktedir. Tabana cm kalınlıkta yanmış hayvan gübresi bunun üzerine 1/3 oranında kum, yanmış gübre, funda toprağından cm konur. Daha sonra çekirdekler konur, cm'lik harç ile örtülür. İyice bastırılır, can suyu verilir. Bu yastıklarda ekim zamanı ekim-kasım aylarıdır. Yastıkların üzeri cam çerçeveyle kapatılır. Don yapabilecek havalarda ayrıca üzerlerine hasır örtülür. Bu tür yastıklarda çekirdekler daha erken ve daha iyi çıkabilir.

Seralar

Sulama, havanın nispi nemi ve ısı tekniğine uygun şekilde ayarlanır. Seralarda ekim zamanı, ekim ayının sonlandır. Seradaki yastıkların tabanına cm çakıl döşenir. Üzerine 15 cm funda toprağı, onun üstüne 10 cm harç yayılır, yastıklar sulanır ve çekirdekler serilir. Daha sonra cm harç serilip süzgeçli kova ile can suyu verilir. Sera içinde uygun ısı °C nispi nem ise %70 olmalıdır.

ÇÖĞÜRLERİN ŞAŞIRTILMASI

Yastık ve seralarda çimlenip gelişen çöğürlerin şaşırtma tavalarına nakli mart sonunda başlanır, nisan ayında devam edilir. Bu dönemde çöğürler yapraklı hale gelmişlerdir. Metrekareye kg yanmış koyun gübresi toprakla iyice karıştırılıp tavalar hazırlanır. Dikimden l gün önce yastıklardaki çöğürler güzelce sulanır. Böylece sökümleri kolaylaşır. Bozuk olan çöğürler atılır. Sağlam olanlar 10x10 cm aralıklarla dikilir. Dikimden sonra can suyu verilir. Daha sonra tavalarda ot ayıklama, çapalama, gübreleme, sulama, ilaçlama gibi kültürel işlemler yapılır.

ÇÖĞÜRLERİN AŞILANMASI

Şaşırtma tavalarına dikimlerinden 1 yıl sonra yaklaşık cm boya ve boğaz noktasında 5 mm çapa erişince (kurşun kalem kalınlığında) çöğür aşılanır. En uygun aşı çoban aşısıdır. Çoban aşısında kalemler bir yıl önceki sürgünlerden alınır. Kalemler 2 yaprak, 2 göz içermelidir. Yaprakların 2/3 ü kesilerek su uçma yüzeyi azaltılır. Aşı yapmak için fazla rüzgârlı olmayan günleri seçmekte yarar vardır.

funduszeue.infoTİF ÇOĞALTMA YÖNTEMLERİ: (yeşil dal çelikleriyle üretim)

Çöğür aşılama ile fidan yetiştiriciliğinin uzun zamana gereksinim göstermesi ve yeterli sayıda fidan elde edilemeyişi nedeniyle vegetatif yolla fidan üretimine önem verilmesi gerekmektedir.

Vegatatif üretim

• 1-Yumrularla
• 2-Dip sürgünleriyle (Obur, kanırtmaç)
• 3-Çeliklerle

Yumrularla üretim

Zeytin ağaçlarının gövde veya turbu üzerinde oluşan şişkinliklere, yumru denir. Bu yöntem Türkiye'de Güney Anadolu Bölgesi'nde uygulanmaktadır. Yumrularla üretim su ve sulama imkânı kıt olan yerlerde uygundur. Yumrular kalem ile anacın uyuşmazlığında budama veya çarpmadan oluşan yaraların kapatılması sırasında yaşlı, bakımsız, yeterince aktivite göstermeyen ağaçlarda oluşur. Yumrular genellikle 0, kg ağırlıktadır. Ağaca zarar gelmeyecek şekilde bir ağaçtan yumru çıkarılabilir. Kurak yerlerde dikilecek yumruların ağırlıkları fazla olmalıdır.

 

İyi bir yumruda olması gereken özellikler:

• 1-Yumrunun kabuğu yeterince kalın olmalı kabuk yaralanmamalıdır.
• 2-Kabuk altındaki odun kısmı kalın ve sağlıklı olmalıdır:
• 3-Yumrular açık renkli, düzgün kabuklu olmalı, üzerinde uyur gözlerin olduğunu gösterir hafif kabarıklar olmalıdır.
• 4-Yumru çıkarılırken odun kısmı oldukça düzgün olmalıdır.
• 5-Yumrudan çıkan sürgünler, fazla dallar kesilmelidir.

Ağaçtan çıkarılan yumru hemen dikilmezse serin, rüzgâr tutmayan gölge bir yerde saat saklanabilir. Daha uzun süre bekletmek ya da bir tarafa nakletmek zorunluluğunda ise, ıslak çuval, talaş veya yosun arasında bilhassa nem kaybettirmeyen naylon keseler içinde gün dayanır. Uzun zaman kurak şartlarda kalmış yumruların dikimden evvel saat su içinde bırakılarak şişirilmesi gerekir.

Yumruların Dikileceği Çukurların Hazırlanması ve Dikim Zamanı

Yumruların dikileceği çukurların derinlik ve genişliği ne kadar fazla olursa o kadar iyi olur. Bu ağır topraklar için xx80 cm hafif topraklar için 80x80x80 cm olmalıdır. Dikim mevsimi olarak kasımdan nisana kadar devam eder. İyi bakım şartlan sonucunda 40 gün sonra sürgünler toprak yüzeyine çıkar. Dikim yapılacak toprak ağır ise dibine cm taş ve çakıl bunun üzerine cm gübre karıştırılmış üst toprak yumrunun üzerine cm kalınlığında kum veya alüviyal toprak, serpilir. Çukurun kenarları aynı seviyeyi alıncaya kadar gübre+toprak karışımı konur. Yumru toprağın 20 cm altında kalmalıdır. Bu miktar ağır topraklarda 10 cm , süzek topraklarda 30 cm olmalıdır, süzgeçli kova ile sulanmalıdır. Toprak yüzeyinde oluşan kaymak tabakası kırılmalıdır. Yumrunun üzerine taş, tahta, toprak, samanla gölgelik yapılır. Buna evcik denir.

Evciğin Faydaları:

• 1-Toprak kabarık ve yeterli nemde kalır.
• 2-Yumrudan çıkan sürgünler güneş ve rüzgârdan korunur.
• 3-Her sulama sonunda kaymak kırma zorunluluğu ortadan kalkar.
• 4-Daha fazla su kullanılmasını önler. Sürgünler 35–40 cm olunca evcik kaldırılmalıdır.

Yumrudan Üretmenin Faydaları:

• 1-Yumrular iyi seçilip tekniğine uygun dikilirse tutma oranı yüksek olmaktadır.
• 2-Kültür çeşitlerinden alınırsa aşı zorunluluğu ortadan kalkar.
• 3-Yumrudan yetiştirilen ağaçlar daha düzgün olmaktadır.
• 4-Doğrudan yerlerine dikildiklerinde kısa sürede fidan üretimi gerçekleşmektedir.
• 5-Yaşlı zeytinlik varsa masrafsızca yumru elde etmek mümkündür.

Yumrudan Üretmenin Sakıncaları:

• 1-Yumrular genç ve ürün vermekte olan ağaçlardan alınırsa ağaç yıpranır, verimden düşer.
• 2-İstenilen çeşitten yeterli büyüklükte ve çok miktarda yumru bulmak güçtür.
• 3-Anaç delice olan ağaçlardan alman yumrularda, tekrar aşı yapılma zorunluluğu vardır.

Dip Sürgünleriyle Üretim

Zeytin ağaçlarının turbundan çıkan sürgünlere dip sürgünü denilmektedir. Bu sürgünler kendi yumrularını geliştirdikleri zaman ana yumrudan çıkarılıp fidanlık tesis edilecek yerlere dikilirler. Bu yöntemin diğer bir adı da kanırtmaçtır. Dip sürgünleri yabani ise dikimden 2–3 yıl sonra kalem veya göz aşısı yapılır. Bu üretim şekli daha çok Marmara Bölgesinde uygulanır.

Çeliklerle Üretim

1. Kalın dal çelikleriyle
2. Yapraklı yeşil çeliklerle

Kalın dal çelikleri ile üretim

Bu çok eski zamandan beri bilinen yöntemdir. Gövde ve dallarında bol miktarda durgun ve sürgün gözlerin bulunması nedeniyle çok yaşlı kısımlar bile kolayca köklenmektedir. Bu metod İspanyada uygulanmakta üç ve daha yaşlı dallardan alınan çeliklerdir. Bu çeliklerin boylan cm. çaplan ise cm olmalıdır. Üzerinde yosun bulunmayan, hastalıksız çelikler alınmalıdır.

Yapraklı Yeşil Çelikler İle Üretim

Bu yöntem ‘li yıllarda A.B.D.'de Hartman tarafından geliştirilip Mist propogation=sisleme adı altında bütün dünyaya yayılmıştır. Endüstriel zeytin üretiminde çok yaygın kullanılan bir yöntemdir. Çünkü bir yada daha az yıllık dalların daha küçük parçaları kullanılmakta ve her ana bitki bol miktarda üretim mataryali sağlamaktadır. Bu yöntem ana bitkiden ayrıldıktan sonra hormona batırılan ve özel çevresel şartlara bırakılan yeşil dal çeliğinin köklenme kapasitesine dayanmaktadır. Çelikler belli aralıklarla sislenen bir serada köklenmeyi sağlayıcı ortam içeren bir yastığa dikilmektedir. Köklenmenin başlaması ve oluşumu için köklenme sürecinde yaprakların temel işlevinin (özümleme) muhafaza edilmesi önemlidir.

Çelikle üretimin faydaları

• 1- Bir çeşitten fazla miktarda üretim materyali elde edilmesini sağlar.
• 2- Delice veya tohumla üretmede olduğu gibi göz veya kalem aşılarına gerek yoktur. Ayrıca anaç-kalem uyuşmazlığı sorunu da yoktur.
• 3- Tohumla üretimdeki gibi çöğür elde edilmesi ve bunlara aşı yapma durumu olmadığı için daha erken fidan elde edilmektedir.
• 4- Çelikten yetiştirilmiş fidanlarla daha üniform (birörnek) zeytinlikler kurulmakta ve ağaçlar daha erken ürüne yatmaktadır. Çeşitlerin köklenme oranları da farklı olabilmektedir. Domat çeşidinde köklenme düşük % , Ayvalık çeşidinde % , Gemlik çeşidinde ise % oranında gerçekleşmektedir.

KÖKLENMEYE ETKİ EDEN FAKTÖRLER

ÇELİK MATERYALİNİN SEÇİMİ

a- Ana Bitkinin Beslenmesi : İyi beslenen, tercihen sulanan yeşil aksam ve ürün dengesi iyi olan genç damızlık ağaçlardan alınan çeliklerin köklenme yüzdesi daha yüksek olmuştur. Ayrıca damızlıkların hastalık ve zararlılar açısından kontrolleri yapılmalıdır.

 

b- Ana Bitkinin Yaşı: Özellikle köklenmesi zor olan bitkilerde önemlidir. Genellikle genç bitkilerden alınan çelikler yaşlı ve olgun ağaçlardan alınan çeliklere oranla daha çabuk köklenirler. Bunun için üretim amaçlı özel damızlıklar tesis edilmeli ve damızlıktaki fidanlar heryıl dipten kesilerek yeni sürgün vermeye teşvik edilmelidir.

 

c- Çelik tipleri: Zeytinin bir yıllık yarı odunsu sürgününden üç tip çelik elde edilir.

1. Dip çelik: Sürgünün dip kısmındaki 12–15 cm uzunluğundaki çeliktir.
2. Orta çelik: Sürgünün orta kısmındaki 12–15 cm uzunluğundaki çeliktir.
3. Uç çelik: Sürgünün uç kısmında kalan çeliktir.

Çeliklerin dip, orta ve uç kısımlardan alınmış olmaları uygulamada az da olsa farklı sonuçlar vermiştir. Yaz aylarında alınan çelikler için dip kısımlar, ilkbaharda alınan çelikler için ise orta kısımların kullanılması önerilmektedir. İlkbaharda alınan çelikler bir önceki yılın sürgününden, yaz aylarında alınacak çelikler ise o yılın sürgününden alınmalıdır.


d- Çelik Alma Zamanı: Zeytin çelikleri yıl içerisinde iki devrede alınmaktadır. İlkbahar devresi (Mart -Nisan ) Sonbahar devresi (Ağustos-Eylül ) çelikler alındığında daha iyi sonuç alınmaktadır.

e-Çeliklerin çeşit farklılığının köklenmeye etkisi: Yapılan denemelerde farklı çeşitler farklı köklenme yüzdesi göstermiştir.

• Domat %
• Memecik %
• Ayvalık %
• Gemlik %
• Manzanilla %

ÇELİKLERE UYGULANACAK İŞLEMLER

a- Çelik hazırlanması: Çelikler yapraklı cm uzunluğunda dipteki gözün hemen altından düz olarak, uçta ise gözün hemen üzerinden meyilli olarak kesilir. Bu şekilde hazırlanan çelikler sayımı ve hormonlamayı kolaylaştırmak için 25 lik demetler halinde biraraya getirilir.

 

b- Çeliklere hormon uygulaması: Pratikte en fazla kullanılan IBA'nın ppm lik dozudur. Çelikler hormona dipten ,5 cm lik kısmı girecek şekilde 5 saniye süre ile batırılır, bir süre alkolün uçması beklenerek sisleme serasındaki köklendirme yastıklarına dikilir. Dikim m2 ye Adet çelik gelecek şekilde ve çeliğinde cm' lik kısmı köklendirme ortamına girecek şekilde yapılır.

c- Hormon hazırlanması 

ppm IBA

4 gr IBA + ml Saf Su

4 gr IBA  cc saf suda tamamen eritilir. Renkli bir şişede ve buzdolabında solüsyon 3 ay kullanılabilir. cc lik hormon solusyonu ile çeliğe uygulama yapılabilir. Hazırlanan bu solüsyon 25 lik çelik demetinin girebileceği büyüklükte bir behere konur. Beher içerisinde hormonun yüksekliği ,5 cm olmalıdır.

KÖKLENDİRME SIRASINDA ÇEVRE KOŞULLARI

a- Köklendirme Ortamı: İdeal bir köklendirme ortamı, iyi havalanmayı sağlayacak poroziteye ve yüksek su tutma kapasitesine sahip aynı zamanda süzek olmalıdır. Mantar ve bakterilerden arındırılmalıdır. En iyi köklendirme ortamı olarak perlit kullanılmaktadır. Perlit PH sının nötre yakın olması, havalanma ve su tutma kabiliyetinin yüksek oluşu nedeniyle tercih edilmektedir. Perlit ya saf olarak ya da torf ile karıştırılarak kullanılabilmektedir. Köklendirme ortamı sterilize edilmek suretiyle 3–4 yıl kullanılabilmektedir. Sterilizasyon form aldehit veya metil bromid ile yapılmaktadır.

b- Sıcaklık: Çeliklerin köklenme periyodu boyunca sıcaklığın 20–22 oC ‘de sabit tutulması iyi sonuç vermektedir. Sera içi sıcaklığı dışarının ısısına göre ayarlanmalıdır. Dışarının ısısı düşük olduğunda sera ısıtılmalıdır. Seranın dışındaki sıcaklık istenilen derecenin üzerine çıktığında ise seranın kireç veya çeşitli boya maddeleri ya da telis gibi materyallerle gölgelenmesi gerekmektedir.

 

c- Nem: Bu üretim tekniğinde ortamda sürekli ve belirli düzeyde nisbi nem bulundurulmalıdır. Ortam nemi % 90–95 civarında tutulmalıdır. Sislemede kullanılan suyun sıcaklığı oC olmalı kireç kapsamı düşük olmalıdır.

 

d- Işık: Yapraklı olarak dikilen çeliklerin fotosentez yapabilmeleri için ışığa gereksinmeleri vardır. Yeşil dal çeliği ile üretimde üç dönem bulunmaktadır. Bunlar; Köklendirme, Sertleştirme(Pişkinleştirme), Yetiştirme dönemleridir.

Köklendirme Dönemi

Çelikler damızlık ağaçların 1 yıllık sürgünlerinden (ortalama çapı 2, mm) alınarak, 20 cm uzunluğunda ve üzerlerinde yaprak olacak şekilde hazırlanırlar. Hazırlanan çelikler 25'lik demetler halinde 2,5 cm yüksekliğindeki IBA içerisine 5 sn daldırılırlar. Daha sonra önceden ıslatılan perlite m2'ye çelik gelecek şekilde dikilir. Dikimle birlikte sislemeye başlanır. Sislemenin amacı yaprakların üzerinin bir film tabakası halinde su ile kaplanmasıdır. Sisleme aralığı ve süresi hava koşullarına göre ayarlanmalıdır. Köklendirme dönemi 2–2,5 ay sürer. İyi bir köklenmede cm uzunluğunda en az kök bulunmalıdır.

Sertleştirme Dönemi

Köklenmenin tamamlandığı devrede çelikler perlitten sökülerek 8x12 cm ebadında küçük naylon torbalara veya saksılara şaşırtılır. Şaşırtma saksılara yapılacaksa drenajı sağlamak için sterilize edilmiş çakıl saksıların dibine yerleştirilir. Üzerine ince elenmiş toprak + mil + gübre karışımı konur. Küçük naylon torbalara şaşırtmada da toprak+ mil+ gübre karışımı konur. Dikimden sonra nisbi rutubeti daha düşük bir alıştırma serasına alınan bitkiler günde 2–3 defa nemlendirilir. Bitkilerin ortama alışmaları haftayı alır.


Yetiştirme Dönemi

Bitkilerin araziye dikilmeye hazır oluncaya kadar fidanlıkta kuvvetlendirilmesidir. Sertleştirme safhasından sonra bitkiler 3L kapasiteli plastik torbalara geçirilir. Fidanlıkta ,5 m eninde m uzunluğunda tavalar açılır. Tavaların arasında cm genişliğinde servis yolları bırakılır. Yetiştirme döneminde bitkinin su ihtiyacını karşılamak için yağmurlama ve damlama sulama sistemleri gerekmektedir.

Mist propogation sistemi ile fidan yetiştiriciliği avantajları:

1. Zeytin fidanı yetiştiriciliği daha kısa sürede yapılabilmektedir.
2. Zeytin fidanlarının birörnek olması nedeniyle bu fidanlarla tesis edilen zeytinlikler de standart olmakta ve ağaçlar daha erken mahsüle yatmaktadır.
3. Bol miktarda üretim materyali temini nedeniyle üretim geniş çapta yapılabilmektedir.
4. Mist propogation sisteminde otomatik bir sisleme sistemine ihtiyaç duyulmaktadır.
5. Sisleme sulama suyunun basınç altında sisleme başlıklarından çıkışıyla sağlanır.
6. Sistem basınç tankı, su deposu, su tesisatı, manyetik çekvalf ve elektronik kumanda devresi ve püskürtme başlıklarından meydana gelir.

Çelik Nedir Nasıl Köklendirilir?

Kök çelikleriyle üretim oldukça basit bir yöntemdir. Kökler 5–7 cm uzunluğunda kesilerek hazırlanır. Keskin bir bıçakla alınan çeliklerin üst yüzeyleri düz, alt yüzeyleri ise eğik olmalıdır. Çelikler köklenme ortamına yatay veya dikey olarak 5 cm aralıklarla dikilirler.

Köklendirme hangi ayda yapılır?

Çeliklerin alım zamanı, büyüme mevsiminin sonlarına doğru, genellikle Ağustos ayı ve kısmen Eylül başlarıdır. Yarı odunsu çelikler cm uzunlukta tepeye yakın kısımlardaki yapraklar bırakılıp, köklendirme ortamına girecek olan kısımlarınkiler uzaklaştırılarak yapılır.

Köklendirme toprağı nasıl olmalı?

Daha iyi hale getirmek için: Akvaryumculardan temiz dere kumu alın. Eleyerek tozundan ve toz şeker zerreleri gibi olan ince tanelerinden arındırın. Güvenli hale getirdiğiniz torf ile iri taneli dere kumunu birbirleriyle iyice karıştırın. En iyi köklendirme toprağı budur.

Hangi meyveler çelikle Çoğaltılır?

Odun çelikleri ile çoğaltma eşeysiz çoğaltmanın en ucuz ve kolay yoludur. Bu tip çelikler, başta asma olmak üzere, incir, zeytin, ayva, dut, frenk üzümü, nar ve bazı erik çeşitleri gibi değişik meyve türlerinin çoğaltılmasında yaygın olarak kullanılmaktadır.

Çelikle çoğaltma ne zaman yapılır?

Bitki köklerinden kesilen kök parçalarıyla yapılan çoğaltmadır. Kök çelikleri köklerin besin maddelerince zengin oldukları kış sonu veya ilkbahar başlangıcında hazırlanırlar. Örneğin kırmızı ahududular kök çelikleriyle çoğaltılır.

Dal nasıl köklendirilir?

İlk yapmanız gereken köklendirmek istediğiniz bitkiden bir dal kesmektir. Dalı keserken dikkat etmeniz gereken şey boğumu olan bir dal kesmektir. Dalın boğumlu olan kısmını suda tuttuğunuzda kökler bu boğumlardan büyümeye başlayacaktır.

Çelik köklendirme ne kadar sürer?

Alınan bu çelikler camekân veya seralarda yastıklara dikilir ve köklendirilir. Kökleme 9– 10 ay sürer. Yöntemde kullanılan çelikler genellikle “uç çeliği” şeklindedir. Çünkü bu çelikler daha kolay köklenir.

Köklendirme hormonu kaç ppm olmalı?

Bitki çeliklerinin köklendirme ortamı olarak perlit ortamından, IBA dozu olarak ise adventif köklenmeyi teşvik eden ppm uygulamasından en iyi sonuçlar alınmıştır

Ceviz çelikten Köklenir mi?

Ceviz odun çeliklerinde köklenme sağlanamamış, ancak % oranında kalluslanma gözlenmiştir (Koyuncu ve Gülser, )

Bonsai için aday elde etmenin bir diğer yolu da çelikten üretim yapmaktır. Sashiki olarak bilinen bu yöntem aslında bonsai elde etmenin ikinci bir yoludur. Temel yöntem olan tohumdan bonsai üretimi ile alakalı görüşlerimi önceki yazılardan birinde belirtmiştim. Çelikten bonsai üretimi, tohumdan yetiştirmek ile karşılaştırıldığında oldukça önemli zaman kazandıran bir yöntemdir. Çelikten üretim yapmak için yapmanız gerekenleri, aşağıda sıralayacağım. Birçoğu web&#;den derlediğim yabancı kaynaklardan aldığım yöntemler olsa da henüz kendim yapmadım. Yapacağım bunu da yakın zamanda fakat uygun ağaç arayışındayım. Kiraz ağacından çelikten üretim yapmak istiyorum, yaparsam buraya da detayları yazacağım.

Çelikler Hangi Mevsimde Toplanır?

Çelikten bonsai yapmaya karar verdiğinizde; doğanın uyanık olduğu zamanları seçmenizde fayda var. Bahar ve yaz aylarında çelik almak, her zaman daha kesin sonuçlar almanızı sağlayacaktır. Kirazdan örnek vereyim çünkü daha önce denemiştim ve bu yönde araştırmalar yapmıştım. Kiraz ağacından çelik almak için yeşil, tam odunsulaşmamış dalları tercih etmekte fayda var. İlkbaharın başlarında, tomurcuklar patlamak üzereyken bu çelikleri almak, köklenme eğilimini artıracaktır.

Çelikten Köklendirme Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bir dalı ağaçtan alıp köklendirmek, ciddi dikkat isteyen ama aynı zamanda da zevkli bir iş. Dolayısıyla bu işlemi yaparken ağacın hangi dalını nasıl kesmeniz gerektiğini, hangi bölgeden keserseniz başarı elde edeceğinizi, nasıl hangi koşullarda dikmeniz gerektiğini iyi anlamanız gerekir. Yazının başında da bahsettiğim gibi; ben de bilmiyorum. Araştırmalarım sonucunda derlediğim bilgiler şu şekilde;

1. Her bitkinin çelik zamanı farklıdır. Çiçek açan bitkilerde bahar ayları ve yazın çelik almak verimi artırır.
2. Çelikten üretim yapmak için toprak, kum, perlit ve su kullanabilirisiniz. Tüm bunların yeteri kadar uygun sıcaklık ve havalandırmayla desteklendiğinden emin olun.
3. Çelikten üretimde tomurcuklar ve yaprakların durumu önemlidir. Köklenmeyi uyarırlar ama yaprakların bir kısmını budamanız gerekebilir.
4. Dalı kestiğiniz açıyla dikmeye ya da köklendirmek için suya koymaya çalışın. Yani bir dalın, ağaçtan ayırdığınız bölgesini alta getirin. Buradan köklenmesini bekleyin.
5. Alt kısımda çelikte yaralama yaptığınızda, köklenme eğilimi artacaktır.

Ben çelikten köklendirme yapmak için şimdilerde köklendirme hormonu olarak da bilinen bir toz arıyorum. Birçok e-ticaret sitesinde köklendirme hormonu olarak bilinen toz ve sıvı yer alıyor fakat biraz araştırmak istediğim için bekliyorum. O tozu satın aldıktan sonra balkonYapılarda dış duvar seviyesinin önünde, genellikle üstü de açık olan bölüme verilen isim. Balkonlara kapı aracılığıyla giriş çıkış yapılır. More çelik dolacağı için şimdilik ağırdan alıyorum 🙂 Baharın gelmesiyle her yer çiçekli dallarla dolduğundan ve balkondaki fidanlar henüz çok genç olduğundan, böyle bir yöntem kullanarak ağaç yetiştirme fikri çok baskın.

Çelik Nasıl Toprağa Dikilmelidir?

Çelik aldınız, güzelce alt kısmını yaraladınız ve yapraklarına su istemesin diye hafif koparttınız. İş şimdi bu çeliğin köklenmesine kaldı. Araştırmalarım sonucunda şu şartların çelik köklendirme için gerekli ortamı karşıladığını anladım;

• Aynı ağaçlarda olduğu gibi drenajBir yerdeki suyun doğal veya yapay yollarla uzaklaştırılmasına yönelik yapılan çalışmalara verilen isimdir. Tarımda ve saksı yetiştiriciliğinde sık sık taş ve benzeri materyaller ile More delikleri olan en az 15 cm. derinliğinde saksı alın.
• 15 cm. saksının 1/4&#;ini kil ve ince çakıl gibi taşlarla doldurun.
• Saksının 3/4&#;ünü de; akadama, çakıl ve organik torf ile doldurun.
• Çeliğin alt kısmını yaklaşık derecelik açıyla kesin, tam göz altından kesmeniz köklenmesine katkı sağlayacaktır.
• Köklendirme hormonuna daldırın ve kestiğiniz çeliğin yarısı toprakta kalacak kadar toprağa batırın.

Toprağa Dikilen Çeliklerin Bakımı

Çelikleri toprağa diktikten sonra, klasik ağaç bakımı gibi yaklaşmanız gerekiyor. Saksınız dış mekanda kalsın ve doğrudan güneş ışığı almayacak yarı gölge bir ortamda dursun. Bu ortamda çeliklerinizin bulunduğu toprağı nemli tutmanız önemli. Çok sulamayın, toprak nemli kalsın ve yavaş yavaş sulama yaparak besleyin. Yaz aylarında belki gübre ile besleyebilirsiniz ama bence gerek yok, su ile bir şekilde köklenip beslenmesini beklemek gerekli diye düşünüyorum. Siz suladıkça ve başarılı olduğunuzda yapraklar yeniden çıkacak, belki de çiçekleri açacaktır. Bu süre zarfında bazı yapraklar ve çiçekler ölürse eğer onları koparın, ardından yeniden büyümesini bekleyin. Yaklaşık sene içerisinde, siz besleyip büyüttükçe ve kökleri tuttuğunda bonsai eğtimi için hazır bir çelik elde edeceksiniz. Bu arada unutmayın; diktiğiniz her çelik tutacak diye bir kural yok. Sabırlı olun ve birden fazla deneme yapın. Böylece başarılı olma ihtimalinizi artırısınız, hepsi bir şekilde tutarsa da fazla bonsai denemesi yapacak ağacınız olur 🙂