Bıngıldağın Erken Kapanmasini Onlemek

Doğumda görülen kafa şekil bozuklukları arasında bulunan kraniosinostoz kafatası kemiklerinin çok erken birleşmesiyle oluşmaktadır. Şekil bozukluğunun yanı sıra hem zihinsel gelişimi engelleyen hem de fonksiyon kayıplarına neden olan bu hastalık erken dönemde tedavi edilebilmektedir. Anne karnında müdahale edilememesine rağmen doğumdan sonra gerçekleştirilen cerrahi operasyonlar sayesinde iyileşme sağlanmaktadır.

Kraniosinostoz Nedir?

Bebeklerde 5 kemikten oluşan kafatasında bu kemiklerden bir ya da daha fazlasının birleşim noktalarının normalden erken kapanması kraniosinostoz nedir sorusunun cevabıdır. Birbirinden ayrı olan ve sütür adı verilen oynamaz eklemlerle bağlanan kafatası kemikleri kraniosinostoz nedeniyle kapanarak beyin gelişimini engellemektedir. Konjenital anomalilerden biri olan kraniosinostoz bazı durumlarda kafa içinde basıncın artmasına da neden olmaktadır.

Çoğu vakada kraniosinostoz nedenleri belli değildir. Bununla birlikte bazı risk faktörlerinden söz etmek mümkündür. Bazı vakalarda kraniosinostoz sebepleri arasında genetik anomaliler bulunurken bazılarında ise çevresel faktörler etkilidir. Gebelik sırasında kullanılan ilaçlar, maternal tiroid hastalığı, annenin beslenme alışkanlıkları ya da tüm bu faktörlerin birleşimi kraniosinostoza neden olabilmektedir. Bıngıldağın erken kapanması ve D vitamini eksikliği arasında da bir ilişki olduğu bilinmektedir.

Bıngıldak Ne Zaman Kapanır?

Sağlıklı bebeklerde bıngıldak genellikle aylar arasında kapanmaktadır. Bununla birlikte, bazı bebeklerde bıngıldağın kapanması aya kadar uzamaktadır. Bazı bebeklerde ise ön bıngıldakla birlikte arka bıngıldak da görülmektedir; bu bıngıldağın ise en geç 3. ayda kapanması gerekmektedir.

Bıngıldağın Erken Kapanması Nelere Yol Açar?

Bıngıldağın geç kapanmasından ziyade erken kapanması bazı sağlık problemlerine neden olmaktadır. Bebeklerde bıngıldağın erken kapanması sonucu beyin gelişimini engelleyen ve fonksiyon kayıplarına neden olan kraniosinostoz meydana gelmektedir. Aynı zamanda kafa içinde basıncın artmasına, görme ve işitmede problemlere ve zihinsel sorunlara neden olmaktadır.

Kraniosinostoz Belirtileri

Genellikle doğumdan sonra ortaya çıkan kraniosinostoz belirtileri sütürün tam kapanmaması gibi durumlarda geç fark edilebilmektedir. Bununla birlikte çoğu vaka kendini doğumda belli etmekte ve birkaç ay içinde çok daha belirgin hale gelmektedir. Sütürlerin kapandığı bölümler ve kaç sütürün kapandığı belirtileri değiştirmektedir. Bir sütürün kapandığı durumlarda diğer tarafta beyin gelişimine devam edecek ve bu durumda kafatası anomalileri ortaya çıkacaktır. Kraniosinostozun türüne göre kafatasıyla birlikte göz, burun ve kulaklarda da şekil bozuklukları gözlemlenmektedir.

Kraniosinostoz Tipleri (Çeşitleri)

Kraniosinostoz, sütürlerin kapandığı bölgelere göre çeşitlenmektedir:

Sagital Sinostoz

Kraniosinostoz tipleri arasında en sık görülen sagital sinostoz, skafosefaliye neden olmaktadır. Skafosefali; önden arkaya doğru uzayan bir kafa, çıkık alın ve yan kafa kemiklerinde (sagital) çıkıntılarla karakterizedir. Ön ve arka kafatası kemikleri ise sivri bir görünüm oluşturmaktadır. Kafatasının orta bölümünde ise köprü şeklinde bir çukur bulunmaktadır.

Metopik Sinostoz

Triganosefali ya da üçgen kafa olarak da bilinen metopik sinostozda kafa yüksekliği normalden daha fazladır. Bebeklerde gözler arasındaki mesafe azken kafa ve alın oldukça sivri bir görünüme sahiptir.

Koronal Sinostoz

Koronal sütürün erken kapanmasıyla oluşan koronal sinostoz tek taraflı ya da çift taraflı olabilmektedir. Tek taraflı koronal sitostozda etkilenen tarafta bulunan göz ve kaş diğer tarafa göre daha yüksekte durmaktadır. Aynı zamanda burun ve kulakta da kayma görülmektedir. Brakisefali olarak da bilinen çift taraflı vakalarda ise alın çıkıntılı, kafa kenarlardan geniştir. Kafanın yüksekliği artarken gözler birbirinden uzaklaşmaktadır.

Lambdoid Sinostoz

Kraniosinostoz çeşitleri arasında oldukça nadir görülen lambdoid sinostozda ön ve arkadan gözle görülebilen kafatası asimetrisi mevcuttur. Sağ ya da sola eğik kafatasıyla karakterize olan bu türde, etkilenen tarafın arkasında düzleşme görülmektedir.

Kraniosinostoz Tedavisi

Kafa grafileri ve 3D beyin tomografisi (BT) gibi görüntüleme yöntemleri sayesinde teşhis edilen kraniosinostoz doğumdan sonra tedavi edilmektedir. Kraniosinostoz tedavisi hastalığın türüne ve altında yatan sebeplere göre planlanmaktadır. Sütürlerin kapandığı fakat kemiklerin kaynamadığı ya da semptomların çok hafif olduğu vakalarda genellikle kask kullanımı önerilmektedir. Yaş ilerledikçe ve kafatası üzerinde saç oluşumu arttıkça şekil bozukluğu gözle görülmemeye başlamaktadır.

Kemiklerin kaynadığı ve farklı sağlık problemleri ile gözle görülür şekil bozukluklarına yol açtığı durumlarda ise sütürlerin açılması için cerrahi yöntemlerden faydalanılmaktadır. Ameliyata karar verirken bebeklerin yaşı, kozmetik problemlerin seviyesi, baş çevresi ölçüsü, gözlerde problem olup olmadığı ve bebeklerin genel sağlık durumları göz önünde bulundurulmaktadır.

Kraniosinostoz Ameliyatı

Açık ya da kapalı olarak yapılabilen kraniosinostoz ameliyatı genellikle bebekler ilk yıllarını doldurmadan uygulanmaktadır. Şekil bozukluklarını düzeltmenin yanı sıra bazı vakalarda görülen kafa içi basıncını düşürmek, beyin gelişimini normal seyrine döndürmek ve zihinsel problemlerin yaşanmasını önlemek amacıyla cerrahi yöntemlerden yararlanılmaktadır.

Ameliyatta sütürler ve kafatası kemiklerinin arası açılmakta ve bebekler 1 gün müşahede altında kalmaktadır. Bulguları takip edilen bebeklerde herhangi bir sorun görülmemesi durumunda ertesi gün taburcu işlemleri gerçekleştirilmektedir.

Bazı durumlarda ameliyattan sonra da önceden şekil verilen özel kasklar kullanılmaktadır. Kask, kafatasının ön ve arkadan değil yanlardan gelişmesine olanak tanımaktadır.

Her ameliyatta olduğu gibi bu operasyonda da bazı riskler bulunmaktadır. Özellikle henüz gelişimlerinin başında olan bebeklere uygulanan cerrahi operasyonlarda risk artmaktadır. Kraniosinostoz ameliyatı riskleri arasında en önemlileri uzun anestezi ve kan kaybının neden olduğu problemlerdir. Yara bölgesinde enfeksiyon ve dikişlerde açılmalar ise cerrahi nedeniyle görülen sorunlardan bazılarıdır. Ameliyatın kafatası üzerinden yapılması sayesinde beyin fonksiyonlarında sorun görülmemektedir. Tüm bu risklere rağmen uzman hekimlerce yapılan ameliyatlarda ciddi komplikasyonların görülme olasılığı oldukça düşüktür.

Kraniosinostoz Ameliyatı Ne Zaman Yapılmalı?

Çok erken dönemde yapılan ameliyatlar ilerleyen dönemlerde tekrar cerrahi operasyonlara gerek duyulmasına neden olabilmektedir. İleri yaşlarda ise cerrahi yöntemlerle elde edilecek kazanımlar azalmaktadır. Bu nedenle kraniosinostoz ameliyatı genellikle ay arası yapılmaktadır.

Bebeklerde Kafa Şekil Bozuklukları

Yeni doğan bebeklerde kafa şekil bozuklukları pek çok neden bağlı olarak gelişebilmektedir. Doğumdan sonra hızla büyüyen kafatasında asimetrik bozukluklar görülebilmektedir. Bebek kraniosinostoz hastalarında kalıcı sağlık problemlerine yol açabilecek bu şekil bozukluklarının erken dönemde teşhis ve tedavisinin yapılması gerekmektedir. Bu sayede kafatası kemiklerinin gelişimi tamamlanmadan müdahale etme şansı yakalanmaktadır.

Mucize koruyucu; bıngıldak

Bir çeşit bebeğin koruma kalkanı olan bıngıldak, miniklerin gelişimi için çok önemli bir yapıdır. Bebeğin kafatasını koruyan bıngıldak, kafanın büyürken beyne zarar vermesini engeller. Avrasya Hastanesinden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı, bıngıldakla ilgili her ebeveynin bilmesi gerekenleri anlatıyor.

Bıngıldak nedir?

Bebeğin kafa kemiklerinin birleşme noktaları arasında kalan boşluklara fontonel yani bıngıldak denir. Yenidoğan bir bebeğin başında 6 tane bıngıldak vardır ama bunların sadece ön ve arka fontonel olmak üzere sadece 2 tanesi fark edilir. Anneler çoğu zaman kafanın diğer bölümlerine göre daha yumuşak olan bıngıldağa dokunmaya korkarlar. Bebeğinizin saçını tararken, yıkarken veya severken bıngıldağa dokunmanız bebeğinize zarar vermez.

Bıngıldağın boyutları bebeğin gelişimine göre değişir. Genellikle ön bıngıldağın boyutu doğum sonrasında ortalama 2,1 cm. bu oran ilk ayda artma gösterebilir, arka bıngıldak ise 0,5 cm. çapındadır.

Bıngıldak sandığımızdan daha güçlü bir yapıya sahiptir

Bebeğin kafasının üzerinde bulunan ve yumuşak bir yapıya sahip olan bıngıldak her ebeveyni oldukça korkutur. Korkularımızın sebebi ne olursa olsun ebeveynlerin şunu bilmesinde yarar var. Bıngıldak sandığımızdan daha fazla güçlü bir yapıya sahiptir ve küçük darbeler bebeğinizin bıngıldağına haliyle beyinsel gelişimine zarar vermez.

Bıngıldak doğum sırasında bebeğin zarar görmesini engeller

Bebek doğarken kafatası kemikleri henüz gelişmemiş ve son halini almamıştır. Bu durum doğum sırasında oldukça kolaylık sağlar. Çünkü yumuşak bir yapıda olan bıngıldak doğum kanalının şeklini alarak bebeğin doğum kanalında rahat olmasını sağlar. Bıngıldak bebeğin kafatası kemiklerinin birbirine yaklaşmasını ve hatta üst üste binmesini sağlar. Dar olan doğum kanalından böylece kafa zarar görmeden bebek dünyaya gelir. Doğum sırasında hayli dar bir yerden çıkan bebek bu durumdan bıngıldak sayesinde bir olumsuzlukla karşılaşmamış olur.

Beyin gelişimde bıngıldağın rolü büyük

Bebeklerin ilk 2 yılda çok hızlı olan beyin büyümesine karşın kafa kemiklerinin büyüme oranı daha düşüktür. Oluşan bu uyumsuzluğun yaratacağı etkileri ise bıngıldak önler. Şöyle ki, suturalar ve bıngıldak sayesinde kafa büyüyerek beyin dokusuna zarar vermeyi önler.

Bıngıldak kalın bir zar tabakasıyla korunur

Daha önce de dile getirdiğimiz gibi bıngıldak sandığımız kadar hassas bir yapıda değildir. Kalın bir zar tabakası, saç derisi ve saçlarla çevrili güçlü bir koruma kalkanı vardır. Banyo yaptırırken, saçını tararken korkmaya ve bebeğe zarar vereceğine ya da canının yanacağına dair fikirleriniz varsa bunları bir kenara bırakabilirsiniz.  Hafif çarpmalar ve temaslardan zarar görmeyecek kadar korunan bıngıldak sert darbeler almadığı sürece etkilenmez. Burada ailelerin dikkat etmesi gereken en önemli nokta her ne kadar koruyucu bir zar ile çevrili olsa da her ihtimali göz önünde bulundurarak bu konuda dikkatli davranmaktır.

Bıngıldak ne zaman kapanır?

Yeni doğan bebeklerde toplamda 6 adet bıngıldak bulunur. En büyük olanı önde bulunan yumuşak dokudaki bıngıldaktır. Genellikle 9- 18 ay arası kapanır. Bazı durumlarda bu süre 2 yıla kadar çıkabilir. Ön bıngıldağın doğumda kapalı olduğu ya da 9 aydan kısa bir sürede kapandığı da gözlenmiştir. Arka bıngıldak ise ön bıngıldağa göre daha küçüktür ve 3 ay içinde kapanır.

Erken fark edilmezse beyin gelişimi zarar görebilir

Bıngıldak genel olarak 2 yıl içinde kapanmış da olsa daha erken kapanma vakalarına da rastlamak mümkün. Ancak bıngıldağın erken kapanması ciddi sorunlara yol açabilir.  Bıngıldağın normalden büyük ve geç kapanması erken doğan ve gebelik sırasında gelişme geriliği olan bebeklerde görülebilir. Bununla beraber troid bezinin az çalışması, raşitizm, down sendromu gibi kromozom anomalileri gibi etkenlerde geç kapanmasına sebep olur.

Erken kapanması, kraniosinoztoz, kemikler arasındaki oluklardan bir ya da birden fazlasının zamanından önce kapanması demektir ve beyin gelişimini etkiler ve görme, işitsel ve gelişimsel gerilikler görülebilir.

Bu sebeple bıngıldak gelişimi ebeveynler tarafından düzenli olarak kontrol edilmelidir. Eğer en küçük bir problem sezerseniz mutlaka doktora başvurmalısınız. Çünkü doktor bu duruma kolayca tanı koyabilir ve cerrahi müdahalelerle sorunu çözebilir.

Bıngıldağın şekline dikkat!

Bebeğin bıngıldağının şekli size bir şeyler söylüyor olabilir. Örnek verecek olursak ishalli bir bebekte içe çökmüş bir bıngıldak bebeğin suya ihtiyacı olduğunu gösterir. Bu durumda hiç bekletilmeden bebeğe su verilmelidir.  Bunun dışında bıngıldağın çıkık olması da iyi bir durum değildir. Kafa iç basıncının arttığına işaret eden sivri bıngıldak için tıbbi müdahale gereklidir. Doktor kontrollerinde baş çevresinin ölçülmesi bu sebeple oldukça önemlidir.

Bıngıldak bebeklerin kafa kemiklerinin birleşim yerlerinin arasında kalan boşluklardır. Yenidoğan bebeklerin kafalarında altı tane bıngıldak vardır ve ön bıngıldak en belirgin ve büyük olanıdır. Bizim için yenidoğanların izleminde ön ve arka fontanellerin değerlendirilmesi önemlidir.

Zamanında doğan bebeklerde arka bıngıldak boyutu 8mm’nin altındadır. Arka bıngıldak genellikle ayda tamamen kapanır. Doğumda arka bıngıldağın 1cm’den büyük olması hipotiroidiyi (tiroid bezlerinin az çalışması) düşündürür. Ön bıngıldağın normal boyutu doğumda genellikle cm arasındadır. Bebek doğduktan sonra ön bıngıldak bir miktar büyür, sonrasında ay arasında kapanır. Fakat sağlıklı bebeklerde genetik yapıya bağlı olarak erken (ilk 3 ayda, tüm bebeklerin %1’i) ya da geç kapanabilir (24 ay sonrası , tüm bebeklerin % 4’ü). Bıngıldak boyutu; kafa büyüklüğü ve şekil bozukluklarına göre değişir.

BINGILDAĞIN NORMALDEN BÜYÜK OLMASI GEÇ KAPANMASI

Ön veya arka bıngıldağın büyüklüğü, geç kapanması bize birtakım hastalıkları düşündürebilir; 

-Tiroid bezlerinin yetersiz çalışması

-Raşitizm (d vitamini eksikliği)

-Kafa içi basınç artışına neden olabilecek hastalıklar

-Bazı kemik hastalıkları (akondroplazi)

-Down sendromu

-Kafa ici kanama

en sık rastlanan hastalıklardır. Bunların yanında ailesel olarak baş çevresi büyük olan ailelerin bebeklerinde bıngıldak sıklıkla büyüktür ve geç kapanır. 

BINGILDAĞIN NORMALDEN KÜÇÜK OLDUĞU VE ERKEN KAPANDIĞI DURUMLAR

Bıngıldak küçüklüğü ve erken kapanması durumlarında öncelikle bebeğin baş çevresinin değerlendirilmesi önemlidir. Çünkü bu bebeklerin kafası diğer bebeklere göre küçük kalabilir (mikrosefali). Eğer böyle bir küçüklük varsa çocuk hekimi tarafından mikrosefali yapan durumların değerlendirilmesi yerinde olacaktır. Yine kafadaki kemiklerin erken birleşmesi bebeklerde bıngıldak küçüklüğüne, baş çevresinin küçük kalmasına neden olabilir. Bıngıldak küçüklüğü durumlarında Bebeğin tiroid bezlerinin çalışmasının değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Tiroidleri fazla çalışan bebeklerin bıngıldakları erken kapanabilmektedir.

BINGILDAKTA ATIM GÖZLENMESİ

Normalde bıngıldakta hafif bir atım gözlenebilir. Bu durum normaldir. Fakat atım şiddetli, dışarıdan bakıldığında ciddi belli oluyorsa; bu bize kafa içi basıncı artışı yapan durumları (Menenjit, kafa içerisinde sıvı birikimi, kafa travması, kafa içi kanama), atardamar ile toplardamarlar arasında oluşmuş bir kaçağı, beyin içerisindeki bir takım tıkanıklıkları ve bazı kalp hastalıklarını düşündürebilir.Böyle bir durumda bebeğin öncelikle beyin ultrasonu ile değerlendirilmesi yerinde olacaktır.

BINGILDAĞIN ÇÖKÜK OLMASI

Bıngıldak çöküklüğü olan bebekte öncelikle, sıvı kaybına neden olan beslenme bozukluğu, kusma, ishal veya böbrek hastalığı olup olmadığı sorgulanmalıdır. 

BEBEKLERDE D VİTAMİNİ DAMLASI KULLANIMI VE BINGILDAK KAPANMASI İLE İLİŞKİSİ

D vitamini kemik gelişimi için ana vitaminlerden birisidir. Bu nedenle bıngıldağın erken kapanmaya başladığı durumlarda ailenin aklına ilk olarak düzenli verilmekte olan D vitaminini kesmek gelir. Fakat bu yanlış bir düşüncedir. Eğer bebeğin bıngıldağının küçük olmasına rağmen baş çevresi yeterli büyüme gösteriyorsa, kafada ciddi bir şekil bozukluğu oluşmuyorsa, bebeğin nörolojik gelişimi ayına uygun ilerliyorsa d vitaminini kesmeye gerek yoktur. Yine aynı şekilde bıngıldağı geniş bir bebekte d vitamini eksikliği yoksa o bebeğe fazladan D vitamini vermek yanlış bir davranış olacaktır. Uygun olan davranış bıngıldakta anormal boyuta neden olabilecek hastalıkların araştırılması ve aile öyküsünün sorgulanmasıdır. Çünkü tamamen genetiğe bağlı bir boyut değişikliği olabilir.