Dyson Lin Earthquake
Kahramanmara&#;'&#;n Pazarc&#;k ilçesinde saat 'de 7,7; Elbistan ilçesinde saat 'te 7,6 büyüklü&#;ünde deprem olurken, Gaziantep'te de büyüklükleri 6,4 ile 6,5 olan iki deprem meydana gelmi&#;ti. Gün boyu artç&#; sars&#;nt&#;lar devam etti.
Öte yandan depremi birkaç gün önce tahmin etti&#;i ileri sürülen Hollandal&#; Frank Hoogerbeets tart&#;&#;malar&#;n oda&#;&#;nda. Hatta pek çok haber sitesinde bir kez daha 'deprem kahini' yak&#;&#;t&#;rmalar&#; yap&#;ld&#;.
Bu yak&#;&#;t&#;rmalar&#;n nedeni kendisini ara&#;t&#;rmac&#; ve gezegen geometrisi uzman&#; olarak tan&#;tan Hoogerbeets'&#;n 3 &#;ubat'ta att&#;&#;&#; tweette "Er ya da geç bu bölgede (Türkiye'nin Güney-Orta bölgesi, Ürdün, Suriye, Lübnan) 7,5 büyüklü&#;ünde bir deprem olacak" diye yazm&#;&#; olmas&#;.
Bu tweet sonras&#; Hoogerbeets'in depremi tahmin etti&#;i yorumlar&#; yap&#;ld&#;. Öyle ki pek sitede biyografisi yay&#;nland&#;.
Ancak i&#;in asl&#; böyle de&#;il.
Hoogerbeets, kendisini "sismik aktivite ile ilgili gök cisimleri aras&#;ndaki geometriyi izlemek için" bir ara&#;t&#;rma enstitüsü olarak tan&#;mlayan Solar System Geometry Survey'de ara&#;t&#;rmac&#; oldu&#;unu söylüyor. YouTube kanal&#;ndaki binlerce takipçisi ve düzenli olarak güncellenen web sitesiyle Frank Hoogerbeets gerçek bir sismolog oldu&#;u izlenimini veriyor.
Ancak sismolog, jeolog de&#;il. Herhangi bir akademik ünvan&#; da yok.
Bilim insanlar&#;na göre Hoogerbeets'in kulland&#;&#;&#;n&#; söyledi&#;i yöntemin de bu bilim dallar&#;yla ilgisi yok. O da zaten kendisini deprem heveslisi olarak tan&#;ml&#;yor.
Hoogerbeets, 11 veya 12 Aral&#;k 'te "dünyay&#; de&#;i&#;tirecek büyüklükte" bir deprem olaca&#;&#;n&#; tahmin etti&#;i bir k&#;yamet videosunu Mars ve Uranüs'e dayand&#;rm&#;&#;t&#;. Yakla&#;&#;k 3 y&#;l sonra; Aral&#;k 'de yakla&#;&#;k 8 &#;iddetinde deprem olaca&#;&#; savunmu&#;tu. Bu öngörüleri tutmay&#;nca sosyal medyada alay konusu olmu&#;tu.
O dönem de Avustralyal&#; bilim insan&#; Bryan Gaensler, Hoogerbeets'in teorisinin hiçbir de&#;eri olmad&#;&#;&#;n&#; söylemi&#;ti.
NEDEN KAH&#;N YORUMU YAPILIYOR?
Peki, Hoogerbeets'in ad&#; neden deprem kahinine ç&#;kt&#;? Yani gerçekten Türkiye'deki depremi bildi mi?
Asl&#;nda nedeni yukar&#;daki örneklerden de görüldü&#;ü gibi aç&#;k. Hoogerbeets ve onun gibiler çok fazla tahminde bulunuyor. Onlarca yanl&#;&#; tahmin kimsenin dikkatini çekmiyor. Ancak do&#;ru gibi görünen bir tahmin olunca çok h&#;zl&#; bir biçimde yay&#;l&#;yor.
Independent'&#;n haberine göre Hoogerbeets ve tutmayan tahminleri daha önce farkl&#; ülkelerde de gündeme gelmi&#;ti.
San Diego'daki California Üniversitesi'nde ders veren jeofizik profesörü Duncan Agnew y&#;l&#;nda yapt&#;&#;&#; bir aç&#;klamada Hoogerbeets'in tahminlerinin genellikle çok belirsiz oldu&#;unu söylüyor:
"Tahmin olarak dile getirdi&#;i sars&#;nt&#; süreleri, bir ay&#;n yakla&#;&#;k yar&#;s&#;n&#; kapl&#;yor. Dile getirdi&#;i olas&#; depremlerin &#;iddeti 6'ya kadar iniyor. Hemen hemen her gün bir yerde bunlardan bir tane oluyor"
Agnew ve meslekta&#;lar&#;na göre Hoogerbeets'in deprem tahminlerinin do&#;ru ç&#;kt&#;&#;&#;n&#; söyleyebilmesi için önce kulland&#;&#;&#; metodunu kan&#;tlamas&#; gerekiyor.
Agnew, &#;öyle devam ediyor: Metodunun bir anlam ifade etti&#;ini kan&#;tlamak için, tahminde bulundu&#;u zaman aral&#;klar&#;nda di&#;er zamanlardan daha fazla deprem oldu&#;unu göstermesi gerek.
ALGIDA SEÇ&#;C&#;L&#;K
Bu konuya ili&#;kin Evrim A&#;ac&#;'nda daha önce "Dyson Lin Gibi Ki&#;iler, Depremleri Nas&#;l Önceden Tahmin Edebiliyorlar?" ba&#;l&#;kl&#; bir makale yer alm&#;&#;t&#;. Evrim A&#;ac&#; yazar&#; Samet Atda&#;'a göre bu tarz durumlarda tuttu&#;u san&#;lan birkaç tahmin, söz konusu ki&#;iye ün getiriyor. Atda&#;, ya&#;anan durumu alg&#;da seçicili&#;e ba&#;l&#;yor:
"Örne&#;in Keskin Ni&#;anc&#; Safsatas&#; isimli bir safsataya dü&#;enler, çok say&#;da veri içinden benzer olanlara odaklan&#;p, farkl&#; olanlar&#; görmezden geliyorlar. Lin de çok say&#;da tahminde bulunup, sadece tutanlar sosyal medyan&#;n geri bildirim döngüleri sayesinde popüler edildikçe, sanki "gerçekten de isabetli tahminleri varm&#;&#; gibi" alg&#;lan&#;yor.
Dyson Lin'in "do&#;ru tahmin ve zafer" ilan etti&#;i tahminlerinde yapt&#;&#;&#; ise C&#;mb&#;zlama Safsatas&#;. Yani sadece ilgi çekici olan tahminlere odaklan&#;p, tutmayanlar&#; görmezden gelmek Hatta yak&#;ndan takip edenler, hatal&#; tahminlerini geriye dönük olarak sildi&#;ini ve durmaks&#;z&#;n yeni tahminlerle rastgele tutturma olas&#;l&#;&#;&#;n&#; artt&#;rd&#;&#;&#;n&#; vurguluyorlar" (Makaleyi okumak için t&#;klay&#;n)
TESADÜFEN B&#;R DEPREM D&#;Z&#;S&#;NDEN ÖNCE GELD&#;
Son olay yani Hoogerbeets'in Kahramanmara&#; depremini bildi&#;i yorumlar&#; Newsweek'in de dikkatini çekmi&#;.
Newsweek haberinde ABD Jeoloji Ara&#;t&#;rma Merkezi'nin bir depremin saatini ve tarihini tahmin etmenin hiçbir yolu olmad&#;&#;&#;n&#; söylüyor.
USGS Deprem Tehlikeleri Program&#; koordinatör yard&#;mc&#;s&#; William Barnhart "Depremler tahmin edilebilir bir fenomen de&#;ildir. Hiç kimse bir depremin yerini, büyüklü&#;ünü ve zamanlamas&#;n&#; do&#;ru bir &#;ekilde tahmin edemez" diyor.
Hoogerbeets'in tahminlerinin tesadüfen büyük bir deprem dizisinden önce geldi&#;ini belirten Barnhart, bölgenin deprem konusunda bilinen, sismik olarak aktif bir bölge oldu&#;unu söyledi ve &#;öyle devam etti: Depremlerin gezegensel hizalanmalara veya di&#;er güne&#; sistemi fenomenlerine yan&#;t olarak meydana geldi&#;i önerisinin &#;u anda kabul edilen hiçbir bilimsel de&#;eri yok.