BÖLÜM 10
ÇİZİMİ ÖLÇÜLENDİRMEK
Ölçülendirme AutoCAD ile çizim yapan çoğu kullanıcının ilk anda gözünde büyüyen bir işlemler dizisidir. AutoCAD’de çizilen nesnelerin ölçülendirilmesi çok önemlidir. Çizilen nesnelerin imal edilebilmesi için, pafta üzerindeki nesnelerin kesinlikle ölçülendirilmesi gerekir.
AutoCAD, nesneleri ölçülendirmek için bir çok imkan sağlar. Çok farklı şekillere sahip nesnelerin ölçülendirilmesi, bir çok farklı yöntemle yapılır. Ölçülendirmeyi çabuk yapabilmek için ölçülendirme sitilleri oluşturulabilir ve çizimdeki ölçülerin endüstri ve proje standartlarına uygunluğu sağlanabilir. AutoCAD’in kullandığı ölçülendirme teknikleri; doğrusal ölçülendirme, hizalı öçülendirme, açısal öçülendirme, yarıçap ve çap öçülendirme, temel çizgi ve sürekli çizgi öçülendirmedir.
Ölçülendirme Esasları
Bir ölçülendirmenin bileşenlerinden bahsetmeden önce önemli bir unsuru hatırlatalım: nesneye ait çizgilerin, sınır veya başlık blokları hariç, çizimin en kalın çizgileri olduğunu biliyoruz. Ölçülendirme çizgileri çizimde görülen en ince çizgiler olmalıdır.
Ölçülendirmenin kalbi, her iki uçtaki ok başı yerleşimleriyle kolaylıkla tanımlanan ölçü çizgisidir. Ölçü yazısı, ölçü çizgisi ortadan kırılmayacak şekilde ölçü çizgisinin üzerine yerleştirilir. Ölçü çizgileri, ok başları için sınırlayıcı olarak rol oynayan çizgiler yerleştirilerek sınırlanır. Bu çigiler bağlama çizgileri adını alır ve nesneye temas etmeksizin nesne yakınından başlar. Çap ve yarıçap ölçülerini yerleştirmek için kısa yatay çizgili, meyilli bir çizgiden oluşan klavuz çizgisi kullanılmıştır. Klavuz çizgileri çizime not ilave etmek için de kullanılır.
Ölçülendirme Kavramları
Tasarım dört kısma ayrılabilir. Bunlar: Çizim, bilgi ilavesi, görünüşlendirme ve çizdirmedir. Bilgi ilvesi sırasında tasarımcı, tasarım elemanlarının büyüklüğü ve malzemesi gibi veya tasarımın imali için notlar gibi bilgilerle iletişim kurmak için çizime yazı, sayı ve diğer semboller ilave eder. Ölçüler çizimin genel bilgileridir. Nesenenin geometrik boyutlarını, nesneler arasındaki mesafeleri veya açıları, bir unsurun X,Y koordinatlarını gösterir.
AutoCAD ölçülendirmenin tipini üç temel ( linear: Doğrusal, radial: Çap veya Yarıçap ve angular: açısal) sağlar. Linear ölçülendirme horizontal, vertical, aligned, rotated, ordinate, baseline ve continued ölçülendirmeleri içine alır.
Ölçülendirme Elemanları
Her ne kadar ölçülendirmeler tip ve görünüş olarak değişik olabilirse de ölçülerin çoğu, ölçü yazısı, ölçü çizgisi, bağlama çigisi ve ok başlarını ihtiva eder.
Ölçü Yazısı: Gerçek ölçüyü gösterir. AutoCAD tarafından otomatik olarak hesaplanan ölçü kullanılabilir veya ölçü yazısı klavyeden girilen bir yazıyla değiştirilebilir.
Ölçü Çizgileri: Ölçünün uzantısını gösterir. Ölçü çizgileri genellikle ölçünün başlangıç ve bitim noktalarını göstermek amacıyla her iki uçta ok başlarına sahiptir. Ölçü yazısı, ölçü çizgisi boyunca yerleştirilir. AutoCAD ekseriyetle ölçü çizgilerini ölçülen alan içine yerleştirir. Buradaki boşluk yeterli değilse, AutoCAD ölçü çizgilerini veya yazısını, ölçülendirme sitili için kurulan yerleştirme kurallarına bağlı olarak ölçülen alan dışına kaydırabilir. Açısal ölçülendirmelerde ölçü çizgisi yaydır.
Bağlama Çizgileri: Ölçülendirilen nesneyi ölçü çizgisine bağlayan çizgilerdir. Bağlama çizgileri ölçü çizgisine dik çizilir, ancak eğik te yapıfunduszeue.infoğlama çizgileri ölçülendirilen nesneye temas etmemelidir.
Ok Başları: Ölçü çizgisinin her iki ucunda ölçülendirmenin başlangıç ve bitim noktalarını göstermek üzere görüntülenirler. AutoCAD varsayılan olarak, içi dolu ok başı sembolü kullanır, ancak birçok ok başı sembolünü de kullanıma sunar.
Merkez İşaretçisi: Çember ve yay gibi nesnelerin merkezini işaretler. Merkez (eksen) çizgileri merkez işaretçisinin uzantısıdır. Sadece merkez işaretçisi veya merkez işaretçisiyle birlikte merkez çizgileri kullanılabilir.
Ölçü Biçemi Oluşturmak
Ölçülendirme biçemi, ölçülerimizin görünüşünü ve davranışını tanımlayan, kaydedilmiş ölçülendirme ayarları takımıdır. Ölçülendirme biçemleri oluşturarak, ilgili tüm ölçülendirme sistem değişkenlerini ve çizimdeki tüm ölçülerin görünüşlerini ayarlayabiliriz. Dimstyle komutu Dimension Style Manager diyalog kutusunu ekrana getirir.
Bu diyalog kutusu aşağıdaki işlemleri yapmak için kullanılır:
· Ölçülendirme biçemlerini önizleme
· Yeni ölçülendirme biçemleri oluşturma
· Mevcut ölçülendirme biçemlerini değiştirme
· Bir ölçülendirme biçemi üzerine yazma
· Güncel ölçülendirme biçemini belirleme
· Ölçülendirme biçemlerinin adını değiştirme ve silme
Current Dimstyle: Güncel ölçülendirme biçemini gösterir. AutoCAD, biçemleri tüm ölçülendirmelere atar. Güncel biçem değiştirilmezse AutoCAD varsayılan Standart biçemi ölçülere atar.
Styles: Çizimdeki tüm ölçülendirme biçemlerini gösterir. Diyalog kutusu görüntülendiğinde AutoCAD, güncel biçemi aydınlatır. Farklı bir biçemi güncel yapmak istediğimiz anda bu alanda yeni biçemin adını seçip Set Current düğmesini tıklamamız yeterli olacaktır.
List: Ölçülendirme biçemlerinin görünüşünü denetlemek için seçenekler sunar.
All Styles: Tüm ölçülendirme biçemlerini gösterir.
Styles in Use: Sadece çizimde ölçüler tarafından referans alınan ölçülendirme biçemlerini gösterir.
Don’t List Styles In Xrefs: Styles altında haricen referans alınan çizimlerdeki ölçülendirme biçemlerini göstermez.
Set Current: Styles altındaki seçilmiş biçemi güncel yapar.
New: Yeni ölçülendirme biçemlerini tanımlayabileceğimiz Create New Dimension Style diyalog kutusunu gösterir.
Modify: Ölçülendirme biçemlerini değiştirebileceğimiz Modify Dimension Styles diyalog kutusunu gösterir. Diyalog kutusu seçenekleri, New Dimension Style diyalog kutusuyla aynıdır.
Override: Üzerine yazarak ölçülendirme biçemi yapmak için kullanabileceğimiz Override Dimension Stylesdiyalog kutusunu gösterir. Diyalog kutusu seçenekleri,New Dimension Style diyalog kutusuyla aynıdır. AutoCAD, bu değişiklikleri kaydetmez.
Compare: İki ölçülendirme biçeminin özelliklerini karşılaştırmak veya bir biçemin tüm özelliklerine bakmak için kullanılabilen Compare Dimension Stylesdiyalog kutusunu gösterir.
Create New Dimension Style Diyalog Kutusu: Yeni ölçülendirme biçemine ad verir, yeni biçemi başlatır ve yeni biçeme uygulamak istediğimiz ölçülendirme tiplerini gösterir.
New Style Name: Yeni biçeme ad verir.
Start With: Yeni biçemi başlatmak için kullanılmak istenilen biçemi kurar. Başlangıçta alınan biçemden farklı olan özellikler değiştirilir.
Use For: Sadece özel ölçülendirme tiplerine uygulanan bir biçem oluşturur. Örneğin: Stanrdart biçem için yazı renginin siyah olduğunu farzedelim. Fakat sadece çap ölçülendirme yazılarında yazının yeşil olmasını istiyoruz. Bu durumda Start With altında Standard’ı seçip Use For altında Diameter’i seçeriz. Sonuçta yeni biçem adı verilmez. Çünkü, Standard’ın alt biçemi tanımlanmıştır. New Dimension Style diyalog kutusunda yazı rengini yeşille değiştirdikten sonra Diameter, Dimension Style Manager’da Standard’ın altında alt biçem olarak görünür.
Cotinue: Yeni biçem özelliklerini tanımlayacağımız New Dimension Style Diyalog kutusunu gösterir.
New, Modify ve Override Dimension Style Diyalog Kutuları: Ölçülendirme biçemleri için özellikler kurar. Create New Dimension Style diyalog kutusunda Continue’yi seçtikten sonra, New Dimension Style diyalog kutusundaki yeni biçemi başlatmak için, seçtiğimiz ölçülendirme biçeminin özelliklerini gösterir.
Dimension Style Manager’daki Modify veya Override’dan birisinin seçilmesi Modify Dimension Style veya Override Dimension Style diyalog kutusunu gösterir. Bu diyalog kutularının içeriği, her ne kadar yeni bir biçem oluşturmaktan ziyade mevcut bir ölçülendirme biçemini değiştiriyor veya üzerine yazıyorsa da New Dimension Style diyalog kutusuyla aynıdır.
New, Modify, Override Dimension Style diyalog kutuları seçenekleri:
Lines and Arrows Sekmesi
Ölçü çizgileri, bağlama çizgileri, okbaşları ve merkez işaretçilerinin biçimini vs özelliklerini ayarlar.
Dimension Lines: Ölçü çizgisi özelliklerini ayarlar.
Color: Ölçü çizgisinin rengini göterir ve ayarlar. Color listesinin altındaki Other seçilirse, AutoCAD, Select Color diyalog kutusunu ekrana getirir. Metin kutusuna renk adı veya numarası da girilebilir.
Lineweight: Ölçü çizgisinin çizgi kalınlığını ayarlar.
Extend Beyond Ticks: Ok başı için oblique, architectural, tick, integral kullanıldığı ve işaret kullanılmadığı durmlarda ölçü çizgisinin bağlama çizgisini taşma mesafesini belirtir.
Baseline Spacing: Temel çizgi (paralel) ölçülendirmesinde ölçü çizgileri arasındaki mesafeyi ayarlar.
Suppres: Bağlama çizgileri dış tarafa olduğunda ölçü çizgilerinin görünüp görünmemesini denetler. Dim Line 1 birinci ölçü çizgisini, Dim Line 2 ikinci ölçü çizgisini denetler.
Extension Lines: Bağlama çizgilerinin görünürlüğünü denetler.
Color: Bağlama çizgisinin rengini gösterir ve ayarlar.
Lineweight: Bağlama çizgsinin çizgi kalınlığını ayarlar.
Extend Beyond Dim Lines: Bağlama çizgisinin ölçü çizgisini aşma mesafesini belirler.
Offset From Origin: Bağlama çizgilerinin, ölçünün tanımlandığı orijin noktalarından itibaren başlama mesafesini belirtir.
Arrowheads: Ölçü ok başlarının görünüşünü denetler. Birinci ve ikinci ölçü çizgileri için farklı ok başları seçilebilir.
Arrowsize: Ok başlarını büyüklüğünü gösterir ve ayarlar.
Center Marks For Circles: Çap ve yarıçap ölçülendirmelerinde, merkez işaretçisi ve merkez çizgilerinin görünürlüğünü denetler.
Type: Üç çeşit merkez işaretçisi sağlar: Mark (merkez işaretçisi), Line (merkez çizgis), None (merkez işaretçisi veya merkez çizgis yok)
Text Sekmesi
Ölçü yazısının biçimini, yerleşimini ve hizasını ayarlar.
Text Appearance: Ölçü yazısı biçimini ve büyüklüğünü denetler.
Text Style: Ölçü yazısı için güncel biçemi gösterir ve ayarlar.
Text Style Düğmesi: Yazı sitillerinin tanımlandığı ve değiştirildiği Text Style diyalog kutusunu gösterir.
Text Color: Ölçü yazısının rengini gösterir ve ayarlar.
Text Hight: Güncel ölçü yazısı sitilinin yüksekliğini gösterir ve ayarlar.
Scale Factor For Fraction Height: Ölçü yazısına göre iç içe ölçülerin ölçeğini ayarlar.
Draw Frame Around Text: Ölçü yazısı etrafına çerçeve çizer.
Text Placement: Ölçü yazısının yerleşimini denetler.
Vertical Position: Ölçü çizgisi boyunca, ölçü yazısının düşey konumunu denetler. Düşey konum; Cetered (ölçü yazısı, ölçü çizgisinin iki parçası arasında ortalı), Above (ölçü yazısı, ölçü çizgisinin yukarısına yerleşmiş) ve Outside (ölçü yazısı, ölçü çizgisinin bir tarafında, ilk tanımlanan noktadan en uzağa yerleşmiş) seçeneklerinden birisi olabilir.
JIS: Ölçü yazısını Japon Endüstri Standardına uygun şekilde yerleştirir.
Horizontal Position: Ölçü çizgisi ve bağlama çizgisi yanında, ölçü yazısının yatay konumunu denetler. Buradaki seçeneklerde düşey konumdaki seçeneklerin aynısıdır. Bu üç seçenekten birisi seçilir.
1st Extension Line: Yazıyı, ölçü çizgisi boyunca birinci bağlama çizgisi tarafına konumlar.
2nd Extension Line: Yazıyı, ölçü çizgisi boyunca ikinci bağlama çizgisi tarafına konumlar.
Over 1st Extension Line: Yazıyı birinci bağlama çizgisi ilerisine ve yukarısına konumlar.
Over 2nd Extension Line: Yazıyı ikinci bağlama çizgisi ilerisine ve yukarısına konumlar.
Offset From Dimension Line: Ölçü çizgisi, ölçü yazısını yerleştirmek için kırıldığında, ölçü yazısı etrafındaki mesafeyi ifade eden güncel yazı boşluğunu gösterir ve ayarlar.
Text Alignment: Ölçü yazısının bağlanma çizgilerinin iç tarafında veya dış tarafındaki yönelimini (yatay veya hizalı) denetler.
Horizontal: Yazıyı yatay konumda yerleştirir.
Aligned With Dimension Line: Yazıyı ölçü çizgisine hizalandırır.
ISO Standard: Yazı, bağlama çizgileri içerisinde olduğunda ölçü çizgisiyle hizalanır, fakat yazı bağlama çizgilerinin dışarısında olduğunda yatay olarak hizalanır.
Fit Sekmesi
Ölçü yazısı, okbaşları, klavuz çizgiler ve ölçü çizgisinin yerleşimini denetler.
Fit Options: Bağlama çizgileri arasındaki boşluğa dayalı olarak, yazı ve ok başlarının bağlama çizgileri içerisine veya dışarısına yerleşimini denetler. Boşluk yeterli olduğunda AutoCAD, yazı ve ok başlarını daima bağlama çizgileri arasına yerleştirir. Aksi takdirde yazı ve ok başları fit seçeneğine göre yerleştirilir.
Either the Text or the Arrows, Whichever Fits Best: Yazı ve ok başları için yeterli boşluk olduğunda her ikisinide bağlama çizgileri arasına yerleştirir. Aksi takdirde AutoCAD, yazı veya ok başlarından en uygun olanını taşır. Ne yazı ne de ok başları için yeterli boşluk yoksa her ikisinide bağlama çizgileri dışarısına taşır.
Arrows: Yazı ve ok başları için yeterli boşluk varsa her ikisinide bağlama çizgilerinin arasına yerleştirir. Sadece ok başları için yeterli boşluk varsa, ölçü yazısı bağlama çizgileri dışarısına taşınır. Boşluk ok başlarına yetmiyorsa yazı ve ok başları bağlama çizgilerinin dışarısına taşınır.
Text: Yazı ve ok başları için yeterli boşluk varsa her ikisinide bağlama çizgilerinin arasına yerleştirir. Sadece yazı için yeterli boşluk varsa, ok başları bağlama çizgileri dışarısına taşınır. Boşluk ölçü yazısına yetmiyorsa yazı ve ok başları bağlama çizgilerinin dışarısına taşınır.
Both Text and Arrows: Bağlama çizgileri arasına yazı ve ok başları sığmıyorsa her ikiside bağlama çizgileri dışarısına taşınır.
Always Keep Text Between Ext. Lines: Yazıyı daima bağlama çizgilerinin arasına yerleştir.
Suppress Arrows If They Don’t Fit Inside Extension Lines: Bağlama çizgileri arasında yeterli boşluk yoksa ok başlarını görüntülemez.
Text Placement: Ölçü yazısı, ölçülendirme sitiliyle tanımlanan varsayılan konumdan hareket ettirildiğinde ölçü yazısının yerleşimini kurar.
Beside the Dimension Line: Ölçü yazısı, ölçü çizgisinin yan tarafına yerleştirilir.
Over the Dimension Line, with a Leader: Yazı ölçü çizgisinden uzaklaştırılırsa, yazıyı ölçü çizgisine bağlayan bir klavuz (Leader) oluşturur. Yazı ölçü çizgisine çok yakın olduğunda klavuz çizilmez.
Over the Dimension Line, without a Leader: Yazı ölçü çizgisinden uzaklaştırılırsa, yazıyı ölçü çizgisine bağlamaz.
Scale For Dimension Features: Genel ölçülendirme ölçeği değerini veya kağıt düzlemi ölçeğini kurar.
Use Overall Scale Of: Yazı ve ok başlarını içeren büyüklük, mesafe ve aralığı belirten tüm ölçülendirme stili ayarları için ölçek kurar. Bu ölçek ölçü derğerleriyle değişmez.
Scale Dimension to Layout (Paper Space): Güncel model boşluğu görünüm alanı ve kağıt düzlemi arasınadaki ölçeğe dayalı ölçek faktörü belirler.
Fine Tuning: İlave uydurma seçenekleri kurar.
Place Text Manually When Dimensioning: Herhangi bir yatay hizalama ayarını görmezden gelir ve yazıyı, Dimension Line Location iletisinde belirtilen konuma yerleştirir.
Always Draw Dim Line Between Ext Lines: AutoCAD ok başlarını, ölçülen noktalar dışına yerleştirdiğinde bile ölçü çizgisini ölçülen noktalar arasına çizer.
Primary Units Sekmesi
Ana ölçülendirme birimlerinin biçim ve hassasiyetini ayarlar. Ayrıca ölçü yazısının ön ve son ekleri de burada ayarlanır.
Linear Dimensions
Doğrusal ölçülendirmeler için biçim ve hassasiyeti kurar. Bu bölümdeki ayarlamalar:
Unit Format: Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tipleri için güncel birim biçimini kurar. Scientific (Bilimsel), Decimal (Ondalık), Engineering (Mühendislik), Architectural (Mimari), Fractional (Kesirli) ve Windows Desktop (Windows masa üstü) seçeneklerinden birini seçebiliriz.
Precission: Ölçü yazısında ondalık noktasından sonraki hane sayısını gösterir.
Fractional Format: İç içe yığma için biçimi kurar. Diagonal, Horizontal ve Not Stacked seçeneklerinden birini seçebiliriz.
Decimal Separator: Ondalık biçim için ayırıcı tanımlar. Bu ayırıcı nokta, virgül veya boşluk karakteri olabilir.
Round Off: Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tipleri için, ölçü değerini yuvarlama kurallarını belirler. Bu yuvarlama işlemleri metin kutusuna girilen değere göre yapılır. Örneğin: metin kutusuna değeri girilirse, tüm mesafeler en yakın birime yuvarlatılır. Aynı şekilde, metin kutusuna değeri girilirse AutoCAD, tüm ölçü mesafelerini en yakın tam sayıya yuvarlar.
Prefix: Ölçü yazısındaki ön eki gösterir. Bu alana yazıyı girebilir veya özel sembolleri göstermek için kontrol kodlarını kullanabiliriz. Örneğin: %%c kontrol kodu, çap (ø) sembolünü gösterir.
Suffix: Ölçü yazısındaki son eki gösterir. Burada da son ek yazısını girebilir veya özel kontrol kodlarını kullanabiliriz.
Measurement Scale
Ölçme ölçeği seçeneklerini tanımlanır. Bu bölüdeki ayarlamalar:
Linear Scale Factor: Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tiplerinde doğrusal ölçülendirmeler için ölçek faktörü belirler. AutoCAD, buraya girilen değerle ölçü değerlerini çarpar. Bu işlem yuvarlama ve tolerans değerlerine uygulanmaz.
Apply to Layout Dimensions Only: Doğrusal ölçek değeri, sadece layout’larda oluşturulan ölçülere uygulanır.
Zero Suppression
Öndeki ve sondaki sıfırlar ile feet ve inches sıfırlarının atılmasını denetler. Bu bölümdeki ayarlamalar:
Leading: Tüm ondalıklı ölçülerde öndeki sıfırları atar.
Trailing: Tüm ondalıklı ölçülerde sondaki sıfırları atar.
0 Inches: Mesafe feet sisteminde tam sayı olduğunda, feet ve inch’in inç kısmını atar.
Angular Dimensions
Açısal ölçülendirmeler için güncel açı birimini gösterir. Bu bölümdeki ayarlamalar:
Units Format: Açısal birim biçimini belirler. Decimal Degrees (ondalıklı derece), Degrees/Minutes/Seconds (derece/dakika/saniye), Grads (grad), Radians (radyan) veya Surveyor seçeneklerinden birini seçebiliriz.
Precision: Açısal ölçülendirmeler için ondalık noktasından sonraki hane sayısını belirler.
Zero Suppression
Önde ve sondaki sıfırların atılmsını denetler. Ayarlar diğer bölümlerdekilerle aynı.
Alternate Units Sekmesi
Alternatif ölçü birimlerinin birim açı ve ölçeğinin biçim ve hassasiyetini belirler.
Display Alternate Units: Ölçü yazısına alternatif ölçü birimlerini ilave eder.
Alternate Units
Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tipleri için güncel birim biçimini belirler.
Units Format: Alternatif ölçülendirme biçimini belirler. Scientific, Decimal, Engineering, Architectural, Fractional ve Window Desktop seçeneklerinden birini seçebiliriz.
Precision: Seçilen Units (birimler) veya Angle (açı) biçimlerine dayalı olarak ondalık noktasından sonraki hane sayısını belirler.
Multiplier for Alternate Units: Ana ve alternatif birimler arasında çevirme faktörü olarak kullanmak üzere bir çarpan belirtir. Alternatif birmlerin değerini tespit etmek için AutoCAD, tüm doğrusal mesafeleri (boyut ve koordinatlarla ölçülen), güncel koordinat ölçek değeriyle çarpar. Ölçek değeri açısal ölçüleri, yuvarlama ve tolerans değerlerini etkilemez.
Round Distances To: Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tipleri için, alternatif birimleri yuvarlama kuralları belirler. Yuvarlama işlemi metin kutusuna girilen değere göre yapılır.
Prefix: Alternatif ölçü yazısındaki, ön eki belirler. Buradaki metin kutusuna ön ek yazısı ya da özel kontrol kodları girilebilir.
Suffix: Alternatif ölçü yazısındaki, son eki belirler. Buradaki metin kutusuna son ek yazısı ya da özel kontrol kodları girilebilir.
Zero Suppression: Öndeki ve sondaki sıfırlar ile feet ve inches sistemlerindeki sıfırların atılmasını denetler.
Leading: Tüm ondalıklı ölçülerde soldaki sıfırları atar.
Trailing: Tüm ondalıklı ölçülerde sağdaki sıfırları atar.
0 Feet: Mesafe 1 feet’ten az olduğunda feet ve inç sistemindeki ölçünün feet kısmını atar.
0 Inches: Mesafe feet sisteminin tam sayıları olduğunda feet ve inç sisteminin inç kısmını atar.
Placement :Alternatif birimlerin yerleşimini denetler.
After Primary Units: Alternatif birimleri ana birimlerden sonra yerleştirir.
Below Primary Units: Alternatif birimleri ana birimlerin altına yerleştirir.
Tolerances Sekmesi
Ölçü yazısı toleranslarının görüntü ve biçimini denetler.
Tolerance Format
Tolarans biçimini denetler.
Method: Tolerans hesaplaması için yöntem belirler.
None: Tolerans ilavesini kaldırır.
Symmetrical: Ölçü değerine tolerans açıklaması olarak artı/eksi tek bir değişim değerini ilave eder. Bu seçenek seçildikten sonra Upper Value metin kutusuna girilen değer hesaplanan ölçü değerinden sora, başına ± işareti getirilerek görüntülenir.
Deviation: Artı/eksi tolerans açıklaması ilave eder. AutoCAD, ölçü değerine farklı artı ve eksi tolerans değerleri uygulayabilir. İlave edilecek artı tolerans Upper Value metin kutusuna, eksi tolerans Lower Value metin kutusuna yazılır.
Limits: Maksimum ve minimum değerlerin biri diğerinin üzerinde olacak şekilde gösterildiği sınır ölçüsü oluşturur. Maksimum değer Upper Value, minimum değer Lower Value metin kutularına yazılır.
Basic: AutoCAD, ölçü etrafına tüm uzantılarını içine alacak şekilde kutu çizer.
Precision: Ondalık noktasından sonraki hane sayısını belirler.
Scaling for Height: Tolerans yazısı için güncel yüksekliği belirler.
Vertical Position: Simetrik ve sapma (Deviation) toleransları için yazı hizalamasını denetler.
Top: Tolerans yazısını, ana ölçü yazısının üstüyle hizalar.
Middle: Tolerans yazısını, ana ölçü yazısının ortasıyla hizalar.
Bottom: Tolerans yazısını, ana ölçü yazısının tabanıyla hizalar.
Zero Suppression:Öndeki ve sondaki sıfırlar ile feet ve inches sistemi ölçülerindeki sıfırların atılmasını denetler.
Leading: Tüm ondalıklı ölçülerde öndeki sıfırları atar.
Trailing: Tüm ondalıklı ölçülerde sondaki sıfırları atar.
Feet: Mesafe 1 feet’ten az olduğunda feet ve inç’in feet kısmını atar.
Inches: Mesafe feet ölçü sisteminin tam sayıları olduğunda feet ve inç’in inç kısmını atar.
Alternate Unit Tolerance
Alternatif tolerans birimleri için hassasiyet ve sıfır atma kurallarını belirler.
Ölçü biçemini oluşturduktan sonra, AutoCAD’in kullandığı ölçülendirme tiplirini sırasıyla inceleyelim:
Linear Dimension: Doğrusal ölçü vermeye funduszeue.infoa (Horizontal) X eksenine, dikeyde (Vertical) Y eksenine paralel olarak en sık kullanılan ölçülendirme işlemini yapar. Ölçü çuzgisi iki bağlama çizgisinin arasında yer alır. Aracı seçtikten sonra nesne kenetleme araçlarını kullanarak ölçülecek aralığın ilk noktasını giriyoruz, ardından ikinci nokta isteniyor. Son olarak ölçü çizgisinin nesneden uzaklığını belirtiyoruz..
Command: _dimlinear (Dimension araç çubuğundan Dimlinear’ıseçiyoruz)
Specify first extension line origin or <select object>: (Aralığın birinci noktasını işaretliyoruz)
Specify second extension line origin: (Ölçülecek aralığın ikinci noktasını işaretliyoruz)
Specify dimension line location or (Ölçü çizgisinin nesneden uzaklığını)
[Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]: 25 (25 birim olarak belirliyoruz)
Dimension text = (Belirlenen aralık arasındaki mesafe gösteriliyor)
Aligned Dimension: Bir nesnenin herhangi bir çizgisine paralel ölçü veriyor. Bu çizginin normalle yaptığı açı ne olursa olsun, ölçü çizgisi ona hizalanıyor. Komut girildikten sonra ilk nokta, son nokta ve ölçü çizgisinin nesneden uzaklığı belirleniyor.
Command: _dimaligned
(Dimension araç çubuğundan Dimaligned’ı seçiyoruz)
Specify first extension line origin or <select object>:
(Aralığın birinci noktasını işaretliyoruz)
Specify second extension line origin: (Aralığın ikinci noktasını işaretliyoruz)
Specify dimension line location or (Ölçü çizgisinin nesneden uzaklığını)
[Mtext/Text/Angle]: 5 (5 birim olarak belirliyoruz)
Ordinate Dimension: Pafta üzerindeki herhangi bir noktanın o an için geçerli orijine göre X ve Y koordinatlarını saptar. Buna yatay ve düşeyde orijinden uzaklıkta diyebiliriz. Gerekirse komut satırından X-Datum ile, bir noktanın yalnızca orijinden X uzaklığını; Y-Datum ile, bir noktanın yalnızca orijinden Y uzaklığını elde edebiliriz. Komut girildikten sonra; ölçünün bağlanacağı nokta, ardından ölçü yazısının doğrultusu istenir. İmleci dikey olarak sürüklersek X uzaklığını, yatay olarak sürüklersek Y uzaklığını elde ederiz.
Command: _dimordinate
(Dimension araç çubuğundan Dimordinate’ı seçiyoruz)
Specify feature location: (Pafta üzerinde bir nokta işaretliyoruz)
Specify leader endpoint or [Xdatum/Ydatum/Mtext/Text/Angle]:
Dimension text =
(İmleci yatay yönde sürükleyip noktanın Y koordinatını belirliyoruz)
Radius Dimension:Çember veya yay türü eğrisel nesneleri yarıçap vererek ölçülendirir. Komut girildikten sonra nesneyi ve nesnenin merkezi ile yarıçap çizgisi arasındaki açıyı belirliyoruz. Yarıçap ölçülendirme de, ölçü yazısının başına “R” karakteri ön ek olarak atanır.
Command: _dimradius
Select arc or circle:
(Pafta üzerindeki eğrisel nesneyi işaretliyoruz)
Dimension text =
(Yarıçap mm olarak belirleniyor)
Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]:
(Ölçü ifadesinin konumunu belirliyoruz)
Diameter Dimension: Çember veya ya türü eğrisel nesneleri çap vererek ölçülendirir. Komut girildikten sonra pafta üzerinde eğrisel nesne ve ölçü ifadesinin konumu işaretleniyor. Çap ölçülendirmelerin de ölçü ifadesinin başına “ø” karakteri ön ek olarak eklenir.
Command: _dimdiameter
(Dimension araç çubuğundan Dimdiameter’ı seçiyoruz)
Select arc or circle: (Çizim alanı üzerindeki eğrisel nesneyi seçiyoruz)
Dimension text = (Seçilen çemberin çapı mm olarak hesaplanıyor)
Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]: (İfadenin konumu belirliyoruz)
Angular Dimension: Açısal ölçü, adından da anlaşılacağı gibi birbiriyle farklı yönelimde iki çizginin birbiriyle kaç derecelik açı yaptığını saptar. Komut girildikten sonra; açı yapan iki nesne ve açı ifadesinin yer alacağı nokta işaretleniyor. Açı ölçülendirmelerine AutoCAD, “°” karakterini son ek olarak ekler.
Command: _dimangular (Dimension araç çubuğundan Dimangular’ıseçiyoruz)
Select arc, circle, line, or <specify vertex>: (Açı yapan nesnelerden ilkini seçiyoruz)
Select second line: (Açı yapan ikinci nesneyi işaretliyoruz)
Specify dimension arc line location or [Mtext/Text/Angle]: (İfadenin yerini işaretliyoruz)
Dimension text = 59 (İki nesne arasındaki açı 59° olarak belirleniyor)
Baseline Dimension: Bir temel başlangıç noktasındaki çizgiyi esas alıp, yeni ölçüleri ona paralel olarak ekleyerek ilerler. Yani her yeni ölçü çizgisi, bir kademe üste gelir. Bu yöntem Linear, Angular veya Ordinate ölçü verirken rahatlıkla kullanılabilir.
Command: _dimbaseline (Dimension araç çubuğundan Dimbaseline’ıseçiyoruz)
Select base dimension: (Esas alınacak çizgiyi belirliyoruz)
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>:(Birinci noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>: (İkinci noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select]<Select>:(Üçüncü noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>: (Enter ile komuttan çıkıyoruz)
Continue Dimension:Art arda aynı doğrultuda sürekli ölçü vermek için kullanılır. Komut kullanıldığında yeni ölçüler, bir önceki ölçüye eklenerek gider.
Command: _dimcontinue (Dimension araç çubuğundan Dimcontinue’yuseçiyoruz)
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>:
(Birinci noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>:
(İkinci noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select]<Select>:
(Üçüncü noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>:
(Komuttan çıkmak için Enter tuşuna basıyoruz)
Select continued dimension:
Leader: Çizime bazı tanımlamalar ve notlar eklemek için bir klavuz çizgi oluşturur.
Tolerance: Ölçü değerindeki kabul edilebilir en fazla değişim aralığını tanımlamaya yarar. Bu komutla toleransın gerek değerini gerek türünü sayı ve sembollerle tanımlamak mümkündür.
Center Mark: Çember veya yay türü nesnelerin merkezlerine, güncel ölçü biçeminde belirlenen biçimde bir merkez işareti koyuyor. Komut girildikten sonra çemberi veya yayı tıklamak yeterli
Command: _dimcenter (Dimension araç çubuğundan Dimcenter’ı seçeneğini seçiyoruz)
Select arc or circle: (Çizim alanındaki çemberi seçiyor ve merkez işareti yerleştiriyoruz)
Ölçüleri Düzenlemek
Çizim alanına yerleştirilen ölçülerin her türlü özellikleri gerektiğinde değiştirilebilir.
Dimension Edit: Verilmiş ölçülerin gerek geometrisine gerekse içeriğine ilişkin bazı değişikliklere olanak tanır. Komut kullanıldığında komut satırında bazı seçenekler görülür:
Home: Sonradan üzerinde değişiklik yapılmış bir ölçü metnini, ait olduğu biçemdeki ilk haline getirir.
New:Multiline Text Editor diyalog kutusunu açarak seçili metnin içeriğini değiştirebilmemize olanak tanır.
Rotate: Seçili ölçü metnini, vereceğimiz bir açı ile döndürür.
Oblique: Ölçü uzatma çizgilerini vereceğimiz bir açıyla yatırır.
Dimension Text Edit: Ölçü metninin ölçü çizgisi üzerindeki konumunu ve yönelimini değiştirmeye yarar. Bu komut kullanıldığında dört seçenek sunulur:
Left: Ölçü metnini ölçü çizgisine paralel olarak onun üzerinde sola hizalar.
Right: Ölçü metnini ölçü çizgisine paralel olarak onun üzerinde sağa hizalar.
Home: Sonradan üzerinde değişiklik yapılmış bir ölçü metnini, ait olduğu biçemdeki ilk konumuna ve yönelimine döndürür.
BÖLÜM 10
ÇİZİMİ ÖLÇÜLENDİRMEK
Ölçülendirme AutoCAD ile çizim yapan çoğu kullanıcının ilk anda gözünde büyüyen bir işlemler dizisidir. AutoCAD’de çizilen nesnelerin ölçülendirilmesi çok önemlidir. Çizilen nesnelerin imal edilebilmesi için, pafta üzerindeki nesnelerin kesinlikle ölçülendirilmesi gerekir.
AutoCAD, nesneleri ölçülendirmek için bir çok imkan sağlar. Çok farklı şekillere sahip nesnelerin ölçülendirilmesi, bir çok farklı yöntemle yapılır. Ölçülendirmeyi çabuk yapabilmek için ölçülendirme sitilleri oluşturulabilir ve çizimdeki ölçülerin endüstri ve proje standartlarına uygunluğu sağlanabilir. AutoCAD’in kullandığı ölçülendirme teknikleri; doğrusal ölçülendirme, hizalı öçülendirme, açısal öçülendirme, yarıçap ve çap öçülendirme, temel çizgi ve sürekli çizgi öçülendirmedir.
Ölçülendirme Esasları
Bir ölçülendirmenin bileşenlerinden bahsetmeden önce önemli bir unsuru hatırlatalım: nesneye ait çizgilerin, sınır veya başlık blokları hariç, çizimin en kalın çizgileri olduğunu biliyoruz. Ölçülendirme çizgileri çizimde görülen en ince çizgiler olmalıdır.
Ölçülendirmenin kalbi, her iki uçtaki ok başı yerleşimleriyle kolaylıkla tanımlanan ölçü çizgisidir. Ölçü yazısı, ölçü çizgisi ortadan kırılmayacak şekilde ölçü çizgisinin üzerine yerleştirilir. Ölçü çizgileri, ok başları için sınırlayıcı olarak rol oynayan çizgiler yerleştirilerek sınırlanır. Bu çigiler bağlama çizgileri adını alır ve nesneye temas etmeksizin nesne yakınından başlar. Çap ve yarıçap ölçülerini yerleştirmek için kısa yatay çizgili, meyilli bir çizgiden oluşan klavuz çizgisi kullanılmıştır. Klavuz çizgileri çizime not ilave etmek için de kullanılır.
Ölçülendirme Kavramları
Tasarım dört kısma ayrılabilir. Bunlar: Çizim, bilgi ilavesi, görünüşlendirme ve çizdirmedir. Bilgi ilvesi sırasında tasarımcı, tasarım elemanlarının büyüklüğü ve malzemesi gibi veya tasarımın imali için notlar gibi bilgilerle iletişim kurmak için çizime yazı, sayı ve diğer semboller ilave eder. Ölçüler çizimin genel bilgileridir. Nesenenin geometrik boyutlarını, nesneler arasındaki mesafeleri veya açıları, bir unsurun X,Y koordinatlarını gösterir.
AutoCAD ölçülendirmenin tipini üç temel ( linear: Doğrusal, radial: Çap veya Yarıçap ve angular: açısal) sağlar. Linear ölçülendirme horizontal, vertical, aligned, rotated, ordinate, baseline ve continued ölçülendirmeleri içine alır.
Ölçülendirme Elemanları
Her ne kadar ölçülendirmeler tip ve görünüş olarak değişik olabilirse de ölçülerin çoğu, ölçü yazısı, ölçü çizgisi, bağlama çigisi ve ok başlarını ihtiva eder.
Ölçü Yazısı: Gerçek ölçüyü gösterir. AutoCAD tarafından otomatik olarak hesaplanan ölçü kullanılabilir veya ölçü yazısı klavyeden girilen bir yazıyla değiştirilebilir.
Ölçü Çizgileri: Ölçünün uzantısını gösterir. Ölçü çizgileri genellikle ölçünün başlangıç ve bitim noktalarını göstermek amacıyla her iki uçta ok başlarına sahiptir. Ölçü yazısı, ölçü çizgisi boyunca yerleştirilir. AutoCAD ekseriyetle ölçü çizgilerini ölçülen alan içine yerleştirir. Buradaki boşluk yeterli değilse, AutoCAD ölçü çizgilerini veya yazısını, ölçülendirme sitili için kurulan yerleştirme kurallarına bağlı olarak ölçülen alan dışına kaydırabilir. Açısal ölçülendirmelerde ölçü çizgisi yaydır.
Bağlama Çizgileri: Ölçülendirilen nesneyi ölçü çizgisine bağlayan çizgilerdir. Bağlama çizgileri ölçü çizgisine dik çizilir, ancak eğik te yapıfunduszeue.infoğlama çizgileri ölçülendirilen nesneye temas etmemelidir.
Ok Başları: Ölçü çizgisinin her iki ucunda ölçülendirmenin başlangıç ve bitim noktalarını göstermek üzere görüntülenirler. AutoCAD varsayılan olarak, içi dolu ok başı sembolü kullanır, ancak birçok ok başı sembolünü de kullanıma sunar.
Merkez İşaretçisi: Çember ve yay gibi nesnelerin merkezini işaretler. Merkez (eksen) çizgileri merkez işaretçisinin uzantısıdır. Sadece merkez işaretçisi veya merkez işaretçisiyle birlikte merkez çizgileri kullanılabilir.
Ölçü Biçemi Oluşturmak
Ölçülendirme biçemi, ölçülerimizin görünüşünü ve davranışını tanımlayan, kaydedilmiş ölçülendirme ayarları takımıdır. Ölçülendirme biçemleri oluşturarak, ilgili tüm ölçülendirme sistem değişkenlerini ve çizimdeki tüm ölçülerin görünüşlerini ayarlayabiliriz. Dimstyle komutu Dimension Style Manager diyalog kutusunu ekrana getirir.
Bu diyalog kutusu aşağıdaki işlemleri yapmak için kullanılır:
· Ölçülendirme biçemlerini önizleme
· Yeni ölçülendirme biçemleri oluşturma
· Mevcut ölçülendirme biçemlerini değiştirme
· Bir ölçülendirme biçemi üzerine yazma
· Güncel ölçülendirme biçemini belirleme
· Ölçülendirme biçemlerinin adını değiştirme ve silme
Current Dimstyle: Güncel ölçülendirme biçemini gösterir. AutoCAD, biçemleri tüm ölçülendirmelere atar. Güncel biçem değiştirilmezse AutoCAD varsayılan Standart biçemi ölçülere atar.
Styles: Çizimdeki tüm ölçülendirme biçemlerini gösterir. Diyalog kutusu görüntülendiğinde AutoCAD, güncel biçemi aydınlatır. Farklı bir biçemi güncel yapmak istediğimiz anda bu alanda yeni biçemin adını seçip Set Current düğmesini tıklamamız yeterli olacaktır.
List: Ölçülendirme biçemlerinin görünüşünü denetlemek için seçenekler sunar.
All Styles: Tüm ölçülendirme biçemlerini gösterir.
Styles in Use: Sadece çizimde ölçüler tarafından referans alınan ölçülendirme biçemlerini gösterir.
Don’t List Styles In Xrefs: Styles altında haricen referans alınan çizimlerdeki ölçülendirme biçemlerini göstermez.
Set Current: Styles altındaki seçilmiş biçemi güncel yapar.
New: Yeni ölçülendirme biçemlerini tanımlayabileceğimiz Create New Dimension Style diyalog kutusunu gösterir.
Modify: Ölçülendirme biçemlerini değiştirebileceğimiz Modify Dimension Styles diyalog kutusunu gösterir. Diyalog kutusu seçenekleri, New Dimension Style diyalog kutusuyla aynıdır.
Override: Üzerine yazarak ölçülendirme biçemi yapmak için kullanabileceğimiz Override Dimension Stylesdiyalog kutusunu gösterir. Diyalog kutusu seçenekleri,New Dimension Style diyalog kutusuyla aynıdır. AutoCAD, bu değişiklikleri kaydetmez.
Compare: İki ölçülendirme biçeminin özelliklerini karşılaştırmak veya bir biçemin tüm özelliklerine bakmak için kullanılabilen Compare Dimension Stylesdiyalog kutusunu gösterir.
Create New Dimension Style Diyalog Kutusu: Yeni ölçülendirme biçemine ad verir, yeni biçemi başlatır ve yeni biçeme uygulamak istediğimiz ölçülendirme tiplerini gösterir.
New Style Name: Yeni biçeme ad verir.
Start With: Yeni biçemi başlatmak için kullanılmak istenilen biçemi kurar. Başlangıçta alınan biçemden farklı olan özellikler değiştirilir.
Use For: Sadece özel ölçülendirme tiplerine uygulanan bir biçem oluşturur. Örneğin: Stanrdart biçem için yazı renginin siyah olduğunu farzedelim. Fakat sadece çap ölçülendirme yazılarında yazının yeşil olmasını istiyoruz. Bu durumda Start With altında Standard’ı seçip Use For altında Diameter’i seçeriz. Sonuçta yeni biçem adı verilmez. Çünkü, Standard’ın alt biçemi tanımlanmıştır. New Dimension Style diyalog kutusunda yazı rengini yeşille değiştirdikten sonra Diameter, Dimension Style Manager’da Standard’ın altında alt biçem olarak görünür.
Cotinue: Yeni biçem özelliklerini tanımlayacağımız New Dimension Style Diyalog kutusunu gösterir.
New, Modify ve Override Dimension Style Diyalog Kutuları: Ölçülendirme biçemleri için özellikler kurar. Create New Dimension Style diyalog kutusunda Continue’yi seçtikten sonra, New Dimension Style diyalog kutusundaki yeni biçemi başlatmak için, seçtiğimiz ölçülendirme biçeminin özelliklerini gösterir.
Dimension Style Manager’daki Modify veya Override’dan birisinin seçilmesi Modify Dimension Style veya Override Dimension Style diyalog kutusunu gösterir. Bu diyalog kutularının içeriği, her ne kadar yeni bir biçem oluşturmaktan ziyade mevcut bir ölçülendirme biçemini değiştiriyor veya üzerine yazıyorsa da New Dimension Style diyalog kutusuyla aynıdır.
New, Modify, Override Dimension Style diyalog kutuları seçenekleri:
Lines and Arrows Sekmesi
Ölçü çizgileri, bağlama çizgileri, okbaşları ve merkez işaretçilerinin biçimini vs özelliklerini ayarlar.
Dimension Lines: Ölçü çizgisi özelliklerini ayarlar.
Color: Ölçü çizgisinin rengini göterir ve ayarlar. Color listesinin altındaki Other seçilirse, AutoCAD, Select Color diyalog kutusunu ekrana getirir. Metin kutusuna renk adı veya numarası da girilebilir.
Lineweight: Ölçü çizgisinin çizgi kalınlığını ayarlar.
Extend Beyond Ticks: Ok başı için oblique, architectural, tick, integral kullanıldığı ve işaret kullanılmadığı durmlarda ölçü çizgisinin bağlama çizgisini taşma mesafesini belirtir.
Baseline Spacing: Temel çizgi (paralel) ölçülendirmesinde ölçü çizgileri arasındaki mesafeyi ayarlar.
Suppres: Bağlama çizgileri dış tarafa olduğunda ölçü çizgilerinin görünüp görünmemesini denetler. Dim Line 1 birinci ölçü çizgisini, Dim Line 2 ikinci ölçü çizgisini denetler.
Extension Lines: Bağlama çizgilerinin görünürlüğünü denetler.
Color: Bağlama çizgisinin rengini gösterir ve ayarlar.
Lineweight: Bağlama çizgsinin çizgi kalınlığını ayarlar.
Extend Beyond Dim Lines: Bağlama çizgisinin ölçü çizgisini aşma mesafesini belirler.
Offset From Origin: Bağlama çizgilerinin, ölçünün tanımlandığı orijin noktalarından itibaren başlama mesafesini belirtir.
Arrowheads: Ölçü ok başlarının görünüşünü denetler. Birinci ve ikinci ölçü çizgileri için farklı ok başları seçilebilir.
Arrowsize: Ok başlarını büyüklüğünü gösterir ve ayarlar.
Center Marks For Circles: Çap ve yarıçap ölçülendirmelerinde, merkez işaretçisi ve merkez çizgilerinin görünürlüğünü denetler.
Type: Üç çeşit merkez işaretçisi sağlar: Mark (merkez işaretçisi), Line (merkez çizgis), None (merkez işaretçisi veya merkez çizgis yok)
Text Sekmesi
Ölçü yazısının biçimini, yerleşimini ve hizasını ayarlar.
Text Appearance: Ölçü yazısı biçimini ve büyüklüğünü denetler.
Text Style: Ölçü yazısı için güncel biçemi gösterir ve ayarlar.
Text Style Düğmesi: Yazı sitillerinin tanımlandığı ve değiştirildiği Text Style diyalog kutusunu gösterir.
Text Color: Ölçü yazısının rengini gösterir ve ayarlar.
Text Hight: Güncel ölçü yazısı sitilinin yüksekliğini gösterir ve ayarlar.
Scale Factor For Fraction Height: Ölçü yazısına göre iç içe ölçülerin ölçeğini ayarlar.
Draw Frame Around Text: Ölçü yazısı etrafına çerçeve çizer.
Text Placement: Ölçü yazısının yerleşimini denetler.
Vertical Position: Ölçü çizgisi boyunca, ölçü yazısının düşey konumunu denetler. Düşey konum; Cetered (ölçü yazısı, ölçü çizgisinin iki parçası arasında ortalı), Above (ölçü yazısı, ölçü çizgisinin yukarısına yerleşmiş) ve Outside (ölçü yazısı, ölçü çizgisinin bir tarafında, ilk tanımlanan noktadan en uzağa yerleşmiş) seçeneklerinden birisi olabilir.
JIS: Ölçü yazısını Japon Endüstri Standardına uygun şekilde yerleştirir.
Horizontal Position: Ölçü çizgisi ve bağlama çizgisi yanında, ölçü yazısının yatay konumunu denetler. Buradaki seçeneklerde düşey konumdaki seçeneklerin aynısıdır. Bu üç seçenekten birisi seçilir.
1st Extension Line: Yazıyı, ölçü çizgisi boyunca birinci bağlama çizgisi tarafına konumlar.
2nd Extension Line: Yazıyı, ölçü çizgisi boyunca ikinci bağlama çizgisi tarafına konumlar.
Over 1st Extension Line: Yazıyı birinci bağlama çizgisi ilerisine ve yukarısına konumlar.
Over 2nd Extension Line: Yazıyı ikinci bağlama çizgisi ilerisine ve yukarısına konumlar.
Offset From Dimension Line: Ölçü çizgisi, ölçü yazısını yerleştirmek için kırıldığında, ölçü yazısı etrafındaki mesafeyi ifade eden güncel yazı boşluğunu gösterir ve ayarlar.
Text Alignment: Ölçü yazısının bağlanma çizgilerinin iç tarafında veya dış tarafındaki yönelimini (yatay veya hizalı) denetler.
Horizontal: Yazıyı yatay konumda yerleştirir.
Aligned With Dimension Line: Yazıyı ölçü çizgisine hizalandırır.
ISO Standard: Yazı, bağlama çizgileri içerisinde olduğunda ölçü çizgisiyle hizalanır, fakat yazı bağlama çizgilerinin dışarısında olduğunda yatay olarak hizalanır.
Fit Sekmesi
Ölçü yazısı, okbaşları, klavuz çizgiler ve ölçü çizgisinin yerleşimini denetler.
Fit Options: Bağlama çizgileri arasındaki boşluğa dayalı olarak, yazı ve ok başlarının bağlama çizgileri içerisine veya dışarısına yerleşimini denetler. Boşluk yeterli olduğunda AutoCAD, yazı ve ok başlarını daima bağlama çizgileri arasına yerleştirir. Aksi takdirde yazı ve ok başları fit seçeneğine göre yerleştirilir.
Either the Text or the Arrows, Whichever Fits Best: Yazı ve ok başları için yeterli boşluk olduğunda her ikisinide bağlama çizgileri arasına yerleştirir. Aksi takdirde AutoCAD, yazı veya ok başlarından en uygun olanını taşır. Ne yazı ne de ok başları için yeterli boşluk yoksa her ikisinide bağlama çizgileri dışarısına taşır.
Arrows: Yazı ve ok başları için yeterli boşluk varsa her ikisinide bağlama çizgilerinin arasına yerleştirir. Sadece ok başları için yeterli boşluk varsa, ölçü yazısı bağlama çizgileri dışarısına taşınır. Boşluk ok başlarına yetmiyorsa yazı ve ok başları bağlama çizgilerinin dışarısına taşınır.
Text: Yazı ve ok başları için yeterli boşluk varsa her ikisinide bağlama çizgilerinin arasına yerleştirir. Sadece yazı için yeterli boşluk varsa, ok başları bağlama çizgileri dışarısına taşınır. Boşluk ölçü yazısına yetmiyorsa yazı ve ok başları bağlama çizgilerinin dışarısına taşınır.
Both Text and Arrows: Bağlama çizgileri arasına yazı ve ok başları sığmıyorsa her ikiside bağlama çizgileri dışarısına taşınır.
Always Keep Text Between Ext. Lines: Yazıyı daima bağlama çizgilerinin arasına yerleştir.
Suppress Arrows If They Don’t Fit Inside Extension Lines: Bağlama çizgileri arasında yeterli boşluk yoksa ok başlarını görüntülemez.
Text Placement: Ölçü yazısı, ölçülendirme sitiliyle tanımlanan varsayılan konumdan hareket ettirildiğinde ölçü yazısının yerleşimini kurar.
Beside the Dimension Line: Ölçü yazısı, ölçü çizgisinin yan tarafına yerleştirilir.
Over the Dimension Line, with a Leader: Yazı ölçü çizgisinden uzaklaştırılırsa, yazıyı ölçü çizgisine bağlayan bir klavuz (Leader) oluşturur. Yazı ölçü çizgisine çok yakın olduğunda klavuz çizilmez.
Over the Dimension Line, without a Leader: Yazı ölçü çizgisinden uzaklaştırılırsa, yazıyı ölçü çizgisine bağlamaz.
Scale For Dimension Features: Genel ölçülendirme ölçeği değerini veya kağıt düzlemi ölçeğini kurar.
Use Overall Scale Of: Yazı ve ok başlarını içeren büyüklük, mesafe ve aralığı belirten tüm ölçülendirme stili ayarları için ölçek kurar. Bu ölçek ölçü derğerleriyle değişmez.
Scale Dimension to Layout (Paper Space): Güncel model boşluğu görünüm alanı ve kağıt düzlemi arasınadaki ölçeğe dayalı ölçek faktörü belirler.
Fine Tuning: İlave uydurma seçenekleri kurar.
Place Text Manually When Dimensioning: Herhangi bir yatay hizalama ayarını görmezden gelir ve yazıyı, Dimension Line Location iletisinde belirtilen konuma yerleştirir.
Always Draw Dim Line Between Ext Lines: AutoCAD ok başlarını, ölçülen noktalar dışına yerleştirdiğinde bile ölçü çizgisini ölçülen noktalar arasına çizer.
Primary Units Sekmesi
Ana ölçülendirme birimlerinin biçim ve hassasiyetini ayarlar. Ayrıca ölçü yazısının ön ve son ekleri de burada ayarlanır.
Linear Dimensions
Doğrusal ölçülendirmeler için biçim ve hassasiyeti kurar. Bu bölümdeki ayarlamalar:
Unit Format: Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tipleri için güncel birim biçimini kurar. Scientific (Bilimsel), Decimal (Ondalık), Engineering (Mühendislik), Architectural (Mimari), Fractional (Kesirli) ve Windows Desktop (Windows masa üstü) seçeneklerinden birini seçebiliriz.
Precission: Ölçü yazısında ondalık noktasından sonraki hane sayısını gösterir.
Fractional Format: İç içe yığma için biçimi kurar. Diagonal, Horizontal ve Not Stacked seçeneklerinden birini seçebiliriz.
Decimal Separator: Ondalık biçim için ayırıcı tanımlar. Bu ayırıcı nokta, virgül veya boşluk karakteri olabilir.
Round Off: Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tipleri için, ölçü değerini yuvarlama kurallarını belirler. Bu yuvarlama işlemleri metin kutusuna girilen değere göre yapılır. Örneğin: metin kutusuna değeri girilirse, tüm mesafeler en yakın birime yuvarlatılır. Aynı şekilde, metin kutusuna değeri girilirse AutoCAD, tüm ölçü mesafelerini en yakın tam sayıya yuvarlar.
Prefix: Ölçü yazısındaki ön eki gösterir. Bu alana yazıyı girebilir veya özel sembolleri göstermek için kontrol kodlarını kullanabiliriz. Örneğin: %%c kontrol kodu, çap (ø) sembolünü gösterir.
Suffix: Ölçü yazısındaki son eki gösterir. Burada da son ek yazısını girebilir veya özel kontrol kodlarını kullanabiliriz.
Measurement Scale
Ölçme ölçeği seçeneklerini tanımlanır. Bu bölüdeki ayarlamalar:
Linear Scale Factor: Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tiplerinde doğrusal ölçülendirmeler için ölçek faktörü belirler. AutoCAD, buraya girilen değerle ölçü değerlerini çarpar. Bu işlem yuvarlama ve tolerans değerlerine uygulanmaz.
Apply to Layout Dimensions Only: Doğrusal ölçek değeri, sadece layout’larda oluşturulan ölçülere uygulanır.
Zero Suppression
Öndeki ve sondaki sıfırlar ile feet ve inches sıfırlarının atılmasını denetler. Bu bölümdeki ayarlamalar:
Leading: Tüm ondalıklı ölçülerde öndeki sıfırları atar.
Trailing: Tüm ondalıklı ölçülerde sondaki sıfırları atar.
0 Inches: Mesafe feet sisteminde tam sayı olduğunda, feet ve inch’in inç kısmını atar.
Angular Dimensions
Açısal ölçülendirmeler için güncel açı birimini gösterir. Bu bölümdeki ayarlamalar:
Units Format: Açısal birim biçimini belirler. Decimal Degrees (ondalıklı derece), Degrees/Minutes/Seconds (derece/dakika/saniye), Grads (grad), Radians (radyan) veya Surveyor seçeneklerinden birini seçebiliriz.
Precision: Açısal ölçülendirmeler için ondalık noktasından sonraki hane sayısını belirler.
Zero Suppression
Önde ve sondaki sıfırların atılmsını denetler. Ayarlar diğer bölümlerdekilerle aynı.
Alternate Units Sekmesi
Alternatif ölçü birimlerinin birim açı ve ölçeğinin biçim ve hassasiyetini belirler.
Display Alternate Units: Ölçü yazısına alternatif ölçü birimlerini ilave eder.
Alternate Units
Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tipleri için güncel birim biçimini belirler.
Units Format: Alternatif ölçülendirme biçimini belirler. Scientific, Decimal, Engineering, Architectural, Fractional ve Window Desktop seçeneklerinden birini seçebiliriz.
Precision: Seçilen Units (birimler) veya Angle (açı) biçimlerine dayalı olarak ondalık noktasından sonraki hane sayısını belirler.
Multiplier for Alternate Units: Ana ve alternatif birimler arasında çevirme faktörü olarak kullanmak üzere bir çarpan belirtir. Alternatif birmlerin değerini tespit etmek için AutoCAD, tüm doğrusal mesafeleri (boyut ve koordinatlarla ölçülen), güncel koordinat ölçek değeriyle çarpar. Ölçek değeri açısal ölçüleri, yuvarlama ve tolerans değerlerini etkilemez.
Round Distances To: Açısal ölçülendirme hariç tüm ölçülendirme tipleri için, alternatif birimleri yuvarlama kuralları belirler. Yuvarlama işlemi metin kutusuna girilen değere göre yapılır.
Prefix: Alternatif ölçü yazısındaki, ön eki belirler. Buradaki metin kutusuna ön ek yazısı ya da özel kontrol kodları girilebilir.
Suffix: Alternatif ölçü yazısındaki, son eki belirler. Buradaki metin kutusuna son ek yazısı ya da özel kontrol kodları girilebilir.
Zero Suppression: Öndeki ve sondaki sıfırlar ile feet ve inches sistemlerindeki sıfırların atılmasını denetler.
Leading: Tüm ondalıklı ölçülerde soldaki sıfırları atar.
Trailing: Tüm ondalıklı ölçülerde sağdaki sıfırları atar.
0 Feet: Mesafe 1 feet’ten az olduğunda feet ve inç sistemindeki ölçünün feet kısmını atar.
0 Inches: Mesafe feet sisteminin tam sayıları olduğunda feet ve inç sisteminin inç kısmını atar.
Placement :Alternatif birimlerin yerleşimini denetler.
After Primary Units: Alternatif birimleri ana birimlerden sonra yerleştirir.
Below Primary Units: Alternatif birimleri ana birimlerin altına yerleştirir.
Tolerances Sekmesi
Ölçü yazısı toleranslarının görüntü ve biçimini denetler.
Tolerance Format
Tolarans biçimini denetler.
Method: Tolerans hesaplaması için yöntem belirler.
None: Tolerans ilavesini kaldırır.
Symmetrical: Ölçü değerine tolerans açıklaması olarak artı/eksi tek bir değişim değerini ilave eder. Bu seçenek seçildikten sonra Upper Value metin kutusuna girilen değer hesaplanan ölçü değerinden sora, başına ± işareti getirilerek görüntülenir.
Deviation: Artı/eksi tolerans açıklaması ilave eder. AutoCAD, ölçü değerine farklı artı ve eksi tolerans değerleri uygulayabilir. İlave edilecek artı tolerans Upper Value metin kutusuna, eksi tolerans Lower Value metin kutusuna yazılır.
Limits: Maksimum ve minimum değerlerin biri diğerinin üzerinde olacak şekilde gösterildiği sınır ölçüsü oluşturur. Maksimum değer Upper Value, minimum değer Lower Value metin kutularına yazılır.
Basic: AutoCAD, ölçü etrafına tüm uzantılarını içine alacak şekilde kutu çizer.
Precision: Ondalık noktasından sonraki hane sayısını belirler.
Scaling for Height: Tolerans yazısı için güncel yüksekliği belirler.
Vertical Position: Simetrik ve sapma (Deviation) toleransları için yazı hizalamasını denetler.
Top: Tolerans yazısını, ana ölçü yazısının üstüyle hizalar.
Middle: Tolerans yazısını, ana ölçü yazısının ortasıyla hizalar.
Bottom: Tolerans yazısını, ana ölçü yazısının tabanıyla hizalar.
Zero Suppression:Öndeki ve sondaki sıfırlar ile feet ve inches sistemi ölçülerindeki sıfırların atılmasını denetler.
Leading: Tüm ondalıklı ölçülerde öndeki sıfırları atar.
Trailing: Tüm ondalıklı ölçülerde sondaki sıfırları atar.
Feet: Mesafe 1 feet’ten az olduğunda feet ve inç’in feet kısmını atar.
Inches: Mesafe feet ölçü sisteminin tam sayıları olduğunda feet ve inç’in inç kısmını atar.
Alternate Unit Tolerance
Alternatif tolerans birimleri için hassasiyet ve sıfır atma kurallarını belirler.
Ölçü biçemini oluşturduktan sonra, AutoCAD’in kullandığı ölçülendirme tiplirini sırasıyla inceleyelim:
Linear Dimension: Doğrusal ölçü vermeye funduszeue.infoa (Horizontal) X eksenine, dikeyde (Vertical) Y eksenine paralel olarak en sık kullanılan ölçülendirme işlemini yapar. Ölçü çuzgisi iki bağlama çizgisinin arasında yer alır. Aracı seçtikten sonra nesne kenetleme araçlarını kullanarak ölçülecek aralığın ilk noktasını giriyoruz, ardından ikinci nokta isteniyor. Son olarak ölçü çizgisinin nesneden uzaklığını belirtiyoruz..
Command: _dimlinear (Dimension araç çubuğundan Dimlinear’ıseçiyoruz)
Specify first extension line origin or <select object>: (Aralığın birinci noktasını işaretliyoruz)
Specify second extension line origin: (Ölçülecek aralığın ikinci noktasını işaretliyoruz)
Specify dimension line location or (Ölçü çizgisinin nesneden uzaklığını)
[Mtext/Text/Angle/Horizontal/Vertical/Rotated]: 25 (25 birim olarak belirliyoruz)
Dimension text = (Belirlenen aralık arasındaki mesafe gösteriliyor)
Aligned Dimension: Bir nesnenin herhangi bir çizgisine paralel ölçü veriyor. Bu çizginin normalle yaptığı açı ne olursa olsun, ölçü çizgisi ona hizalanıyor. Komut girildikten sonra ilk nokta, son nokta ve ölçü çizgisinin nesneden uzaklığı belirleniyor.
Command: _dimaligned
(Dimension araç çubuğundan Dimaligned’ı seçiyoruz)
Specify first extension line origin or <select object>:
(Aralığın birinci noktasını işaretliyoruz)
Specify second extension line origin: (Aralığın ikinci noktasını işaretliyoruz)
Specify dimension line location or (Ölçü çizgisinin nesneden uzaklığını)
[Mtext/Text/Angle]: 5 (5 birim olarak belirliyoruz)
Ordinate Dimension: Pafta üzerindeki herhangi bir noktanın o an için geçerli orijine göre X ve Y koordinatlarını saptar. Buna yatay ve düşeyde orijinden uzaklıkta diyebiliriz. Gerekirse komut satırından X-Datum ile, bir noktanın yalnızca orijinden X uzaklığını; Y-Datum ile, bir noktanın yalnızca orijinden Y uzaklığını elde edebiliriz. Komut girildikten sonra; ölçünün bağlanacağı nokta, ardından ölçü yazısının doğrultusu istenir. İmleci dikey olarak sürüklersek X uzaklığını, yatay olarak sürüklersek Y uzaklığını elde ederiz.
Command: _dimordinate
(Dimension araç çubuğundan Dimordinate’ı seçiyoruz)
Specify feature location: (Pafta üzerinde bir nokta işaretliyoruz)
Specify leader endpoint or [Xdatum/Ydatum/Mtext/Text/Angle]:
Dimension text =
(İmleci yatay yönde sürükleyip noktanın Y koordinatını belirliyoruz)
Radius Dimension:Çember veya yay türü eğrisel nesneleri yarıçap vererek ölçülendirir. Komut girildikten sonra nesneyi ve nesnenin merkezi ile yarıçap çizgisi arasındaki açıyı belirliyoruz. Yarıçap ölçülendirme de, ölçü yazısının başına “R” karakteri ön ek olarak atanır.
Command: _dimradius
Select arc or circle:
(Pafta üzerindeki eğrisel nesneyi işaretliyoruz)
Dimension text =
(Yarıçap mm olarak belirleniyor)
Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]:
(Ölçü ifadesinin konumunu belirliyoruz)
Diameter Dimension: Çember veya ya türü eğrisel nesneleri çap vererek ölçülendirir. Komut girildikten sonra pafta üzerinde eğrisel nesne ve ölçü ifadesinin konumu işaretleniyor. Çap ölçülendirmelerin de ölçü ifadesinin başına “ø” karakteri ön ek olarak eklenir.
Command: _dimdiameter
(Dimension araç çubuğundan Dimdiameter’ı seçiyoruz)
Select arc or circle: (Çizim alanı üzerindeki eğrisel nesneyi seçiyoruz)
Dimension text = (Seçilen çemberin çapı mm olarak hesaplanıyor)
Specify dimension line location or [Mtext/Text/Angle]: (İfadenin konumu belirliyoruz)
Angular Dimension: Açısal ölçü, adından da anlaşılacağı gibi birbiriyle farklı yönelimde iki çizginin birbiriyle kaç derecelik açı yaptığını saptar. Komut girildikten sonra; açı yapan iki nesne ve açı ifadesinin yer alacağı nokta işaretleniyor. Açı ölçülendirmelerine AutoCAD, “°” karakterini son ek olarak ekler.
Command: _dimangular (Dimension araç çubuğundan Dimangular’ıseçiyoruz)
Select arc, circle, line, or <specify vertex>: (Açı yapan nesnelerden ilkini seçiyoruz)
Select second line: (Açı yapan ikinci nesneyi işaretliyoruz)
Specify dimension arc line location or [Mtext/Text/Angle]: (İfadenin yerini işaretliyoruz)
Dimension text = 59 (İki nesne arasındaki açı 59° olarak belirleniyor)
Baseline Dimension: Bir temel başlangıç noktasındaki çizgiyi esas alıp, yeni ölçüleri ona paralel olarak ekleyerek ilerler. Yani her yeni ölçü çizgisi, bir kademe üste gelir. Bu yöntem Linear, Angular veya Ordinate ölçü verirken rahatlıkla kullanılabilir.
Command: _dimbaseline (Dimension araç çubuğundan Dimbaseline’ıseçiyoruz)
Select base dimension: (Esas alınacak çizgiyi belirliyoruz)
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>:(Birinci noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>: (İkinci noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select]<Select>:(Üçüncü noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>: (Enter ile komuttan çıkıyoruz)
Continue Dimension:Art arda aynı doğrultuda sürekli ölçü vermek için kullanılır. Komut kullanıldığında yeni ölçüler, bir önceki ölçüye eklenerek gider.
Command: _dimcontinue (Dimension araç çubuğundan Dimcontinue’yuseçiyoruz)
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>:
(Birinci noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>:
(İkinci noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select]<Select>:
(Üçüncü noktayı seçiyoruz)
Dimension text =
Specify a second extension line origin or [Undo/Select] <Select>:
(Komuttan çıkmak için Enter tuşuna basıyoruz)
Select continued dimension:
Leader: Çizime bazı tanımlamalar ve notlar eklemek için bir klavuz çizgi oluşturur.
Tolerance: Ölçü değerindeki kabul edilebilir en fazla değişim aralığını tanımlamaya yarar. Bu komutla toleransın gerek değerini gerek türünü sayı ve sembollerle tanımlamak mümkündür.
Center Mark: Çember veya yay türü nesnelerin merkezlerine, güncel ölçü biçeminde belirlenen biçimde bir merkez işareti koyuyor. Komut girildikten sonra çemberi veya yayı tıklamak yeterli
Command: _dimcenter (Dimension araç çubuğundan Dimcenter’ı seçeneğini seçiyoruz)
Select arc or circle: (Çizim alanındaki çemberi seçiyor ve merkez işareti yerleştiriyoruz)
Ölçüleri Düzenlemek
Çizim alanına yerleştirilen ölçülerin her türlü özellikleri gerektiğinde değiştirilebilir.
Dimension Edit: Verilmiş ölçülerin gerek geometrisine gerekse içeriğine ilişkin bazı değişikliklere olanak tanır. Komut kullanıldığında komut satırında bazı seçenekler görülür:
Home: Sonradan üzerinde değişiklik yapılmış bir ölçü metnini, ait olduğu biçemdeki ilk haline getirir.
New:Multiline Text Editor diyalog kutusunu açarak seçili metnin içeriğini değiştirebilmemize olanak tanır.
Rotate: Seçili ölçü metnini, vereceğimiz bir açı ile döndürür.
Oblique: Ölçü uzatma çizgilerini vereceğimiz bir açıyla yatırır.
Dimension Text Edit: Ölçü metninin ölçü çizgisi üzerindeki konumunu ve yönelimini değiştirmeye yarar. Bu komut kullanıldığında dört seçenek sunulur:
Left: Ölçü metnini ölçü çizgisine paralel olarak onun üzerinde sola hizalar.
Right: Ölçü metnini ölçü çizgisine paralel olarak onun üzerinde sağa hizalar.
Home: Sonradan üzerinde değişiklik yapılmış bir ölçü metnini, ait olduğu biçemdeki ilk konumuna ve yönelimine döndürür.
Angle: Seçili ölçü metnini, vereceğimiz bir açıyla döndürür.
Dimension Style: Ölçülendirmede kullanılan tüm parametreleri kontrol edebileceğimiz Dimension Styles diyalog kutusunu ekrana getirir.
Dimension Update: Dimension Styles diyalog kutusunda herhangi bir biçemi güncel hale getirdikten sonra, o biçemin tüm özelliklerini, çizimdeki bir ölçü nesnesine aktarabilmemizi sağlar.
Angle: Seçili ölçü metnini, vereceğimiz bir açıyla döndürür.
Dimension Style: Ölçülendirmede kullanılan tüm parametreleri kontrol edebileceğimiz Dimension Styles diyalog kutusunu ekrana getirir.
Dimension Update: Dimension Styles diyalog kutusunda herhangi bir biçemi güncel hale getirdikten sonra, o biçemin tüm özelliklerini, çizimdeki bir ölçü nesnesine aktarabilmemizi sağlar.