Antibiyotik Sonrası Hangi Probiyotik

Antibiyotik kullanan her hastanın probiyotik alması gerekmediğini ifade eden uzmanlar, probiyotik takviyesinin, daha önce antibiyotik kullanımı sonrası ishal öyküsü olan, altta yatan bağırsak hastalığı veya sık antibiyotik kullanımı öyküsü olan hastalarda kullanılabileceğini belirtti.

Gazi Üniversitesi (GÜ) Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Hasan Tezer, AA muhabirine yaptığı açıklamada, antibiyotiklerin bakteriyel enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılan ve insan sağlığı açısından çok büyük öneme sahip ilaçlar olduğunu vurguladı.

İhtiyaç olmadığı halde bu ilaçların tüketilmesinin "gereksiz antibiyotik kullanımı" olarak isimlendirildiğini dile getiren Tezer, son yıllarda gereksiz antibiyotik kullanımının oldukça yaygınlaştığını ifade etti. Tezer, "Oysa ki gereksiz ve yanlış kullanıma bağlı olarak, antibiyotik direnci, yüksek ilaç maliyetleri ve yan etkiler ortaya çıkmaktadır. Antibiyotik direnci, bakterilerin herhangi bir antibiyotiğin varlığına rağmen üreyebilmesi ve enfeksiyon yapabilmesine neden olmaktadır." bilgisini verdi. 

 "Probiyotik, antibiyotik sonrası ishal öyküsü olan hastalarda kullanılabilir"

Antibiyotik tedavisinde probiyotik kullanımı hakkında bilgi veren Prof. Dr. Tezer, probiyotiklerin yeterli miktarda verildiğinde sağlık yönünden yarar sağlayan canlı mikroorganizmalar olduğunu söyledi.

Tezer, şunları aktardı: 

"Antibiyotikler, bağırsakların doğal dengesini bozar. Bunun sonucunda da ishal, bulantı, şişkinlik gibi sindirim sistemi sorunları ortaya çıkabilir. Probiyotikler zararlı bakterilerin çoğalmalarını engelleyerek dengesi bozulmuş bağırsak florasını normalleştirir.

Probiyotikler genellikle fermente gıdalarda bulunur veya takviye olarak da alınabilir. Birçok araştırmada, probiyotik kullanımının antibiyotik kaynaklı ishal oluşumunu azalttığı gösterilmiştir. Ancak antibiyotik kullanan her hastaya probiyotik kullanması önerilmemeli. Bu süreçte probiyotik takviyesini, öncelikle daha önce antibiyotik kullanımı sonrası ishal öyküsü olan, altta yatan bağırsak hastalığı veya sık ve geniş spektrumlu antibiyotik kullanımı öyküsü olan hastalarda kullanılabilir.

Hangi probiyotiğin kullanılacağı, iyi yönetilen kontrollü çalışmalarda belirlenmiş ve ajanın bileşimi ile içeriği kalite kontrole sahip üreticiden doğrulanmış olmalı. Probiyotiğin, ne kadar süre ve dozda, hangi antibiyotik alırken kullanılacağı hakkında veriler sınırlı olmakla birlikte kullanım süresinin antibiyotik kesildikten sonra en az 1 hafta devam etmesini öneren çalışmalar vardır."

"Her yıl yaklaşık bin kişi, antibiyotik direncine bağlı yaşamını yitiriyor"

İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Dilek Yılmaz Çiftdoğan da penisilinin keşfedilmesinin ardından, bakteriyel mikroorganizmaların neden olduğu enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde kullanılmaya başlandığını hatırlattı.

Antibiyotiklerin çoğuna karşı bakterilerde direnç gelişmesiyle antibiyotik sonrası çağda ''antibiyotik direnci sorunu" yaşanmaya başladığını anlatan Çiftdoğan, sözlerine şöyle devam etti:

"Günümüzde dünyada her yıl yaklaşık olarak bin kişi, antibiyotiklere dirençli bakteriyel enfeksiyon hastalıkları nedeniyle yaşamını yitiriyor. Gereken önlemlerin alınmaması durumunda, dirençli bakteriyel enfeksiyon hastalıklarından dolayı her yıl ölen kişi sayısının 'ye kadar 10 milyon kişiyi bulacağı tahmin ediliyor. Bu sayı, kanserler ve kalp damar hastalıklarına bağlı tahmin edilen ölümlerin çok daha üstünde yer alıyor. Veriler, antibiyotiğe dirençli bakteriyel enfeksiyonların tüm dünyada ekonomiye trilyon dolar ek maliyet getireceğini gösteriyor."

Antibiyotiklerin kısa vadede mikrobiyota üzerindeki en sık olumsuz etkisinin antibiyotik ilişkili ishal olduğunu ifade eden Çiftdoğan, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Ancak günümüzde antibiyotiklerin mikrobiyota üzerindeki uzun vadeli sonuçları araştırılıyor. Son yıllarda yapılmış çalışmaların sonuçları, özellikle yaşamın erken döneminde gereksiz antibiyotik kullanımı neticesinde mikrobiyotadaki dengenin kötü mikroorganizmlar lehine bozulmasının yarattığı durumla diyabet, obezite, astım ve egzama gibi alerjik hastalıkların gelişimi arasında ilişki olduğunu gösteriyor.

Probiyotik Nasıl Kullanılır?

Probiyotik, çeşitli sağlık yararları ile bilinen canlı bakteri ve mayalardır. Yoğurt gibi mayalı ürünlerin yanı sıra gıda takviyesi olarak da vücuda alınabilir ve bunlar genellikle iyi ya da dost bakteriler olarak tanımlanır. Bakteri genel olarak kötü ve hastalığa neden olan bir terim gibi algılansa da aslında vücutta hem iyi hem de kötü bakteriler bulunur. İyi bakterilerin sayıca fazla olması, kötü bakterilerle savaşmak başta olmak üzere pek çok yönden sağlık faydası sağlayabilir.⁽²⁾ Gıda takviyesi olarak piyasada bulunan probiyotikler; kapsül, şase, tablet, toz ve flakon gibi farklı türlerde bulunur. Çokça merak edilen “Probiyotik nasıl kullanılır?” sorusu ise farklı başlıklar altında yanıtlanabilir:

Doğru Probiyotiği Seçtiğinizden Emin Olun

Bir ürünün, probiyotik olması için içerisinde canlı ve aktif bakteri kültürleri barındırması gerekir. Ayrıca ürünün her dozunda alınan bakteri türü ve koloni oluşturan birim (CFU) miktarı önemlidir. Farklı bir deyişle bir probiyotiğin gücünün CFU ile ölçüldüğü söylenebilir. Ancak her zaman daha fazla CFU’nun iyi olduğu da doğru değildir. Bu noktada kişinin ihtiyacı ve ne için probiyotik kullanacağı göz önünde bulundurulmalıdır.⁽¹⁴⁾ Bu nedenle, probiyotiklerin doğru türünü seçmek son derece önemlidir.

Farklı sağlık koşulları için farklı probiyotikler bulunur. Ek olarak probiyotiklerin bağırsaklara ulaşma yetenekleri, antibiyotik ile kullanılabilirliği, antibakteriyel dirence sahip olup olmadığı, kolonize yetenekleri gibi pek çok parametreye dikkat edilmesi gerekir. Eğer bu konuda emin değilseniz ya da spesifik olarak bir rahatsızlığın tedavisine yardımcı olması için probiyotik kullanmayı düşünüyorsanız; hekiminize danışmanız önerilir. Sözgelimi antibiyotikle probiyotik kullanımı için özel bir ürün arıyorsanız ya da irritabl bağırsak sendromu (IBS) tedavisine destek olmak için farklı ürünlerin tercih edilmesi gerekebilir.⁽⁴⁾

Ürün Etiketlerine Dikkat Edin

Probiyotik kullanımı, pek çok farklı şekilde gerçekleştirilebilir. Probiyotiğin formuna göre farklı şekillerde kullanılması önerilen probiyotikler, mide asidine dayanarak, diğer besinlerden ya da içeceklerden etkilenmeden bağırsaklara sağlıklı şekilde ulaşabilmelidir. Bu nedenle probiyotik kullanımı için doktor aksini belirtmediği sürece probiyotik ürünün kutusunda yer alan talimatların uygulanması son derece önemlidir.⁽⁵⁾

Zamanlamaya Önem Verin

Probiyotik kullanımı için önemli noktalardan bir diğeri de zamanlamadır. Bazı probiyotikler aç karnına alınırken bazılarının yemekle ya da yemeklerden sonra alınması önerilebilir. Bu noktada önemli olan probiyotiğin içerdiği bakteri türleridir. Örneğin Saccharomyces boulardii mikroorganizmaları, aç ya da tok karnına hayatta kalabilirken, Lactobacillus ve Bifidobacterium türleri, yemekten 30 dakika önce alındığında canlı kalabilir. Yapılan bir araştırmada probiyotiklerdeki mikroorganizmaların hayatta kalma oranlarının; yulaf ezmesi veya az yağlı sütle birlikte alındıklarında, sadece su ya da elma suyuyla alınmasına kıyasla daha yüksek olduğunu gösterir. Örneğin Lactobacillus içeren probiyotikler, şeker veya karbonhidratların yanında daha iyi hayatta kalabilir. Aynı araştırma az miktarda yağın, probiyotiklerin sindirim sisteminde hayatta kalma olasılığını yükselttiğini de gösterir.⁽⁵⁾

“Probiyotik nasıl kullanılır?” sorusuna aç karnına, yemeklerden sonra, sabahları ya da akşamları gibi pek çok farklı şekilde yanıt verilebilir. Yanıtların bu kadar değişken olmasının sebebi farklı ürünlerin içeriğinde farklı bakteri türlerinin bulunması ve bu bakterilerin sindirim sistemindeki süreçlerden nasıl etkilendiğidir. Dolayısıyla “Probiyotik nasıl kullanılır?” sorusunun kişiye özel yanıtı için doktora danışmak; ürün etiketlerini dikkatlice okumak önemlidir.

Bebeklerde Probiyotik Nasıl Kullanılır?

Peki, bebeklerde probiyotik nasıl kullanılır? Probiyotik takviyeleri genellikle bağırsak bakterilerinin büyümesini ve çoğalmasını destekleyen bir bileşene sahiptir. Normalde, bebekler anne sütünden probiyotik alır. Anne sütü, bebekler altı aylık olana kadar tercih edilen önemli bir probiyotik kaynağıdır. Ancak formül mamalar genellikle doğal anne sütünün sağladığı probiyotikleri sağlamaz. Bu durumda aileler, bebeklerin bağırsak mikrobiyotalarının gelişimini desteklemek için probiyotik kullanmayı düşünebilir. Ayrıca ishal, egzama (atopik dermatit), idrar yolu enfeksiyonu, alerjiler, kolik belirtileri gibi durumların tedavisine yardımcı olduğu için de probiyotik kullanımı gündeme gelebilir.⁽⁶⁾

Yetişkinlerde olduğu gibi bebeklerde probiyotik kullanımı da farklı şekillerde yapılır. Çünkü bebekler için geliştirilen probiyotikler de farklı bakterilerden oluşur. Ancak genel olarak bebeklere probiyotikler, steril su, anne sütü ve mamalarla verilebilir. Bu konuda yapılan bir araştırmada probiyotiklerin anne sütüne veya 4°C'de tutulan steril suya katılarak verilmesi halinde, probiyotiğin altı saat içinde bebeğe gerektiği sonucuna varmıştır.⁽⁷⁾ Eğer bebeğiniz için prebiyotik satın almayı düşünüyorsanız, probiyotik kullanımı için çocuk doktorunuzla görüşmeniz önerilir.

Antibiyotik Kullanırken Probiyotik Nasıl Kullanılır?

Yetişkinlerde probiyotik kullanımı pek çok farklı nedenle gündeme gelebilir. Bunlardan biri de antibiyotik kullanımıdır. Antibiyotikler, vücutta yer alan kötü bakterilerin yanı sıra iyi bakterilerin de kaybedilmesine neden olabilir. İyi bakterilerin yerine konması için probiyotik kullanımı faydalı olabilir. Bu durumda bağırsakların normal sağlığının korunması için iyi ve kötü bakterilerin dengesi sağlanabilir Antibiyotik kullanımı sırasında ve sonrasında probiyotik almak, sindiriminizi desteklemeye ve ishal dahil bazı yan etkileri azaltmaya yardımcı olabilir.

Yapılan bir araştırma; antibiyotiklerin yanında probiyotik kullanımı ile antibiyotiklerin insan bağırsağı mikrobiyomu üzerindeki bazı olumsuz etkilerine karşı korunulabileceğini doğrular.^(,10,11) Antibiyotik almak, özellikle çocuklarda antibiyotikle ilişkili ishale yol açabilen bağırsak mikrobiyotasını değiştirebilir. Ancak antibiyotik ile probiyotikler; hekim aksini belirtmediği sürece bir kaç saat arayla alınmalıdır. Eğer yoğurt gibi probiyotik içeren gıdalar ile vücudunuza probiyotik almayı düşünüyorsanız kalsiyum takviyeli gıdaların antibiyotik emilimini etkileyebileceğini göz önünde bulundurmanız önerilebilir.⁽¹²⁾ “Antibiyotikle probiyotik nasıl kullanılır?” sorusu bu şekilde cevaplanabilir.

Probiyotik Kullanımı Ne Zaman Olmalıdır?

Probiyotik kullanımı faydaları arasında; 

• Bağırsaklardaki iyi bakteri sayısının dengelenmesi,
• İshalin önlenmesi ve tedavisi,
• Ruh sağlığına ait bazı durumların iyileştirilmesi,
• Kalbin sağlıklı tutulması,
• Alerji ve egzamanın şiddetinin azaltılması,
• Sindirim sistemine ait bazı bozuklukların belirtilerinin azaltılması,
• Bağışıklık sisteminin desteklemesi sayılabilir.⁽¹³⁾

Kabızlıkta probiyotik kullanımı da söz konusu olabilir. Pek çok çalışma, probiyotiklerin çocuklarda kabızlığı hafifletici etki gösterdiğini doğrular. Bazı durumlarda gebelik sırasında görülen kabızlık da probiyotik kullanımı ile önlenebilir. Yetişkinlerde ise probiyotik, irritabl bağırsak sendromu belirtilerinden biri olan kabızlığın giderilmesine destek olabilir.⁽¹⁵⁾ Bu ve bunlar gibi potansiyel sağlık faydalarından yararlanmak için probiyotik kullanımı gündeme gelebilir. Probiyotiklerin ne zaman kullanılması gerektiği, probiyotiğin türü ve ne amaçla kullanıldığına göre farklılaşabilir. Bu nedenle ürün etiketinin okunması ve hekime danışılması önemlidir.

Probiyotik Kaç Ay Kullanılmalıdır?

Probiyotik kullanımının ne kadar süreceği temelde onun ne için kullanıldığına göre değişiklik gösterir. İshalin azaltılması gibi kısa süreli belirtilerin giderilmesi için bazı probiyotiklerin birkaç gün gibi kısa bir süreyle kullanılması yeterli olabilir. Kronik durumlarda ya da genel olarak bağışıklık sisteminin normal fonksiyonlarının desteklenmesi için haftalarca veya aylarca probiyotik kullanılması faydalı olabilir. Ancak takviyelerin etkisini göstermesi birkaç hafta sürebilir. Bu nedenle farklı probiyotikler arasında geçiş yapmadan önce aynı probiyotiğin hafta boyunca kullanılması önerilebilir.^(14,15) Probiyotik kullanımının ne süreyle olacağının net bir şekilde belirlenmesi için hekiminize danışabilirsiniz.

Not: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.

Kaynakça